ادیب بیضایی آرانی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ←زندگی |
|||
| (۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{بهبود منبع|تاریخ=سپتامبر ۲۰۱۵}} |
|||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده |
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده |
||
| نام = ادیب بیضایی آرانی |
| نام = ادیب بیضایی آرانی |
||
| تصویر = |
| تصویر = |
||
| توضیح تصویر = |
| توضیح تصویر = |
||
| نام اصلی = '''علی‌محمّد''' |
| نام اصلی = '''علی‌محمّد روح الامین''' |
||
| زمینه فعالیت = |
| زمینه فعالیت = |
||
| ملیت = {{پرچم|ایران|۱۹۶۴}} |
| ملیت = {{پرچم|ایران|۱۹۶۴}} |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۲: | ||
| همسر = رضیه |
| همسر = رضیه |
||
| شریک زندگی = |
| شریک زندگی = |
||
| فرزندان = [[پرتو بیضایی آرانی]] |
| فرزندان = [[پرتو بیضایی آرانی]]، [[حسن بیضایی]]، [[عباس بیضایی]] |
||
|تحصیلات = |
|تحصیلات = |
||
|دانشگاه = |
|دانشگاه = |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۱: | ||
| تأثیرگذاشته بر = |
| تأثیرگذاشته بر = |
||
| تأثیرپذیرفته از = |
| تأثیرپذیرفته از = |
||
| |
| وبگاه = |
||
| imdb_id = |
| imdb_id = |
||
| جوایز = |
| جوایز = |
||
| خط ۴۹: | خط ۴۸: | ||
}} |
}} |
||
''' |
'''میرزا علی‌محمّد''' (۱۳۱۲–۱۲۶۰) اهلِ [[آران]]، متخلّص به '''بیضائی''' و شهره به '''ادیب'''، که با اسم '''ادیب بیضائی''' شناخته می‌شود، شاعر ایرانی اواخر سدهٔ ۱۳ و اوایل سدهٔ ۱۴ هجری خورشیدی است. [[محمّدتقی بهار]] و [[سعید نفیسی]] و [[عبّاس اقبال آشتیانی]] بیضائی را ستوده و بزرگ داشته‌اند. با این همه شعرش کمتر منتشر شده‌است. در واقع قصاید و مراثی ادیب که بخش بزرگ‌تر دیوانش بوده هنوز منتشر نشده‌است. |
||
== خانواده == |
|||
| ⚫ | |||
پدرِ ادیب، میرزا محمّدرضا، متخلّص به ابنِ روح (از پسِ تخلّصِ پدرِ خود، روح‌الامین)، نیز شاعر بود، هرچند اغلبِ اشعارش منحصراً مرثیهٔ بزرگانِ اسلام بوده‌است. (سروده‌های ابن روح نزدِ [[ذکایی بیضایی آرانی]] بوده و منتشر نشده‌است) دلبستگیِ دیگرِ ابن روح برپاییِ مجالسِ تعزیه بوده‌است. ادیب نیز در این کار دستیارِ پدر می‌بوده و خود نیز مبدعِ یکی دو دستگاهِ تعزیه شده بوده‌است. پس از ابن روح دو تن از پسرانش (میرزا یحیی و حسن) کارِ تعزیه‌گردانیِ پدر را تا حوالیِ سالِ ۱۳۳۰ ادامه دادند. پس از آن بخشِ اعظمِ گنجینهٔ نسخه‌های تعزیهٔ ابن روح را دزد برد.<ref>{{پک|بیضایی|۱۳۸۳|ف=سرزدن به خانهٔ پدری|ص=۲۱۳–۲۱۵}}</ref> |
|||
| ⚫ | |||
== زندگی == |
== زندگی == |
||
