Japan : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Xqbot (kaozeal | degasadennoù) D Bot : fi:Japani a zo ur pennad vat |
Tikedenn : Dizober dre zorn |
||
| (42 stumm da c'hortoz gant 22 implijer kuzhet.) | |||
| Linenn 1: | Linenn 1: | ||
{{ |
{{Infobox bro |
||
|anv ofisiel = 日本国 |
|anv ofisiel = 日本国<br>Nihon-koku ''pe'' Nippon-koku |
||
|anv klok bzg = Japan |
|anv klok bzg = Japan |
||
|anv boutin bzg = Japan |
|anv boutin bzg = Japan |
||
|skeudenn banniel = Flag_of_Japan.svg|125px Banniel Japan |
|skeudenn banniel = Flag_of_Japan.svg|125px Banniel Japan |
||
|skeudenn skoed-ardamez = |
|skeudenn skoed-ardamez = Imperial Seal of Japan.svg|80px Skoed-ardamez Japan |
||
|doare arouez = Siell impalaerel |
|doare arouez = Siell impalaerel |
||
|skeudenn_kartenn = Japan-location-cia. |
|skeudenn_kartenn = Japan-location-cia.png |
||
|ger-stur broadel = hini ebet |
|ger-stur broadel = hini ebet |
||
|kan broadel = Kimi Ga Yo'' |
|kan broadel = 君が代 [[Kimi Ga Yo]]''<br><br>[[Restr:Kimi ga Yo instrumental.ogg]]<small>"Ren E Veurdez an Impalaer"</small> |
||
|yezhoù ofisiel = hini ebet, met ar japaneg eo ar yezh vroadel |
|yezhoù ofisiel = hini ebet, met ar japaneg eo ar yezh vroadel |
||
|strolladoù etnek = |
|strolladoù etnek = |
||
|kêr-benn = |
|kêr-benn = 東京 Tōkyō |
||
|Led-d= |Led-m= |Led-NS= |Hed-d= |Hed-m= |Hed-RK= |
|Led-d= |Led-m= |Led-NS= |Hed-d= |Hed-m= |Hed-RK= |
||
|kêr vrasañ = (memes hini) |
|kêr vrasañ = (memes hini)<ref>Da geñver melestradurezh n'eo ket Tōkyō ur gêr hiziv ken : ur vetropolenn, hag a glot gant ur prefeti. [[Yokohama]] eo ar gêr bobletañ neuze.</ref> |
||
|doare gouarnamant = Monarkiezh vonreizhel |
|doare gouarnamant = Monarkiezh vonreizhel |
||
|titl penn ar vro1 = Impalaer |
|titl penn ar vro1 = Impalaer |
||
|anv penn ar vro1 = |
|anv penn ar vro1 = [[Naruhito]] (徳仁) |
||
|titl penn ar vro2 = Kentañ ministr |
|titl penn ar vro2 = Kentañ ministr |
||
|anv penn ar vro2 = |
|anv penn ar vro2 = [[Fumio Kishida]] (岸田 文雄) |
||
|titl penn ar vro3 = |
|titl penn ar vro3 = |
||
|anv penn ar vro3 = |
|anv penn ar vro3 = |
||
| Linenn 25: | Linenn 25: | ||
|titl penn ar vro5 = |
|titl penn ar vro5 = |
||
|anv penn ar vro5 = |
|anv penn ar vro5 = |
||
|gorread = 377 |
|gorread = 377 975 |
||
|renk_gorread = 62{{vet}} |
|renk_gorread = 62{{vet}} |
||
|dregantad doureier = 0.8 |
|dregantad doureier = 0.8 |
||
| Linenn 31: | Linenn 31: | ||
|istimadur_poblañs_renk = 10{{vet}} |
|istimadur_poblañs_renk = 10{{vet}} |
||
|istimadur_poblañs_bloaz = |
|istimadur_poblañs_bloaz = |
||
|niveradeg_poblañs = |
|niveradeg_poblañs = 125 360 000 |
||
|niveradeg_poblañs_bloaz = |
|niveradeg_poblañs_bloaz = 2021 |
||
|stankter_ar_boblañs = |
|stankter_ar_boblañs = 334 |
||
|renk_stankter_ar_boblañs = |
|renk_stankter_ar_boblañs = |
||
|PDK_PGP = |
|PDK_PGP = |
||
| Linenn 65: | Linenn 65: | ||
|notennoù = |
|notennoù = |
||
}} |
}} |
||
[[Restr:Japan-CIA_WFB_Map.png|thumb|left|Japan]] |
|||
Un [[enezeg]] a-hed aodoù sav-heol [[Azia]] a ya d'ober '''Japan''' (e [[japaneg]]: 日本 ''Nihon'' pe ''Nippon'', ent-ofisiel '''Stad Japan''', 日本国 ''Nippon-koku'' pe ''Nihon-koku''). Peder [[enezenn]] bennañ zo : eus an norzh betek ar su, [[Hokkaido]], [[Honshu]] (an hini vrasañ), [[Shikoku]] ha [[Kyushu]] ha 97 % eus ar vro zo dindane ; 6 852 enez zo en holl e Japan abaoe [[1945]]<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20090731072744/http://fpcj.jp/old/e/mres/publication/ff/pdf_07/01_land.pdf ''Facts and Figures of Japan 2007 01: Land''].</ref>. Ouzhpenn 300 km eo hed an enezeg en holl ; 600 kilometrad e [[mervent]] Kyushu emañ [[Naha]], war Enez [[Okinawa]] hag a zo lod eus strollad [[inizi Ryukyu]] (pe ''Ryūkyū rettō'' e [[japaneg]]). En tu-hont da 1 000 kilometrad hed zo da [[enezeg]] [[Nanpo]], e su [[Tōkyō]]. Dindan [[Rusia]] emañ inizi [[Sac'halin]] (''Karafuto'' e japaneg) ha [[Kouril]] (''Chishima retto'') a zo muioc'h eget 1 200 kilometrad hed dezho. E norzh ar vro emaint hag alies-kaer e vezont gwelet evel penn-pellañ Japan. |
|||
[[Restr:Japan sea map.png|thumb|left|Japan]] |
|||
