Nĭk-buōng

HDI	0.912 cĭng gŏ̤

Nĭk-buōng gì uôi-sĭng sióng

Nĭk-buōng (日本) sê Ā-ciŭ dĕ̤ng buô Tái-bìng-iòng lā̤ gì dō̤-guók, diŏh Dṳ̆ng-guók, Dièu-siēng gâe̤ng Ngò̤-lò̤-sṳ̆ dĕ̤ng sié. Ĭ sê sié-gái siông gĭng-cá̤ dâ̤ nê giòng gì guók-gă.

Lĭk-sṳ̄

Gê̤ṳng-dâi

1854 nièng, Mī-guók hāi-gŭng ciéng iàng Nĭk-buōng, páh kŭi lāu Nĭk-buōng hióng Să̤-huŏng gì duâi-muòng. Cĭng sâ̤ Nĭk-buōng-nè̤ng kăi-sṳ̄ chĭng-chāng, nêng-ùi Nĭk-buōng gì giòng-sêng sṳ̆-iéu "liê-kŭi Ā-ciŭ" ciék-sêu Să̤-huŏng-huá. Iù-sê, Nĭk-buōng cāi-năk lāu Să̤-huŏng céng-dê gâe̤ng huák-lŭk tā̤-cié. Cī kuŏ lĭk-sṳ̄ cêu hô̤ lā̤ "Mìng-dê Mì-sĭng" (明治維新).

Mìng-dê Mì-sĭng cĭ-hâiu, Nĭk-buōng sìng-ùi sié-gái có̤i giòng gì guók-gă cĭ ék, páh bâi Dṳ̆ng-guók (1894 - 1895 nièng gì Gák-ngū Hāi-ciéng) gâe̤ng Ngò̤-lò̤-sṳ̆ (1904 - 1905 nièng gì Nĭk-Ngò̤ ciéng-cĕng). Gáu Nê Ciéng sèng-hâiu, Nĭk-buōng gióng-lĭk "Dâi Dĕ̤ng-ā Gê̤ṳng-ìng-kuŏng" (大東亞共榮圈), liāng-tū bău-guák Nĭk-buōng buōng-tū, Kó-hiĕk Dō̤ nàng buô, Dṳ̆ng-guók dĕ̤ng-buô, Dièu-siēng, Dài-uàng, Nàng-iòng gâe̤ng Tái-bìng-iòng gì cĭng sâ̤ dê-kṳ̆.

Diòng-gì diŏh nguòng-cṳ̄-dâng dàu-bóng hâiu.

Nĭk-buōng gì gê̤ṳng-dâi lĭk-sṳ̄ dŭ sê ké̤ṳk Gŭng-guók-ciō-ngiê sū tūng-dê gì, ék-dĭk gáu Nê Ciéng giék-sók: 1945 nièng Mī-guók hióng Nĭk-buōng gì Guōng-dō̤ gâe̤ng Diòng-gì dàu-bóng 2 lăk nguòng-cṳ̄-dâng, tài sī chiĕu-guó 21 uâng nè̤ng. 8 nguŏk 15 hô̤, Nĭk-buōng dàu-hòng, Nê Ciéng iù-sê giék-sók.

Ùng-huá

Nĭk-buōng Giéng-dô̤

Dioh gū-cā, Nĭk-buōng gì ùng-huá sêu Dṳ̆ng-guók īng-hiōng cĭng duâi, cāi-ê̤ṳng Háng-cê, séng-hông Hŭk-gáu gâe̤ng Ṳ̀-gáu.

Nĭk-buōng hiêng-dâi gì ùng-huá sê Dĕ̤ng-huŏng gâe̤ng Să̤-huŏng gì ṳ̀ng-hăk.

Nĭk-buōng-nè̤ng ó̤i siăh ngṳ̀, nṳ̆k gâe̤ng sŭ-chái, bī-gáu chók-miàng gì ĭng-sĭk chiông "sêu-sṳ̆" (壽司) gâe̤ng "lăk-miêng" (拉麵).

Nĭk-buōng gì tā̤-ṳ̆k bī-gáu chók-miàng gì ô "iù-dô̤" (柔道), "kŭng-chiū-dô̤" (空手道) gâe̤ng "giéng-dô̤" (劍道). "Siŏng-páuk" (相撲) ék-buăng ké̤ṳk nè̤ng nêng-ùi sê Nĭk-buōng tā̤-ṳ̆k gì dâi-biēu.