میرزا علیمحمد بیضایی آرانی فرزند ملا محمدرضا متخلص به [[ابن روح |
میرزا علیمحمد بیضایی آرانی فرزند ملا محمدرضا متخلص به [[ابن روح]]، در سال ۱۲۹۹ قمری در قریهٔ [[آران]] دیده به جهان گشود. وی خواندن و نوشتن فارسی و خواندن قرآن را نزد پدرش و مقدمات فقه و اصول را نزد ملا محمدباقر آرانی آموخت. سپس به [[مدرسه سلطانی (کاشان)]] رفت و در درس میرزا فخرالدین نراقی دانش‌آموزی نمود. |
||
وی خواندن و نوشتن فارسی و خواندن قرآن را نزد پدرش و مقدمات فقه و اصول را نزد ملا محمدباقر آرانی آموخت. سپس به [[مدرسه سلطانی (کاشان)|مدرسه سلطانی کاشان]] رفت و در درس میرزا فخرالدین نراقی دانش‌آموزی نمود. |
|||
ادیب بیضایی اولین فرد از خانوادهٔ بیضایی بود که [[بهائیت|بهایی]] شد. پس از او برخی از برادرهایش از جمله [[ذکایی بیضایی آرانی|نعمت‌الله ذکایی بیضایی]] به دیانت [[بهائیت|بهایی]] گرویدند. در اوایل پیدایش [[مشروطیت]]، در نتیجه تحرکات اهالی آران و هم دسیسه متنفذین محلی، ناگزیر با خانواده به [[کاشان]] کوچید. سپس در [[عدلیه]] کاشان مشغول خدمت شد و از آنجا به اداره دارایی منتقل شد و تا پایان زندگی در آن اداره به سر برد. |
|||
| ⚫ | او از اوایل جوانی شعر می‌سرود و تخلص خود را ''شاهر'' نامیده بود، ولی سپس‌تر به سفارش ملا محمدباقر آرانی تخلص ''بیضائی'' را برگزید. او در گفتن انواع شعر توانا بوده، ولی در سرودن [[ماده تاریخ]] و [[قصیده]] بسیار هنرمند بوده‌است.<ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/178414/«فر-جوانی-گرفت-طفل-رضیع-بهار» مجله ''حافظ'' اسفند ۱۳۸۴ - شماره ۲۶]</ref> |
||
در اوایل پیدایش [[مشروطیت]]، در نتیجه تحرکات اهالی آن قریه ([[آران و بیدگل]]) و هم دسیسه متنفذین محلی، ناگزیر با خانواده خود به [[کاشان]] کوچ نمود. |
|||
سپس او در [[عدلیه]] [[کاشان]] مشغول خدمت شد و از آنجا به اداره دارایی انتقال و تا آخر عمر در آن اداره بسر برد. |
|||
| ⚫ | بخشی از دیوان بیست‌هزار بیتی او با نام ''دیوان ادیب بیضائی کاشانی'' با اهتمام فرزندش [[پرتو بیضایی]] و کمک برادرش [[ذکایی بیضایی آرانی|میرزا نعمت‌الله ذکایی آرانی]] در سال ۱۳۲۸ در تهران به چاپ رسید. وی با اکثر بزرگان ادب و شعرای هم عصر خود مانند [[سعید نفیسی]] و [[ملک‌الشعرای بهار]] و احتمالاً [[حسن وثوق]] مکاتبه و مراوده و دوستی داشته‌است.<ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/861813/یادی-از-دو-استاد-ادیب-بیضایی-و-سعید-نفیسی مجله ''حافظ''، بهمن ۱۳۹۰، شماره ۹۰]</ref> |
||
| ⚫ | |||