Ur [[Enezeg|strollad inizi]], Enezeg Japan a-hed aodoù sav-heol [[Azia]], a ya d'ober '''Japan''' (e [[japaneg]]: 日本 ''Nihon'' pe ''Nippon'', ent-ofisiel '''Stad Japan''', 日本国 ''Nippon-koku'' pe ''Nihon-koku''). Peder [[enezenn]] bennañ a zo d'ar vro-mañ : eus an norzh betek ar su, [[Hokkaido]], [[Honshu]] (an hini vrasañ), [[Shikoku]] ha [[Kyushu]] ha 97 % eus ar vro zo dindane. 6 852 enez a zo en holl e Bro-Japan abaoe 1945<ref>[http://fpcj.jp/old/e/mres/publication/ff/pdf_07/01_land.pdf ''Facts and Figures of Japan 2007 01: Land''].</ref>. Ouzhpenn 300 km eo an enezeg en holl. 600 kilometrad e [[mervent]] Kyushu emañ [[Naha]], war Enez [[Okinawa]] a zo lod eus strollad [[inizi Ryukyu]] (pe ''Ryūkyū rettō'' e [[japaneg]]). En tu-hont da 1 000 kilometrad hirder a zo da [[enezeg]] [[Nanpo]], e su [[Tokyo]]. Dindan [[Rusia]] emañ inizi [[Sac'halin]] (''Karafuto'' e japaneg) ha [[Kouril]] (''Chishima retto'') a zo muioc'h eget 1200 kilometrad hirder dezho. E norzh ar vro emaint hag alies-kaer e vezont gwelet evel penn-pellañ Japan. |
|||
Meneziek eo ar pep brasañ eus an enezennoù, lod zo savet diwar obererezh [[menez-tan|menezioù-tan]]. Menez uhelañ |
Meneziek eo ar pep brasañ eus an enezennoù, lod zo savet diwar obererezh [[menez-tan|menezioù-tan]]. Menez uhelañ Japan da skouer, ar menez Fuji (3 776 m), zo ur menez-tan ; dizoberiant eo abaoe [[1707]]. Dekvet bro bobletañ ar bed eo Japan, gant 126,45 milion annezad evit 377 835 km² (334,7 annezad/km²) hag a zo o chom evit al lodenn vrasañ e kompezennoù strizh an arvor. Tōkyō vras, anezhi kêr-benn Tōkyō ha meur a brefeti tro-dro dezhi, eo an tolpad kerioù brasañ eus ar bed, gant ouzhpenn 30 milion a annezidi. |
||
Diskouezet eo bet gant an [[arkeologiezh]] e oa poblet |
Diskouezet eo bet gant an [[arkeologiezh]] e oa poblet Japan kerkent hag ar [[paleolitik|paleolitik uhelañ]]. Meneget eo Japan e skridoù istor [[Sina]] adalek ar {{Iañ kantved}}.<br> Troc'het eo istor Japan e prantadoù ma oa levezonet kalz gant ar bed diavaez heuliet gant prantadoù hir digenvez. Abaoe diazezadenn e vonreizh nevez e [[1947]] ez eo deuet Japan da vezañ ur [[monarkiezh vonreizhel|vonarkiezh vonreizhel]] gant un [[impalaer Japan|impalaer]] hag ur [[parlamant]] dilennet, an [[Dael Japan|Dael]]. |
||
An trede brasañ galloud ekonomikel eus ar bed eo |
An trede brasañ galloud ekonomikel eus ar bed eo Japan hervez ar [[Produadur diabarzh gros|PDG]]. Ar pevare ezporzhier brasañ eo ivez hag ar c'hwec'hvet emporzhier brasañ. Ur vro diorroet eo, dezhi ul live buhez uhel, hag an esperañs bevañ hirañ en deus er bed hervez jedadennoù [[Aozadur ar Broadoù Unanet]]<ref>{{en}} [http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/WPP2006_Highlights_rev.pdf ''United Nations World Population Propsects: 2006 revision''] – Taolenn A.17 evit 2005-2010.</ref>. Mes arabat eo d'an daolenn vrav-se kuzhat ar c'hudennoù bras a c'hourdrouz dazont ar vro : gouzañv a ra Japan diwar ur [[feur genel]] e-mesk ar re izelañ er bed, kalz re izel da erlerc'hiañ ar rummadoù a ya da anaon : e 2017, e oa negativel feur kresk ar boblañ e Japan gant -0.21%, hag istimet e oa ar feur strujusted da 1,41 bugel dre vaouez<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20101228224107/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html ''The World Factbook'', CIA (2017)].</ref> Emañ poblañs ar vro o tigreskiñ.<!--<ref>{{fr}} Frédéric Lemaître, « Les Japonais menacés de disparition, par Frédéric Lemaître », e ''[[Le Monde]]'', 29 a viz Gwengolo 2007, enlinenn d'ar 28 a viz Gwengolo 2007, [http://www.lemonde.fr/web/article/0,1-0@2-3232,36-960658,0.html].</ref>.-- Liamm = 2009 -->.<br> |
||
Japan eo ar vro er bed ma pouez ar muiañ an dle foran ivez ; pa dizhe 223,80 % eus ar PDG e 2017<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20070613005546/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2186rank.html ''The World Factbook'', CIA (2017)'']</ref>. |
|||
== Istor == |
|||
:• ''Pennad pennañ :'' [[Istor Japan]] |
|||
Hervez ar vojenn e voe diazezet Japan er {{VIIvet kantved}} kent J.-K gant an impalaer [[Jimmu]]. Degaset e oa bet reizhiad ar [[skritur sinaek]] hag ar [[boudaegezh|voudaegezh]] e-tro ar {{Vvet kantved}} hag ar {{VIvet kantved}}, loc'het gante ur prantad pouezus ha hir dindan levezon [[sevenadur]] [[Sina]] er vro. Komanderien arouezel e voe an impalaerien, na bout ma oa peurliesañ gwir c'halloud ar vro gant noblañs galloudek al Lez, rejanted anezhe, pe [[Shogun|''shōgun''-ed]] anezhe.<br> |
