بۆ ناوەڕۆک بازبدە

کوودەتا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ئاماری ئەنجامی کوودەتاکان لە جیهان دا

کوودەتا کردەوە و فێڵێکی سیاسی و ھەوڵێکە لە لایەن ڕێکخراوێکی نایاسایی، بۆ ڕوخاندن و وەلانانی ڕێبەرانی حکوومەت، کە لە ڕێگای توندوتیژی یان ھەڕەشە ئەنجام دەدرێ.

کوودەتای ساڵی ١٩١٣ی عوسمانی

ئەم توندوتیژیە زۆرکات کورت و لەپڕ ڕایە و لە لایان کەسانێکی کەم (بە پێچەوانەی شۆڕش کە لە لایان زۆربەی خەڵک دەکرێ) بە کاردێ.

بەڕێوەبەرانی کوودەتا لەوانەیە کۆنترۆڵی ھێزە سەربازیەکانیان لە دەست دابێ.

کوودەتای ساڵی ٢٠٠٩ی ھۆندووراس

وشە ناسی

[دەستکاری]

وشەی «کوودەتا» (فەڕەنسی:coup d'état) و (کوردی:وەچەرخان) لە زمانی فەڕەنسی ھاتۆتە ناو زمانی فارسی و لە زمانی فارسیش ھاتۆتە ناو زمانی کوردی ئەمیش بەھۆی چالاک نەبوونی ئەکادیمیای کوردی و کاریگەری زمانی فارسی بەسەر زمانی کوردی، ئەم وشەیە لە زمانی کوردی پێی دەوترێت (وەچەرخان) بە مانای وەشاندنی گورزی لەناکاو و بەرھەڵست بوونی حکوومەتە.

ھۆکارەکانی سەرکەوتنی کوودەتا

[دەستکاری]

لە تێڕوانینی ساموێل ھانتینگتۆن زانای زانستە ڕامیاریەکان، کوودەتایەک تەنیا بە دوو جۆر سەرکەوتوو دەبێ.

  • یان چالاکیە ڕامیاریەکان لە کۆمەڵگا دا کەم بن،
  • یان دەبێ زۆربەی چالاکە ڕامیاریەکان لەگەڵ کوودەتاکە ھاوڕا بن

یەکگرتنی زۆربەی چالاکیە ڕامیاریەکان ئەگەری زۆر کەمە، ھەر بۆیەش تێڕوانینی دووھەم کەم ڕوو دەدا.

دابەش کردنی ھێزیش لە ناو کوودەتا و لە نێوان گرووپە ڕامیاریەکان زۆر بە دەگمەنی ڕوودەدا.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]