ادیب بیضائی در نیمه اسفند سالِ ۱۳۱۲، پس از سرودنِ هجوِ [[سید حسن تقی‌زاده]] و بازگشت به وطن از [[تهران]]،<ref>{{پک|ذکایی بیضایی|۱۳۵۶|ف=یادی از شادروان ادیب بیضائی کاشانی|ص=۱۷ و ۱۲}}</ref> درگذشت و در قبرستان قدمگاه [[کاشان]] به خاک سپرده شد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.kashanica.com/index/famous/famousdetail/51 |عنوان=بنیاد فرهنگ کاشان |بازبینی=۱۲ اوت ۲۰۱۵ |archive-date=۱۵ آوریل ۲۰۱۶ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160415070825/http://www.kashanica.com/index/famous/famousdetail/51 |url-status=dead}}</ref><ref>[http://www.ensani.ir/fa/content/197780/default.aspx پرتال جامع علوم انسانی] مجله وحید، دی ۱۳۵۶، شماره ۲۲۴، صفحهٔ ۱۴</ref> |
|||
بخشی از دیوان بیست‌هزار بیتی او تحت عنوان ''دیوان ادیب بیضایی'' با اهتمام فرزندش [[پرتو بیضایی آرانی]] و کمک برادرش [[ذکایی بیضایی آرانی|میرزا نعمت‌الله ذکایی آرانی]] در سال ۱۳۲۸ در تهران به چاپ رسید. |
|||
| ⚫ | وی با اکثر بزرگان ادب و شعرای هم عصر خود مانند [[سعید نفیسی]] و [[ملک‌الشعرای بهار]] و [[ |
||
او در نیمه اسفند سال ۱۳۱۲ خورشیدی (۱۳۵۲ قمری) درگذشت و در قبرستان قدمگاه [[کاشان]] دفن گردید.<ref>[http://www.kashanica.com/index/famous/famousdetail/51 بنیاد فرهنگ کاشان]</ref><ref>[http://www.ensani.ir/fa/content/197780/default.aspx پرتال جامع علوم انسانی] مجله وحید، دی ۱۳۵۶، شماره ۲۲۴، صفحهٔ ۱۴</ref> |
|||
ابیات زیر از ایشان می‌باشد: |
ابیات زیر از ایشان می‌باشد: |
||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
== آثار ادبی == |
== آثار ادبی == |
||
[[File:Dyvan ashear mhmdtghy bhar.pdf|thumb|page=766|آغازِ قصیدهٔ «نسب‌نامهٔ بهار» در جلدِ یکُمِ ''[[دیوان اشعار (بهار)|دیوان اشعار]]''ِ [[محمّدتقی بهار]] که در آن از ادیب بیضائی یاد می‌کند.]] |
|||
[[ملک‌الشعرای بهار]] در قصیده‌ای<ref>[http://ganjoor.net/bahar/ghasidebk/sh100/ گنجور، شماره ۱۰۰، نسب‌نامه بهار]</ref> که در پاسخ سؤال [[پرتو بیضایی آرانی]] (دربارهٔ کاشانی یا خراسانی بودن ملک‌الشعرا) سروده |
[[ملک‌الشعرای بهار]] در قصیده‌ای<ref>[http://ganjoor.net/bahar/ghasidebk/sh100/ گنجور، شماره ۱۰۰، نسب‌نامه بهار]</ref> که در پاسخ سؤال [[پرتو بیضایی آرانی]] (دربارهٔ کاشانی یا خراسانی بودن ملک‌الشعرا) سروده بوده‌است از ادیب بیضایی به نیکی یاد کرده و درجه شاعری وی را ستوده‌است.<ref>[http://www.ettelaat.com/etiran/?p=106420 در محضر مشفق، روزنامه اطلاعات،۱۲ اسفند ۱۳۹۳]</ref> |
||
[[تسدیس]] قصیده ایوان مداین خاقانی سروده ادیب بیضایی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به مسابقه گذاشته شد که در میان نام‌آوران ادب فارسی رتبه اول آورد.{{نیازمند منبع}} |
