Henri Bergson

Henri Bergson
Nobel-premiito
Persona informo
Henri Bergson
Naskiĝo	18-an de oktobro 1859 (1859-10-18) en Parizo
Morto	4-an de januaro 1941 (1941-01-04) (81-jaraĝa) en Parizo
Mortis per	Bronkito vd
Tombo	Cemetery of Garches (en) vd
Religio	judismo vd
Etno	Francoj vd
Lingvoj	franca vd
Ŝtataneco	Francio vd
Alma mater	Lycée Condorcet Supera normala lernejo Universitato de Parizo vd
Subskribo
Familio
Patro	Michał Bergson (en) vd
Gefratoj	Moina Mathers vd
Edz(in)o	Louise Neuberger (en) vd
Profesio
Okupo	filozofo sociologo profesoro verkisto vd
Laborkampo	Filozofio, metafiziko, epistemologio, Neraciismo, filozofio de lingvo kaj filozofio de matematiko vd
Postenoj Postenoj prezidanto (1922–1925) seĝo 7 de la Franca Akademio (1914–1941) vd
Honorigoj Honorigoj (1927)  Nobel-premio pri literaturo (1924)  Honorary Doctorate from the National Autonomous University of Mexico (en)  honora doktoro de la Universitato de Oksfordo  Fellow of the American Academy of Arts and Sciences (en)  Granda Kruco de la Honora Legio  Konkurso Ĝenerala  honora doktoro de la Universitato de Kembriĝo vd
Membrecoj Membrecoj Accademia delle Scienze di Torino (1914–) Franca Akademio (1914–1941) Nacia Akademio de la Linkoj Reĝa Sveda Akademio de Sciencoj Akademio de Sciencoj Moralaj kaj Politikaj Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Henri BERGSON naskiĝis je la 18-a de oktobro 1859 en Paris kaj mortis je la 4-a de januaro 1941. Li estis franca filozofo, kiu ricevis Nobel-premion pri literaturo en 1927. Liaj plej famaj verkoj estas Le Rire (La rido) kaj Matière et Mémoire (Materio kaj Memoro).

Henri Bergson, precize Berekson, estis filo de pola judo kaj irlanda judino. Lia patro estis genia muzikisto, unu el la plej bonaj lernantoj de Fryderyk Chopin. Post solida memedukado kaj laboro en multaj liceoj Bergson komencis verki siajn solvojn filozofiajn. Li estiĝis profesoro de Collège de France kaj li estis elektita por Académie des sciences morales et politiques. Li kreis sian unikan sistemon filozofian. La plej grava estas tie la ontologio.

Bergson ĉerpis multe de neracionalistoj slavaj (mesianismo, slava fenomenologio, slava hegelismo - ekzemple Lev Ŝestov). Lia filozofio havas karakteron ekzistencialan. Laŭ li oni ne povas koni la eston laŭ ĝia esteco, sed laŭ ĝia esenco. Tiu esenco estas mema forto vitala élan vital. Tiu esenco estas vera pruvo por esteco. La manieroj por koni eston estas laŭ intuicio, tial la sistemo de Bergson estas nomita intuiciismo. Tiu filozofio estas do ankaŭ certa dialektiko - la rega elemento de mondo ne estas esto, sed la "elan vital" - la interna, kaŝa formo de movo kaj ago de esto. Tial ĉia filozofado laŭ Bergson komencas de la sentado. Ĝi estas do neracia formo de empirismo apogita sur fenomenologia dialektiko. Malakordantoj opinias, ke elan vital aŭ simple ne ekzistas, aŭ oni ne povas ĝin koni. Se oni povas ĝin koni, oni ne povas tamen ĝin esprimi. La teorio de Bergson do falas pro manko de pruvoj.

La plej granda ilustranto de tiu filozofio estis la poeto Bolesław Leśmian, kiu estiĝis fama per kreado de multaj neraciaj mondoj kaj personoj. Lia lingvo estas perfektigita per neologizacio. Leśmian tamen enfine malakordis kun Bergson kaj skribis poeziaĵojn pruvantajn siajn opiniojn.