|||
E-tro ar {{XVIvet kantved}} ec'h aochas e Japan [[Kenwerzh|koñversanted]] deuet eus [[Europa]] : eus [[Portugal]], lod all eus an [[Izelvroioù]], eus [[Bro-Saoz]] hag eus [[Spagn]], asambles gant [[misioner]]ien [[Kristeniezh|gristen]]. E-pad al lodenn gentañ eus ar {{XVIIvet kantved}} e tiskredas ar shogunelezh warne e oant ar preveudioù eus un aloubadenn gant an armeadoù europat hag e tihanas an holl zarempredoù gant an diavaez war-bouez reoù strizhik gant marc'hadourien sinaat hag Izelvroat war Enez-Dejima e [[Nagasaki]]. Ha dizarempred dre youl e chomas ar vro e-pad 200 vloaz, ken ma pouezas ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], gant ergerzhadeg ar [[komodor|C'homodor]] [[Matthew Perry]], war Japan a-benn he digeriñ da vroioù ar [[kornôg|c'hornaoueg]] gant [[feur-emglev Kanagawa]] e [[1854]]. |
|||
E-korf un nebeud bloavezhioù hepken en em dreuzfurmas kalz kevredigezh ar vro pa oa deuet an darempredoù en-dro gant broioù ar c'hornaoueg. Diskaret e voe ar shogunelezh, ha lakaet e voe an impalaer da ren en-dro. Gant adreizhadennoù an oadvezh [[Meiji]] kroget e [[1868]] e teuas cheñchamantoù a-leizh. Torret e voe ar reizhiad [[Gladdalc'helezh|gladdalc'hel]], ha kalz lezennoù eus broioù ar c'hornaoueg a voe kemeret, enne ur reizhiad lezenniñ hag a [[Gouarnamant|c'houarnamant]]. Adreizhadennoù all a voe ivez en [[armerzh]], er gevredigezh hag en [[arme]], ar pezh a dreuzfurmas Japan en unan eus [[riez]]où bras ha modern ar bed. Ur youl vras da sevel a greskas er vro gant-se. Tarzhañ a reas brezelioù enep Sina e [[1895]]) hag enep [[Rusia]] e [[1905]]) da-heul. E-kerzh ar brezelioù-se e voe gounezet [[Korea]], [[Taiwan]] ha tiriadoù all gant Impalaeriezh Japan.<br> |
|||
== An Istor == |
|||
E penn-kentañ an {{XXvet kantved}} e kendalc'has an impalaeriezh da astenn : aloubiñ a reas [[Mandchouria]] ha sevel eno ar Stad vargodenn anvet [[Manchukuo]]. Un eil brezel a loc'has e Sina e [[1937]] ha, da echuiñ, an argadenn e [[Arsailh war Pearl Harbor|Pearl Harbor]] e [[1941]] a lakaas ar vro da gemer perzh en [[Eil Brezel-bed]]. Trec'het e voe Japan e [[1945]] da ziwezhañ, goude ma voe taolet div [[bombezadennoù atomek Hiroshima ha Nagasaki|vombezenn atomek]] gant ar [[Stadoù-Unanet]], unan war [[Hiroshima]] hag unan all war [[Nagasaki]].<br> Kodianañ a reas Impalaeriezh Japan ha kevrediñ a reas ar gouarnamant nevez gant an Amerikaned d’an [[2 Gwengolo|2 a viz Gwengolo]] 1945.<br> |
|||
Hervez ar vojenn e voe diazezet Bro-Japan er {{VIIvet kantved}} kent J.-K gant an impalaer [[Jimmu]]. Degaset e oa bet reizhiad ar [[skritur sinaek]] hag ar [[boudaegezh|voudaegezh]] e-tro ar {{Vvet kantved}} hag ar {{VIvet kantved}}, loc'het eo gante ur prantad levezon eus sevenadurezh [[Sina]] bras ha hir er vro. Komanderien arouezel e voe an impalaerien, na bout ma oa peurliesañ gwir c'halloud ar vro gant noblañs galloudek al Lez, rejanted anezhe, pe [[shogun]]ed anezhe.<br /> |
|||
Dindan gward ar Stadoù-Unanet e chomas Japan gwastet betek [[1952]]. Addeuet ar vro d'he ment orin en em lakas an armerzh en e sav en-dro goude 1952, ha berzh gant annezidi an enezennoù betek bremañ. |
|||
E-tro ar {{XVIvet kantved}} ec'h aochas e Japan koñversanted deuet eus [[Portugal]], lod all eus an [[Izelvroioù]], eus [[Bro-Saoz]], hag eus [[Spagn|Bro-Spagn]], asambles gant [[misioner]]ien gristen. E-pad al lodenn gentañ eus ar {{XVIIvet kantved}} e tiskredas ar shogunelezh warne e oant ar preveudioù eus un aloubadenn gant an armeoù european hag e tihanas an holl zaremprejoù gant an diavaez nemet darempredoù strizhik gant marc'hadourien eus [[Sina]] hag eus an Izelvroioù e [[Nagasaki]] (dres war Enez-Dejima). Hag e-barzh an distro e-pad 200 vloaz, ken ma pouezas ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], gant ergerzhadeg ar [[komodor|C'homodor]] [[Matthew Perry]], war Japan a-benn he digeriñ da vroioù ar [[kornôg|c'hornaoueg]] gant feur-emglev [[Kanagawa]] e [[1854]].<br /> |
|||
== Politikerezh == |
|||