[[تسدیس]] قصیده ایوان مداین خاقانی سروده ادیب بیضایی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به مسابقه گذاشته شد که در میان نام‌آوران ادب فارسی رتبه اول آورد.{{نیازمند منبع}} |
||
مجموعه اشعار وی بیش از بیست هزار بیت است که قسمتی از آن با نام ''دیوان ادیب بیضائی کاشانی'' به سال ۱۳۲۷ با |
مجموعه اشعار وی بیش از بیست هزار بیت است که قسمتی از آن با نام ''دیوان ادیب بیضائی کاشانی'' به سال ۱۳۲۷ با تقریظ [[عباس اقبال آشتیانی]] به چاپ رسیده‌است.<ref>[https://rasekhoon.net/mashahir/show/582316/%20ادیب%20بیضایی،%20علی%20محمد/ راسخون (ادیب بیضایی آرانی)]</ref> |
||
== اجرا == |
== اجرا == |
||
شعر بیضائی کمتر شناخته شده و خوانندگان نیز کمتر به اجرایش پرداخته‌اند. [[امین‌الله رشیدی]]، نوهٔ دختری شاعر، غزل با مطلع «گرفتم آن که به رویم در قفس باز است / پر شکسته کجا در هوای پرواز است» را در مایهٔ [[دشتی (آواز)|دشتی]] |
شعر بیضائی کمتر شناخته شده و خوانندگان نیز کمتر به اجرایش پرداخته‌اند. [[امین‌الله رشیدی]]، نوهٔ دختری شاعر، غزل با مطلع «گرفتم آن که به رویم در قفس باز است / پر شکسته کجا در هوای پرواز است» را در مایهٔ [[دشتی (آواز)|دشتی]] خوانده‌است. |
||
== جستارهای وابسته == |
== جستارهای وابسته == |
||
* [[وحید دستگردی]] |
* [[وحید دستگردی]] |
||
* [[رهی معیری]] |
* [[رهی معیری]] |
||
| ⚫ | |||
{{پانویس|۲}} |
|||
== منابع == |
== منابع == |
||
| ⚫ | |||
* {{یادکرد کتاب |
* {{یادکرد کتاب |
||
|نام خانوادگی= سلمانی آرانی |
|نام خانوادگی= سلمانی آرانی |
||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۴: | ||
|شابک= }}، صفحهٔ ۴۵ |
|شابک= }}، صفحهٔ ۴۵ |
||
* {{یادکرد کتاب |
* {{یادکرد کتاب |
||
|نام خانوادگی= |
|نام خانوادگی= بُرقعی |
||
|نام= |
|نام= سیّد محمّدباقر |
||
|پیوند نویسنده=سید محمدباقر برقعی |
|||
|کتاب= سخنوران نامی معاصر ایران |
|کتاب= سخنوران نامی معاصر ایران |
||
|ناشر= خرم |
|ناشر= خرم |
||
|مکان= قم |
|مکان= [[قم]] |
||
|شابک= 978-964-9972-73-2 |
|شابک= 978-964-9972-73-2 |
||
|تاریخ= ۱۳۷۳}}، جلد ۱، صفحهٔ ۶۵۱ |
|تاریخ= ۱۳۷۳}}، جلد ۱، صفحهٔ ۶۵۱ |
||
| ⚫ | |||
* {{یادکرد دانشنامه|نام=بهرام|نام خانوادگی=بیضایی|پیوند نویسنده=بهرام بیضایی|نام ویراستار=جابر|نام خانوادگی ویراستار=تواضعی|مقاله=سرزدن به خانه‌ی پدری|دانشنامه=سرزدن به خانه‌ی پدری: گزارش نکوداشت بهرام بیضایی در کاشان همراه با شجره‌نامه‌ی پدری او|سال=۱۳۸۳|ناشر=[[انتشارات روشنگران و مطالعات زنان]]|مکان=[[تهران]]|صفحات=۲۰۷-۲۳۰}} |
|||
