Gwlad yr Iâ
 | |
| Ísland | |
 | |
| Math | ynys-genedl, gwladwriaeth sofran, gwlad  |
|---|---|
| Enwyd ar ôl | Iâ |
| Prifddinas | Reykjavík |
| Poblogaeth | 364,260 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem | Lofsöngur |
| Pennaeth llywodraeth | Bjarni Benediktsson |
| Cylchfa amser | UTC+00:00 |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Islandeg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Ardal Economeg Ewropeaidd, Gogledd Ewrop, Gwledydd Nordig |
| Arwynebedd | 103,004 km² |
| Yn ffinio gyda | Yr Ynys Las, Ynysoedd Ffaröe, Svalbard |
| Cyfesurynnau | 65°N 19°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Llywodraeth Gwlad yr Iâ |
| Corff deddfwriaethol | Alþingi |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Llywydd Gwlad yr Iâ |
| Pennaeth y wladwriaeth | Halla Tómasdóttir |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prif Weinidog Gwlad yr Iâ |
| Pennaeth y Llywodraeth | Bjarni Benediktsson |
 | |
 | |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $27,842 million |
| Arian | Icelandic króna |
| Canran y diwaith | 5 ±1 canran |
| Cyfartaledd plant | 1.93 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.959 |
Mae Gweriniaeth Gwlad yr Iâ neu Wlad yr Iâ yn ynys yng Ngogledd y Cefnfor Iwerydd rhwng yr Ynys Las a Phrydain. Iaith Lychlynaidd yw Islandeg, ac mae mwyafrif yr ynys yn dilyn Eglwys Lwther. Yn y cyfrifiad diweddaraf roedd poblogaeth y wlad yn 364,260 (31 Rhagfyr 2019)[1], sydd ychydig yn llai na phoblogaeth Caerdydd Fwyaf (yr Ardal Drefol).
Ei llenor amlycaf, efallai, oedd Snorri Sturluson. O Wlad yr Iâ daw'r gantores pop Björk, Magnús Scheving o'r rhaglen deledu Lazytown, a'r nofelydd Halldór Laxness, enillwr Gwobr Nobel am lenyddiaeth ym 1955.
Mae gan yr Althing 63 o aelodau, a etholir pob pedair mlynedd. Y Prif Weinidog sy'n bennaeth ar y llywodraeth, tra bod yr arlywydd, a etholir am 4 mlynedd, yn penodi'r Prif Weinidog.
Hanes
[golygu | golygu cod]Ymsefydlodd Norwy-wyr yng Ngwlad yr Iâ gyda'u caethweision o'r Alban ac Iwerddon yn hwyr yn y 9g a'r 10fed. Nhw a sefydlodd y Senedd hynaf yn y byd, yr Althing, yn y flwyddyn 930.
Roedd Gwlad yr Iâ yn annibynnol am dros 300 mlynedd, ond cyn hir daeth o dan reolaeth Norwy a Denmarc. Sefydlwyd rheolaeth cartref ym 1874, ac annibyniaeth ym 1918. Arhosodd brenin Denmarc, Christian X, yn frenin ar Wlad yr Iâ tan 1944 pan sefydlwyd gweriniaeth.
.jpg)
Daearyddiaeth
[golygu | golygu cod]Mae Gwlad yr Iâ ar fan poeth daearegol ar y Grib Canol-Iwerydd. Mae yna lawer o losgfynyddoedd, yn enwedig Hekla. Hyd heddiw mae llosgfynyddoedd yn cael eu creu— crëwyd ynys newydd Surtsey ar ôl ffrwydrad ar 14 Tachwedd 1963. Mae tua 10% o'r ynys o dan iâ, ac mae ei rhewlifoedd yn enwog ledled y byd. Mae gan y wlad lawer o giser (gair Islandeg), ac mae ynni daearthermol yn rhoi dŵr poeth a gwres cartref rhad yn y trefi.
Mae mwyafrif y trefi ar lan y môr. Y prif drefi yw Reykjavík, Keflavík—lleoliad y maes awyr cenedlaethol— ac Akureyri.
Mae geneteg pobl Gwlad yr Iâ yn debyg ac yn unigryw hyd heddiw, gan nad oes llawer o fewnfudo wedi digwydd dros y canrifoedd. O ganlyniad mae gwyddonwyr ar draws y byd yn astudio pobl yr ynys er mwyn darganfod mwy am etifeddu genynnau.