E-korf un nebeud bloavezhioù hepken en em dreuzfurmas kalz kevredigezh ar vro pa oa deuet an darempredoù en-dro gant broioù ar c'hornaoueg. Diskaret e oa ar shogunelezh, ha laket e oa an Impalaer da ren war an impalaeriezh en-dro. Gant adreizhadennoù an oadvezh [[Meiji]] kroget e [[1868]] e teuas cheñchamantoù e-leizh. Torret e oa ar reizhiad [[Gladdalc'helezh|gladdalc'hel]], ha kalz lezennoù eus broioù ar c'hornaoueg a voe kemeret, enne ur reizhiad lezenniñ hag a c'houarnamant. Adreizhadennoù all a voe ivez en [[armerzh]], er gevredigezh hag en [[arme]], ar pezh a dreuzfurmas Bro-Japan en unan eus [[riez]]où bras ha modern ar bed. Ur youl vras da sevel a savas er vro gant-se. Tarzhañ a reas brezelioù a-enep da Vro-Sina (e [[1895]]), hag a-enep da [[Rusia|Vro-Rusia]] (e [[1905]]) da-heul. Gounezet e oa gant Impalaeriezh Bro-Japan: [[Korea]], [[Taiwan]] ha teroueroù all e-kerzh ar brezelioù-se.<br /> |
|||
D'ar [[16 a viz Gwengolo]] [[2020]] e teuas [[Yoshihide Suga]] da vezañ kentañ ministr nevez ar vro. |
|||
Er penn kentañ an {{XXvet kantved}} e kendalc'has an impalaeriezh da astenn : aloubiñ a reas [[Mandchouria]] ha sevel eno ar Stad margodenn [[Manchouoko]]. Un eil brezel a loc'has e Sina ([[1937]]), ha da echuiñ an argadenn e [[Arsailh war Pearl Harbor|Pearl Harbor]] e [[1941]] a lakaas ar vro da gemer perzh en [[Eil Brezel-bed]]. Trec'het e voe Japan e 1945 da ziwezhañ, goude ma oa taolet div [[bombezadennoù atomek Hiroshima ha Nagasaki|vombezenn atomek]] gant ar [[Stadoù-Unanet]], unan war [[Hiroshima]] hag unan all war [[Nagasaki]]. Kodianañ a reas Impalaeriezh Bro-Japan ha kevrediñ a reas ar gouarnamant nevez gant an Amerikaned d’an [[2 Gwengolo|2 a viz Gwengolo]] [[1945]].<br /> |
|||
Dindan gward ar Stadoù-Unanet e chomas Japan gwastet betek [[1952]]. Addeuet ar vro d'he ment a orin en em lakas an [[armerzh]] en e sav en-dro goude 1952, ha berzh gant annezidi an enezennoù a-benn bremañ. |
|||
== |
== Melestradur == |
||
===Prefedelezhioù=== |
|||
Sed amañ roll kêrioù Japan hervez o foblañs: |
|||
Rannet eo Japan etre 8 rannvro, enno 47 prefedelezh renet gant ur gouarner dilennet hag ur gambr dilennidi<ref>{{en}} {{cite web|url=https://web-japan.org/factsheet/en/pdf/e02_regions.pdf |title=''Web Japan''|accessdate=15 Mae 2021}}</ref>. |
|||
{| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" |
|||
{| style="margin:auto; margin-top:1em;" |
|||
|+ align=center style="font-weight:bold"|Ar c'hêrioù hervez o foblañs |
|||
| rowspan="2" |[[Restr:Regions and Prefectures of Japan 2.svg|center|350px|border]] |
|||
|- |
|||
| style="padding-right:1em; padding-left:2em; vertical-align:top;" | |
|||
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Renk |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#ef7979; color:#ef7979; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Hokkaido'''</div> |
|||
---- |
|||
! align=center style="background:#f5f5f5;"|[[Prefetioù Japan|Prefeti]] |
|||
1. Hokkaido |
|||
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Poblañs |
|||
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | |
|||
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Renk |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#efe979; color:#efe979; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Tōhoku'''</div> |
|||
---- |
|||
! align=center style="background:#f5f5f5;"|[[Prefeti]] |
|||
2. Aomori<br> |
|||
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Poblañs |
|||
3. Iwate<br> |
|||
! rowspan=11|{{Tnavbar|Ciudades Japonesas|plain=1}} |
|||
4. Miyagi<br> |
|||
[[Restr:Tokyo odaiba.jpg|border|135px|Tokyo]]<br />[[Tokyo]]<br />[[Restr:Hokkaido Sapporo Odori Park.jpg|border|135px|Sapporo]]<br />[[Sapporo]] |
|||
5. Akita<br> |
|||
|- |
|||
6. Yamagata<br> |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|1 ||align=left|'''[[Tokyo]]''' || [[Prefeti Tokyo|Tokyo]] || 8.949.447 || align=center style="background:#f0f0f0;"|11 ||align=left|'''[[Hiroshima]]''' || [[Prefeti Hiroshima|Hiroshima]] || 1.174.209 |
|||
7. Fukushima |
|||
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#87ef79; color:#87ef79; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Kantō'''</div> |
|||
---- |
|||
8. Ibaraki<br> |
|||
9. Tochigi<br> |
|||
10. Gunma<br> |
|||
11. Saitama<br> |
|||
12. Chiba<br> |
|||
13. <span style="background-color:#87ef79;">[[Tokyo]]</span><br> |
|||
14. Kanagawa |
|||
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#79efdb; color:#79efdb; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Chūbu'''</div> |