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=بیضائی|نام=میرزا حسینخان|پیوند نویسنده=پرتو بیضایی آرانی|ژورنال=ارمغان|عنوان=شرح حال مرحوم ادیب بیضائی کاشانی|شماره=۱|تاریخ=فروردین ۱۳۱۴|صفحه=۵۵-۶۵}} |
|||
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=بیضائی|نام=میرزا حسینخان پرتو|پیوند نویسنده=پرتو بیضایی آرانی|ژورنال=ارمغان|عنوان=شرح حال مرحوم ادیب بیضائی کاشانی|شماره=۲|تاریخ=اردیبهشت ۱۳۱۴|صفحه=۱۴۷-۱۵۵}} |
|||
* {{یادکرد دانشنامه|نام=علی‌اکبر|نام خانوادگی=دهخدا|پیوند نویسنده=علی‌اکبر دهخدا|نام ویراستار=محمّد|نام خانوادگی ویراستار=معین|پیوند ویراستار=محمد معین|نام ویراستار2=سیّد جعفر|نام خانوادگی ویراستار2=شهیدی|پیوند ویراستار2=سید جعفر شهیدی|مقاله=علیمحمد ادیب|دانشنامه=[[لغت‌نامه دهخدا|لغت‌نامه]]|جلد=۱۱|سال=۱۳۷۷|ناشر=[[مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران]]|مکان=[[تهران]]|صفحات=۱۶۲۷۹}} |
|||
* {{یادکرد کتاب|نام=نعمت‌الله|نام خانوادگی=ذکائی بیضائی|پیوند نویسنده=ذکایی بیضایی آرانی|عنوان=تذکرهٔ خوان نعمت|ناشر=|مکان=[[تهران]]|سال=|جلد=}} |
|||
* {{یادکرد کتاب|نام=نعمت‌الله|نام خانوادگی=ذکائی بیضائی|پیوند نویسنده=ذکایی بیضایی آرانی|عنوان=تذکرهٔ شعرای قرن اوّل بهائی|ناشر=مؤسّسه ملّی مطبوعات امری|مکان=[[تهران]]|سال=|جلد=۱}} |
|||
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=ذکایی بیضایی|نام=نعمت‌الله|پیوند نویسنده=نعمت‌الله ذکایی بیضایی|ژورنال=وحید|عنوان=یادی از شادروان ادیب بیضائی کاشانی|شماره=۲۲۴|تاریخ=دی ۱۳۵۶|صفحه=۱۴-۱۷ و ۱۲}} |
|||
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=رشیدی|نام=امین‌الله|پیوند نویسنده=امین‌الله رشیدی|ژورنال=[[حافظ (ماهنامه)|حافظ]]|عنوان=یادی از دو استاد: ادیب بیضایی و سعید نفیسی|شماره=۹۰|تاریخ=بهمن ۱۳۹۰|صفحه=۳۹-۴۳}} |
|||
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=سپهر|نام=عبدالحسین|ژورنال=[[فرهنگ ایران زمین (مجله)|فرهنگ ایران‌زمین]]|عنوان=مختصر جغرافیای کاشان|شماره=۲۲|تاریخ=تیر ۱۳۵۵|صفحه=۴۳۰-۴۵۸}} |
|||
* {{یادکرد کتاب|نام=علی‌اصغر|نام خانوادگی=شاطری|عنوان=ستارگان سیلک|جلد=۱: تذکره شاعران کاشان|ناشر=انتشارات مرسل|مکان=[[کاشان]]|سال=۱۳۹۱|شابک=978-964-972-186-6}} |
|||
== |
== پیوند به بیرون == |
||
* {{OL author|id=OL6208734A|cname=ادیب بیضایی}} |
|||
| ⚫ | |||
* [https://persianbahaimedia.org/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A8-%D8%A8%DB%8C%D8%B6%D8%A7%D8%A6%DB%8C-%D9%82%DB%B2/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%B1%D8%B6%D9%88%D8%A7%D9%86/ ادیب بیضائی در درگه دوست] |