Rhanbarthau
[golygu | golygu cod]Ceir wyth rhanbarth yng Ngwlad yr Iâ, yn bennaf er mwyn hwyluso trefniadaeth ystadegol ac o ran côd-post y wlad. Mae system gyfreithiol y llysoedd hefyd wedi'i sefydlu ar y drefn hon o wyth rhanbarth. Yn rhyfedd iawn, ni ddiffinir yr wyth rhanbarth yn ôl cyfraith y wlad ac nid oes iddynt drefn weinyddol fel sydd gan siroedd Cymru.
| # | Cyfieithiad o'r enw | Enw mewn Islandeg |
Poblogaeth ddiweddaraf |
Arwynebedd (km²) |
Pobl./ Arwynebedd |
ISO 3166-2 | Canolfan weinyddol |
Rhanbarthau Gwlad yr Iâ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Rhanbarth y Brifddinas | Höfuðborgarsvæði | 233,034 | 1,062 | 201.14 | IS-1 | Reykjavík |  |
| 2 | Penrhyn y De | Suðurnes | 27,829 | 829 | 27.15 | IS-2 | Keflavík | |
| 3 | Rhanbarth y Gorllewin | Vesturland | 17,541[2] | 9,554 | 1.65 | IS-3 | Borgarnes | |
| 4 | Ffiords y Gorllewin | Vestfirðir | 7,379[3] | 9,409 | 0.73 | IS-4 | Ísafjörður | |
| 5 | Rhanbarth y Gogledd-orllewin | Norðurland vestra | 7,322 | 12,737 | 0.56 | IS-5 | Sauðárkrókur | |
| 6 | Rhanbarth y Gogledd-ddwyrain | Norðurland eystra | 30,600 | 21,968 | 1.33 | IS-6 | Akureyri | |
| 7 | Rhanbarth y Dwyrain | Austurland | 11,227 | 22,721 | 0.55 | IS-7 | Egilsstaðir | |
| 8 | Rhanbarth y De | Suðurland | 28,399 | 24,526 | 1.01 | IS-8 | Selfoss | |
| Gwlad yr Iâ | Ísland | 364,260[1] | 102,806 | 3.23 | IS |
Siroedd
[golygu | golygu cod]
Mae Gwlad yr Iâ yn cynnwys 23 sir neu sýslur:
| * Árnessýsla | * Mýrasýsla | * Suður-Múlasýsla |
Economi
[golygu | golygu cod]- Prif: Economi Gwlad yr Iâ
Mae'r diwydiant pysgota yn bwysig iawn i'r economi. Mae 60% o enillion allforion y wlad a swyddi 8% o'r gweithlu yn dibynnu arno. Y prif allforion yw pysgod, alwminiwm a ferrosilicon.
Mae mwyafrif yr adeiladau wedi eu hadeiladu o goncrit gan fod mewnforio pren yn ddrud. Yn y 1990au dewisodd llywodraeth Gwlad yr Iâ amrywio'r economi drwy ganolbwyntio mwy ar ddiwydiannau gwneuthur a gwasanaeth, gyda datblygiadau ym miotechnoleg, gwasanaethau ariannol, a chynhyrchiad meddalwedd. Mae twristiaeth hefyd yn dod yn bwysicach.
-
Lleoliad Gwlad yr Iâ yn Ewrop
Trefi neu ddinasoedd Gwlad yr Iâ
Cyfrifiad y Wlad | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Safle | Rhanbarth | Pobl. | Safle | Rhanbarth | Pop. | ||||
 Reykjavík  Kópavogur |
1 | Reykjavík | Höfuðborgarsvæðið | 139,875 | 11 | Vestmannaeyjar | Suðurland | 4,523 |  Hafnarfjörður .jpg) Akureyri |
| 2 | Kópavogur | Höfuðborgarsvæðið | 39,810 | 12 | Grindavík | Suðurnes | 364,260 | ||
| 3 | Hafnarfjörður | Höfuðborgarsvæðið | 30,568 | 13 | Ísafjörður | Vestfirðir | 2,620 | ||
| 4 | Akureyri | Norðurland eystra | 19,893 | 14 | Sauðárkrókur | Norðurland vestra | 2,574 | ||
| 5 | Keflavík | Suðurnes | 23,329 | 15 | Hveragerði | Suðurland | 3,196 | ||
| 6 | Garðabær | Höfuðborgarsvæðið | 18,891 | 16 | Álftanes | Höfuðborgarsvæðið | 2,484 | ||
| 7 | Mosfellsbær | Höfuðborgarsvæðið | 1,343 | 17 | Egilsstaðir | Austurland | 2,572 | ||
| 8 | Akranes | Vesturland | 7,997 | 18 | Húsavík | Norðurland eystra | 2,508 | ||
| 9 | Selfoss | Suðurland | 9,812 | 19 | Borgarnes | Vesturland | 2,181 | ||
| 10 | Seltjarnarnes | Höfuðborgarsvæðið | 4,674 | 20 | Höfn | Austurland | 2,389 | ||
- Prif: Rhanbarthau Gwlad yr Iâ
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 "Population in the end of the 4th quarter of 2019".
- ↑ https://www.hagstofa.is/talnaefni/ibuar/mannfjoldi/sveitarfelog-og-byggdakjarnar/.
- ↑ https://px.hagstofa.is/pxen/pxweb/en/Ibuar/Ibuar__mannfjoldi__2_byggdir__sveitarfelog/MAN02001.px/?rxid=2706e15c-ae8b-4bcc-ba86-44eec403768b.
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- (Saesneg) Iceland.org
- (Saesneg) The Trade Council of Iceland
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