|||
---- |
|||
15. Niigata<br> |
|||
16. Toyama<br> |
|||
17. Ishikawa<br> |
|||
18. Fukui<br> |
|||
19. Yamanashi<br> |
|||
20. Nagano<br> |
|||
21. Gifu<br> |
|||
22. Shizuoka<br> |
|||
23. Aichi |
|||
|- |
|- |
||
| style="padding-right:1em; padding-left:2em; vertical-align:top;" | |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|2 ||align=left|'''[[Yokohama]]''' || [[Prefeti Kanagawa|Kanagawa]] || 3.689.603 || align=center style="background:#f0f0f0;"|12 ||align=left|'''[[Sendai]]''' || [[Prefeti Miyagi|Miyagi]] || 1.045.903 |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#9579ef; color:#9579ef; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Kansai'''</div> |
|||
---- |
|||
24. Mie<br> |
|||
25. Shiga<br> |
|||
26. Kyoto<br> |
|||
27. Osaka<br> |
|||
28. Hyōgo<br> |
|||
29. Nara<br> |
|||
30. Wakayama |
|||
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#efb179; color:#efb179; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Chūgoku'''</div> |
|||
---- |
|||
31. Tottori<br> |
|||
32. Shimane<br> |
|||
33. Okayama<br> |
|||
34. Hiroshima<br> |
|||
35. Yamaguchi |
|||
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#cc79ef; color:#cc79ef; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Shikoku'''</div> |
|||
---- |
|||
36. Tokushima<br> |
|||
37. Kagawa<br> |
|||
38. Ehime<br> |
|||
39. Kōchi<br> |
|||
| style="padding-right:1em; vertical-align:top;" | |
|||
<div class="center"><span style="background-color:#b4b4b4; color:#b4b4b4; border:1px solid #000;">MMM</span> '''Kyūshū'''</div> |
|||
---- |
|||
40. Fukuoka<br> |
|||
41. Saga<br> |
|||
42. Nagasaki<br> |
|||
43. Kumamoto<br> |
|||
44. Ōita<br> |
|||
45. Miyazaki<br> |
|||
46. Kagoshima<br> |
|||
47. Okinawa<br> |
|||
|} |
|||
===Kêrioù === |
|||
Setu amañ roll kêrioù Japan hervez o foblañs ; kalzik eus ar c'hêrioù-se a ya d'ober megalopolennoù. |
|||
{| style="margin:auto;" |
|||
|+ {{Ment|{{Pb|Kêrioù Japan hervez o foblañs}}|130}}<br><small>Niveridigezh 01/04/2021</small> |
|||
|- valign="top" |
|||
| |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|- |
|- |
||
! |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|3 ||align=left|'''[[Osaka]]''' || [[Prefeti Osaka|Osaka]] || 2.668.371 || align=center style="background:#f0f0f0;"|13 || align=left|'''[[Kitakyushu]]''' || [[Prefeti Fukuoka|Fukuoka]] || 977.288 |
|||
! Renk |
|||
! Kêr |
|||
! [[Prefedelezhoù Japan|Prefedelezh]] |
|||
! Poblañs |
|||
|- |
|- |
||
| rowspan="10" width="100px" style="text-align:center;"|<br>[[Restr:Shibuya Night (HDR).jpg|200px|Tōkyō]]<br>[[Tōkyō]]<br>[[Restr:YokohamaNight.jpg|200px|Yokohama]]<br>[[Yokohama]] |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|4 ||align=left|'''[[Nagoya]]''' || [[Prefeti Aichi|Aichi]] || 2.263.907 || align=center style="background:#f0f0f0;"|14 ||align=left|'''[[Chiba]]''' || [[Prefeti Chiba|Chiba]] || 962.130 |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|1 ||align=left|'''東京都 [[Tōkyō]]''' || [[Prefedelezh Tōkyō|Tōkyō]] || 13 957 179 |
|||
|- |
|- |
||
| align=center style="background:#f0f0f0;"| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|2 ||align=left|'''横浜市 [[Yokohama]]''' || [[Prefedelezh Kanagawa|Kanagawa]] || 3 757 630 |
||
|- |
|- |
||
| align=center style="background:#f0f0f0;"| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|3 ||align=left|'''大阪市 [[Osaka]]''' || [[Prefedelezh Osaka|Osaka]] || 2 753 819 |
||
|- |
|- |
||
| align=center style="background:#f0f0f0;"| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|4 ||align=left|'''名古屋市 [[Nagoya]]''' || [[Prefedelezh Aichi|Aichi]] || 2 320 719 |
||
|- |
|- |
||
| align=center style="background:#f0f0f0;"| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|5 ||align=left|'''札幌市 [[Sapporo]]''' || [[Prefedelezh Hokkaidō|Hokkaidō]] || 1 960 755 |
||
|- |
|- |
||
| align=center style="background:#f0f0f0;"| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|6 ||align=left|'''福岡市 [[Fukuoka]]''' || [[Prefedelezh Fukuoka|Fukuoka]] || 1 603 043 |
||
|- |
|- |
||
| align=center style="background:#f0f0f0;"| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|7 ||align=left|'''川崎市 [[Kawasaki]]''' || [[Prefedelezh Kanagawa|Kanagawa]] || 1 539 522 |