|||
{{نویسنده-خرد}} |
|||
{{ترتیب‌پیش‌فرض:بیضایی آرانی، ادیب}} |
{{ترتیب‌پیش‌فرض:بیضایی آرانی، ادیب}} |
||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۴۳: | ||
[[رده:اهالی آران و بیدگل]] |
[[رده:اهالی آران و بیدگل]] |
||
[[رده:خاندان بیضایی]] |
|||
[[رده:شاعران فارسی‌زبان سده |
[[رده:شاعران فارسی‌زبان سده ۱۴ (قمری)]] |
||
[[رده:بهائیان اهل ایران]] |
|||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۶
ادیب بیضایی آرانی | |
|---|---|
| نام اصلی | علی‌محمّد روح الامین |
| زاده | ۱۲۶۰ (خورشیدی) آران |
| درگذشته | ۱۳۱۲ (خورشیدی) آران و بیدگل |
| آرامگاه | قبرستان قدمگاه کاشان |
| لقب | ادیب |
| تخلص | بیضائی |
| پیشه | شاعر |
| ملیت |  ایران |
| دیوان اشعار | دیوان ادیب بیضائی کاشانی (۱۳۲۷) |
| همسر(ها) | رضیه |
| فرزند(ان) | پرتو بیضایی آرانی، حسن بیضایی، عباس بیضایی |
| پدر و مادر | ملا محمدرضا، متخلّص به ابن روح |
میرزا علی‌محمّد (۱۳۱۲–۱۲۶۰) اهلِ آران، متخلّص به بیضائی و شهره به ادیب، که با اسم ادیب بیضائی شناخته می‌شود، شاعر ایرانی اواخر سدهٔ ۱۳ و اوایل سدهٔ ۱۴ هجری خورشیدی است. محمّدتقی بهار و سعید نفیسی و عبّاس اقبال آشتیانی بیضائی را ستوده و بزرگ داشته‌اند. با این همه شعرش کمتر منتشر شده‌است. در واقع قصاید و مراثی ادیب که بخش بزرگ‌تر دیوانش بوده هنوز منتشر نشده‌است.
خانواده
[ویرایش]پدرِ ادیب، میرزا محمّدرضا، متخلّص به ابنِ روح (از پسِ تخلّصِ پدرِ خود، روح‌الامین)، نیز شاعر بود، هرچند اغلبِ اشعارش منحصراً مرثیهٔ بزرگانِ اسلام بوده‌است. (سروده‌های ابن روح نزدِ ذکایی بیضایی آرانی بوده و منتشر نشده‌است) دلبستگیِ دیگرِ ابن روح برپاییِ مجالسِ تعزیه بوده‌است. ادیب نیز در این کار دستیارِ پدر می‌بوده و خود نیز مبدعِ یکی دو دستگاهِ تعزیه شده بوده‌است. پس از ابن روح دو تن از پسرانش (میرزا یحیی و حسن) کارِ تعزیه‌گردانیِ پدر را تا حوالیِ سالِ ۱۳۳۰ ادامه دادند. پس از آن بخشِ اعظمِ گنجینهٔ نسخه‌های تعزیهٔ ابن روح را دزد برد.[۱]
ادیب بیضائی، که تخلّصش شد نام خانوادگی بازماندگانش، برادر ذکایی بیضایی آرانی، پدر پرتو بیضایی آرانی و عبّاس بیضایی، عموی ادب بیضایی و بهرام بیضایی، عموی پدری نیلوفر بیضایی و پدربزرگ سیاوش بیضایی (موسیقیدان) است.
زندگی
[ویرایش]میرزا علیمحمد بیضایی آرانی فرزند ملا محمدرضا متخلص به ابن روح، در سال ۱۲۹۹ قمری در قریهٔ آران دیده به جهان گشود. وی خواندن و نوشتن فارسی و خواندن قرآن را نزد پدرش و مقدمات فقه و اصول را نزد ملا محمدباقر آرانی آموخت. سپس به مدرسه سلطانی (کاشان) رفت و در درس میرزا فخرالدین نراقی دانش‌آموزی نمود.