||
|- |
|- |
||
| |
| align=center style="background:#f0f0f0;"|8 ||align=left|'''神戸市 [[Kobe]]''' || [[Prefedelezh Hyōgo|Hyōgo]] || 1 511 393 |
||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|9 ||align=left|'''京都市 [[Kyoto]]''' || [[Prefedelezh Kyoto|Kyoto]] || 1 452 037 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|10 ||align=left|'''さいたま市 [[Saitama]]''' || [[Prefedelezh Saitama|Saitama]] || 1 323 405 |
|||
|} |
|||
| |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|- |
|||
! Renk |
|||
! Kêr |
|||
! [[Prefedelezhoù Japan|Prefedelezh]] |
|||
! Poblañs |
|||
! |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|11 ||align=left|'''広島市 [[Hiroshima]]''' || [[Prefedelezh Hiroshima|Hiroshima]] || 1 195 933 |
|||
| rowspan="10" width="100px" style="text-align:center;"|<br>[[Restr:Osaka Castle 03bs3200.jpg|213px|Osaka]]<br>[[Osaka]]<br>[[Restr:名古屋中心部2.jpg|213px|Nagoya]]<br>[[Nagoya]] |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|12 ||align=left|'''仙台市 [[Sendai]]''' || [[Prefedelezh Miyagi|Miyagi]] || 1 089 715 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|13 || align=left|'''千葉市 [[Chiba]]''' || [[Prefedelezh Chiba|Chiba]] || 983 211 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|14 ||align=left|'''北九州市 [[Kitakyushu]]''' || [[Prefedelezh Fukuoka|Fukuoka]] || 935 084 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|15 ||align=left|'''堺市 [[Sakai]]''' || [[Prefedelezh Osaka|Osaka]] || 822 846 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|16 ||align=left|'''新潟市 [[Niigata]]''' || [[Prefedelezh Niigata|Niigata]] || 789 239 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|17 ||align=left|'''浜松市 [[Hamamatsu]]''' || [[Prefedelezh Shizuoka|Shizuoka]] || 786 853 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|18 ||align=left|'''相模原市 [[Sagamihara]]''' || [[Prefedelezh Kanagawa|Kanagawa]] || 722 973 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|19 ||align=left|'''岡山市 [[Okayama]]''' || [[Prefedelezh Okayama|Okayama]] || 719 134 |
|||
|- |
|||
| align=center style="background:#f0f0f0;"|20 ||align=left|'''静岡市 [[Shizuoka]]''' || [[Prefedelezh Shizuoka|Shizuoka]] || 684 622 |
|||
|} |
|||
|} |
|} |
||
Mont a ra kalzik eus ar c'hêrioù-se d'ober megalopolennoù. |
|||
== Liammoù diavaez== |
|||
*{{en}} [https://www.japan.travel/national-parks/ ''National Parks of Japan''] |
|||
== Daveoù == |
== Daveoù == |
||
{{Daveoù}} |
|||
<references/> |
|||
{{ |
{{Porched Japan}} |
||
{{Azia}} |
|||
{{Monarkiezhoù}} |
{{Monarkiezhoù}} |
||
[[Rummad:Japan]] |
[[Rummad:Japan| ]] |
||
{{Liamm PuB|af}} |
|||
{{Liamm PuB|en}} |
|||
{{Liamm PuB|vi}} |
|||
{{Link GA|de}} |
|||
{{Link GA|fi}} |
|||
Stumm red eus an 18 Kzu 2024 da 18:52
| 日本国 Nihon-koku pe Nippon-koku Japan | |||||
| |||||
| Ger-stur : hini ebet | |||||
| Kan broadel: 君が代 Kimi Ga Yo "Ren E Veurdez an Impalaer" | |||||
 | |||||
| Kêr-benn | 東京 Tōkyō | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kêr vrasañ | (memes hini)[1] | ||||
| Yezh(où) ofisiel | hini ebet, met ar japaneg eo ar yezh vroadel | ||||
| Gouarnamant | Monarkiezh vonreizhel | ||||
| - Impalaer | Naruhito (徳仁) | ||||
| - Kentañ ministr | Fumio Kishida (岸田 文雄) | ||||
| Gorread | |||||
| - Hollad | 377 975 km² (62vet) | ||||
| - Dour (%) | 0.8 | ||||
| Poblañs | |||||
| - niveradeg 2021 | 125 360 000 | ||||
| - Stankter | 334/km² | ||||
| Moneiz | Yen (¥, 円) (JPY)
| ||||
| Gwerzhid-eur | (UTC+9) | ||||
| Kod kenrouedad | .jp | ||||
| Kod pellgomz | +81 | ||||
Un enezeg a-hed aodoù sav-heol Azia a ya d'ober Japan (e japaneg: 日本 Nihon pe Nippon, ent-ofisiel Stad Japan, 日本国 Nippon-koku pe Nihon-koku). Peder enezenn bennañ zo : eus an norzh betek ar su, Hokkaido, Honshu (an hini vrasañ), Shikoku ha Kyushu ha 97 % eus ar vro zo dindane ; 6 852 enez zo en holl e Japan abaoe 1945[2]. Ouzhpenn 300 km eo hed an enezeg en holl ; 600 kilometrad e mervent Kyushu emañ Naha, war Enez Okinawa hag a zo lod eus strollad inizi Ryukyu (pe Ryūkyū rettō e japaneg). En tu-hont da 1 000 kilometrad hed zo da enezeg Nanpo, e su Tōkyō. Dindan Rusia emañ inizi Sac'halin (Karafuto e japaneg) ha Kouril (Chishima retto) a zo muioc'h eget 1 200 kilometrad hed dezho. E norzh ar vro emaint hag alies-kaer e vezont gwelet evel penn-pellañ Japan.