ادیب بیضایی اولین فرد از خانوادهٔ بیضایی بود که بهایی شد. پس از او برخی از برادرهایش از جمله نعمت‌الله ذکایی بیضایی به دیانت بهایی گرویدند. در اوایل پیدایش مشروطیت، در نتیجه تحرکات اهالی آران و هم دسیسه متنفذین محلی، ناگزیر با خانواده به کاشان کوچید. سپس در عدلیه کاشان مشغول خدمت شد و از آنجا به اداره دارایی منتقل شد و تا پایان زندگی در آن اداره به سر برد.
او از اوایل جوانی شعر می‌سرود و تخلص خود را شاهر نامیده بود، ولی سپس‌تر به سفارش ملا محمدباقر آرانی تخلص بیضائی را برگزید. او در گفتن انواع شعر توانا بوده، ولی در سرودن ماده تاریخ و قصیده بسیار هنرمند بوده‌است.[۲]
بخشی از دیوان بیست‌هزار بیتی او با نام دیوان ادیب بیضائی کاشانی با اهتمام فرزندش پرتو بیضایی و کمک برادرش میرزا نعمت‌الله ذکایی آرانی در سال ۱۳۲۸ در تهران به چاپ رسید. وی با اکثر بزرگان ادب و شعرای هم عصر خود مانند سعید نفیسی و ملک‌الشعرای بهار و احتمالاً حسن وثوق مکاتبه و مراوده و دوستی داشته‌است.[۳]
ادیب بیضائی در نیمه اسفند سالِ ۱۳۱۲، پس از سرودنِ هجوِ سید حسن تقی‌زاده و بازگشت به وطن از تهران،[۴] درگذشت و در قبرستان قدمگاه کاشان به خاک سپرده شد.[۵][۶]
ابیات زیر از ایشان می‌باشد:
| دوش از پیر عقل پرسیدم | کای تو دانا به رازهای نهفت | |
| رفت بسیار از علی و عمر | در میان صحابه گفت و شنفت | |
| که سزد جانشین پیغمبر؟ | هین بگو فاش در جوابم گفت | |
| که نشنید به جایش از پس مرگ | آن که در زندگی به جایش خفت |
غزلی را نیز چنین به پایان می‌برد که:
| جهان نمی‌برد از یاد نام بیضائی | هنوز بوی محبّت ز بیستون آید |
آثار ادبی
[ویرایش]
ملک‌الشعرای بهار در قصیده‌ای[۷] که در پاسخ سؤال پرتو بیضایی آرانی (دربارهٔ کاشانی یا خراسانی بودن ملک‌الشعرا) سروده بوده‌است از ادیب بیضایی به نیکی یاد کرده و درجه شاعری وی را ستوده‌است.[۸]
تسدیس قصیده ایوان مداین خاقانی سروده ادیب بیضایی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به مسابقه گذاشته شد که در میان نام‌آوران ادب فارسی رتبه اول آورد.[نیازمند منبع]
مجموعه اشعار وی بیش از بیست هزار بیت است که قسمتی از آن با نام دیوان ادیب بیضائی کاشانی به سال ۱۳۲۷ با تقریظ عباس اقبال آشتیانی به چاپ رسیده‌است.[۹]
اجرا
[ویرایش]شعر بیضائی کمتر شناخته شده و خوانندگان نیز کمتر به اجرایش پرداخته‌اند. امین‌الله رشیدی، نوهٔ دختری شاعر، غزل با مطلع «گرفتم آن که به رویم در قفس باز است / پر شکسته کجا در هوای پرواز است» را در مایهٔ دشتی خوانده‌است.