Meneziek eo ar pep brasañ eus an enezennoù, lod zo savet diwar obererezh menezioù-tan. Menez uhelañ Japan da skouer, ar menez Fuji (3 776 m), zo ur menez-tan ; dizoberiant eo abaoe 1707. Dekvet bro bobletañ ar bed eo Japan, gant 126,45 milion annezad evit 377 835 km² (334,7 annezad/km²) hag a zo o chom evit al lodenn vrasañ e kompezennoù strizh an arvor. Tōkyō vras, anezhi kêr-benn Tōkyō ha meur a brefeti tro-dro dezhi, eo an tolpad kerioù brasañ eus ar bed, gant ouzhpenn 30 milion a annezidi.
Diskouezet eo bet gant an arkeologiezh e oa poblet Japan kerkent hag ar paleolitik uhelañ. Meneget eo Japan e skridoù istor Sina adalek ar Iañ kantved.
Troc'het eo istor Japan e prantadoù ma oa levezonet kalz gant ar bed diavaez heuliet gant prantadoù hir digenvez. Abaoe diazezadenn e vonreizh nevez e 1947 ez eo deuet Japan da vezañ ur vonarkiezh vonreizhel gant un impalaer hag ur parlamant dilennet, an Dael.
An trede brasañ galloud ekonomikel eus ar bed eo Japan hervez ar PDG. Ar pevare ezporzhier brasañ eo ivez hag ar c'hwec'hvet emporzhier brasañ. Ur vro diorroet eo, dezhi ul live buhez uhel, hag an esperañs bevañ hirañ en deus er bed hervez jedadennoù Aozadur ar Broadoù Unanet[3]. Mes arabat eo d'an daolenn vrav-se kuzhat ar c'hudennoù bras a c'hourdrouz dazont ar vro : gouzañv a ra Japan diwar ur feur genel e-mesk ar re izelañ er bed, kalz re izel da erlerc'hiañ ar rummadoù a ya da anaon : e 2017, e oa negativel feur kresk ar boblañ e Japan gant -0.21%, hag istimet e oa ar feur strujusted da 1,41 bugel dre vaouez[4] Emañ poblañs ar vro o tigreskiñ..
Japan eo ar vro er bed ma pouez ar muiañ an dle foran ivez ; pa dizhe 223,80 % eus ar PDG e 2017[5].
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- • Pennad pennañ : Istor Japan
Hervez ar vojenn e voe diazezet Japan er VIIvet kantved kent J.-K gant an impalaer Jimmu. Degaset e oa bet reizhiad ar skritur sinaek hag ar voudaegezh e-tro ar Vvet kantved hag ar VIvet kantved, loc'het gante ur prantad pouezus ha hir dindan levezon sevenadur Sina er vro. Komanderien arouezel e voe an impalaerien, na bout ma oa peurliesañ gwir c'halloud ar vro gant noblañs galloudek al Lez, rejanted anezhe, pe shōgun-ed anezhe.
E-tro ar XVIvet kantved ec'h aochas e Japan koñversanted deuet eus Europa : eus Portugal, lod all eus an Izelvroioù, eus Bro-Saoz hag eus Spagn, asambles gant misionerien gristen. E-pad al lodenn gentañ eus ar XVIIvet kantved e tiskredas ar shogunelezh warne e oant ar preveudioù eus un aloubadenn gant an armeadoù europat hag e tihanas an holl zarempredoù gant an diavaez war-bouez reoù strizhik gant marc'hadourien sinaat hag Izelvroat war Enez-Dejima e Nagasaki. Ha dizarempred dre youl e chomas ar vro e-pad 200 vloaz, ken ma pouezas ar Stadoù-Unanet, gant ergerzhadeg ar C'homodor Matthew Perry, war Japan a-benn he digeriñ da vroioù ar c'hornaoueg gant feur-emglev Kanagawa e 1854.
E-korf un nebeud bloavezhioù hepken en em dreuzfurmas kalz kevredigezh ar vro pa oa deuet an darempredoù en-dro gant broioù ar c'hornaoueg. Diskaret e voe ar shogunelezh, ha lakaet e voe an impalaer da ren en-dro. Gant adreizhadennoù an oadvezh Meiji kroget e 1868 e teuas cheñchamantoù a-leizh. Torret e voe ar reizhiad gladdalc'hel, ha kalz lezennoù eus broioù ar c'hornaoueg a voe kemeret, enne ur reizhiad lezenniñ hag a c'houarnamant. Adreizhadennoù all a voe ivez en armerzh, er gevredigezh hag en arme, ar pezh a dreuzfurmas Japan en unan eus riezoù bras ha modern ar bed. Ur youl vras da sevel a greskas er vro gant-se. Tarzhañ a reas brezelioù enep Sina e 1895) hag enep Rusia e 1905) da-heul. E-kerzh ar brezelioù-se e voe gounezet Korea, Taiwan ha tiriadoù all gant Impalaeriezh Japan.
E penn-kentañ an XXvet kantved e kendalc'has an impalaeriezh da astenn : aloubiñ a reas Mandchouria ha sevel eno ar Stad vargodenn anvet Manchukuo. Un eil brezel a loc'has e Sina e 1937 ha, da echuiñ, an argadenn e Pearl Harbor e 1941 a lakaas ar vro da gemer perzh en Eil Brezel-bed. Trec'het e voe Japan e 1945 da ziwezhañ, goude ma voe taolet div vombezenn atomek gant ar Stadoù-Unanet, unan war Hiroshima hag unan all war Nagasaki.
Kodianañ a reas Impalaeriezh Japan ha kevrediñ a reas ar gouarnamant nevez gant an Amerikaned d’an 2 a viz Gwengolo 1945.
Dindan gward ar Stadoù-Unanet e chomas Japan gwastet betek 1952. Addeuet ar vro d'he ment orin en em lakas an armerzh en e sav en-dro goude 1952, ha berzh gant annezidi an enezennoù betek bremañ.
Politikerezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'ar 16 a viz Gwengolo 2020 e teuas Yoshihide Suga da vezañ kentañ ministr nevez ar vro.
Melestradur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Prefedelezhioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Rannet eo Japan etre 8 rannvro, enno 47 prefedelezh renet gant ur gouarner dilennet hag ur gambr dilennidi[6].
 |
MMM Hokkaido
1. Hokkaido |
MMM Tōhoku
2. Aomori |
MMM Kantō
8. Ibaraki |
MMM Chūbu
15. Niigata |
|
MMM Kansai
24. Mie |
MMM Chūgoku
31. Tottori |
MMM Shikoku
36. Tokushima |
MMM Kyūshū
40. Fukuoka |
Kêrioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Setu amañ roll kêrioù Japan hervez o foblañs ; kalzik eus ar c'hêrioù-se a ya d'ober megalopolennoù.
|
|
.jpg)
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Daveoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Da geñver melestradurezh n'eo ket Tōkyō ur gêr hiziv ken : ur vetropolenn, hag a glot gant ur prefeti. Yokohama eo ar gêr bobletañ neuze.
- ↑ (en)Facts and Figures of Japan 2007 01: Land.
- ↑ (en) United Nations World Population Propsects: 2006 revision – Taolenn A.17 evit 2005-2010.
- ↑ (en) The World Factbook, CIA (2017).
- ↑ (en) The World Factbook, CIA (2017)
- ↑ (en) 'Web Japan'. Kavet : 15 Mae 2021.
日本と日本文化のポータル — Porched Japan ha sevenadur Japan • Adkavit ar pennadoù a denn da Japan ha d'he sevenadur — 日本とその文化についてのページを見つける Stadoù Azia
Afghanistan • Arabia Saoudat • Armenia2 • Azerbaidjan1 • Bahrein • Bangladesh • Bhoutan • Brunei • Egipt3 • Emirelezhioù Arab Unanet • Filipinez • India • Indonezia5 • Iran • Iraq • Israel • Japan • Jordania • Jorjia1 • Kambodja • Kazac'hstan1 • Kiprenez2 • Kirgizstan • Korea an Norzh • Korea ar Su • Koweit • Laos • Liban • Malaysia • Maldivez • Mongolia • Myanmar • Nepal • Oman • Ouzbekistan • Pakistan • Qatar • Rusia1 • Republik Pobl Sina • Republik Sina (Taiwan) • Singapour • Siria • Sri Lanka • Tadjikistan • Thailand • Timor ar Reter4 • Turkia1 • Turkmenistan • Viêt Nam • Yemen
Stadoù ha n'int ket anavezet : Nagorno-Karabac'h2
Tiriadoù gant ur statud dibar : Hong Kong • Makao • Palestina
1. En Europa evit un darn. 2. En Azia e-keñver douaroniezh met a vez sellet outi evel un tamm eus Europa evit abegoù istorel ha sevenadurel.3. En Afrika evit ar braz. 4. Lakaet a-wechoù en Okeania. 5. En Okeania evit un darn.
Monarkiezhoù ar Bed
Afrika: Eswatini° • Lesotho • Maroko*
Azia: Arabia Saoudat° • Bahrein* • Bhoutan° • Brunei° • Emirelezhioù Arab Unanet^ • Japan • Jordania* • Kambodja^ • Koweit* • Malaysia^ • Nepal • Oman° • Qatar° • Thailand
Kenglad ar Broadoù (Commonwealth): Antigua ha Barbuda • Aostralia • Bahamas • Barbados • Belize • Grenada • Jamaika • Kanada • Papoua Ginea-Nevez • Rouantelezh Unanet • Saint Kitts ha Nevis • Santez-Lusia • Sant Visant hag ar Grenadinez • Inizi Salomon • Tonga • Tuvalu • Zeland-Nevez
Monarkiezhoù european all: Belgia • Danmark • an Izelvroioù • Liechtenstein* • Luksembourg • Monako* • Norge • Spagn • Sveden • Vatikan (Sez Santel)°^
° monarkiezh absolut, * monarkiezh damvonreizhel, ^ monarkiezh dre zilennadegoù