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ بیضایی، «سرزدن به خانهٔ پدری»، ۲۱۳–۲۱۵.
- ↑ مجله حافظ اسفند ۱۳۸۴ - شماره ۲۶
- ↑ مجله حافظ، بهمن ۱۳۹۰، شماره ۹۰
- ↑ ذکایی بیضایی، «یادی از شادروان ادیب بیضائی کاشانی»، ۱۷ و ۱۲.
- ↑ «بنیاد فرهنگ کاشان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۵.
- ↑ پرتال جامع علوم انسانی مجله وحید، دی ۱۳۵۶، شماره ۲۲۴، صفحهٔ ۱۴
- ↑ گنجور، شماره ۱۰۰، نسب‌نامه بهار
- ↑ در محضر مشفق، روزنامه اطلاعات،۱۲ اسفند ۱۳۹۳
- ↑ راسخون (ادیب بیضایی آرانی)
منابع
[ویرایش]- سلمانی آرانی، حبیب‌الله (۱۳۷۷). نگاهی به آران و بیدگل. انجمن اهل قلم آران و بیدگل. شابک ۹۶۴-۳۳۰-۱۸۳-۴.
- یادواره شاعران آران، چاپ ۱۳۷۰، صفحهٔ ۱۴
- تشکری، علی (۱۳۷۴). تاریخچه علم و ادب در آران و بیدگل. انجمن اهل قلم آران و بیدگل.، صفحهٔ ۴۵
- بُرقعی، سیّد محمّدباقر (۱۳۷۳). سخنوران نامی معاصر ایران. قم: خرم. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۹۷۲-۷۳-۲.، جلد ۱، صفحهٔ ۶۵۱
- تهرانی، آقابزرگ. الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلدِ ۹، صفحهٔ ۱۵۴.
- بیضایی، بهرام (۱۳۸۳). «سرزدن به خانه‌ی پدری». در تواضعی، جابر. سرزدن به خانه‌ی پدری: گزارش نکوداشت بهرام بیضایی در کاشان همراه با شجره‌نامه‌ی پدری او. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. صص. ۲۰۷-۲۳۰.
- بیضائی، میرزا حسینخان (فروردین ۱۳۱۴). «شرح حال مرحوم ادیب بیضائی کاشانی». ارمغان (۱): ۵۵-۶۵.
- بیضائی، میرزا حسینخان پرتو (اردیبهشت ۱۳۱۴). «شرح حال مرحوم ادیب بیضائی کاشانی». ارمغان (۲): ۱۴۷-۱۵۵.
- دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۷). «علیمحمد ادیب». در معین، محمّد؛ شهیدی، سیّد جعفر. لغت‌نامه. ج. ۱۱. تهران: مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. صص. ۱۶۲۷۹.
- ذکائی بیضائی، نعمت‌الله. تذکرهٔ خوان نعمت. تهران.
- ذکائی بیضائی، نعمت‌الله. تذکرهٔ شعرای قرن اوّل بهائی. ج. ۱. تهران: مؤسّسه ملّی مطبوعات امری.
- ذکایی بیضایی، نعمت‌الله (دی ۱۳۵۶). «یادی از شادروان ادیب بیضائی کاشانی». وحید (۲۲۴): ۱۴-۱۷ و ۱۲.
- رشیدی، امین‌الله (بهمن ۱۳۹۰). «یادی از دو استاد: ادیب بیضایی و سعید نفیسی». حافظ (۹۰): ۳۹-۴۳.
- سپهر، عبدالحسین (تیر ۱۳۵۵). «مختصر جغرافیای کاشان». فرهنگ ایران‌زمین (۲۲): ۴۳۰-۴۵۸.
- شاطری، علی‌اصغر (۱۳۹۱). ستارگان سیلک. ج. ۱: تذکره شاعران کاشان. کاشان: انتشارات مرسل. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۷۲-۱۸۶-۶.
پیوند به بیرون
[ویرایش]