Васіль Ісакавіч Талаш

Васіль Ісакавіч Талаш
Род дзейнасці	сельская гаспадарка
Дата нараджэння	25 снежня 1844(1844-12-25)
Месца нараджэння	Мазырскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	23 жніўня 1946(1946-08-23) (101 год)
Месца смерці	Мінск, БССР, СССР
Месца пахавання	Петрыкаў
Бітвы/войны	Вялікая Айчынная вайна польска-савецкая вайна
Узнагароды і прэміі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Я. Колас і Дзед Талаш у кабінеце пісьменніка. 1943

Васі́ль Іса́кавіч Тала́ш, больш вядомы па мянушцы Дзед Талаш (25 снежня 1844 — 23 жніўня 1946) — удзельнік партызанскага руху ў гады польска-савецкай (1919—1921) і Вялікай Айчыннай войнаў на тэрыторыі Беларусі. Дзед Талаш — герой аповесці Якуба Коласа «Дрыгва».

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Белка Мазырскага павета (цяпер уваходзіць у мяжу горада Петрыкаў Гомельскай вобласці) у беднай сялянскай сям’і. Не змог у Белцы атрымаць свой надзел зямлі пасля жаніцьбы, таму быў вымушаны пайсці жыць да жонкі ў вёску Навасёлкі.

У 1919 годзе ў час акупацыі павета польскім войскам быў разведчыкам Чырвонай Арміі. Арганізаваў і ўзначаліў партызанскі атрад (300 чалавек), які з боем вызваліў вёску Навасёлкі.

У час Вялікай Айчыннай вайны быў арыштаваны гітлераўцамі за сувязь з савецкімі партызанамі, але хутка вызвалены. У студзені 1943 года з дапамогай партызан перапраўлены ў Маскву. Выступаў перад працоўнымі, салдатамі, якія адпраўляліся на фронт. Лістоўкі Васіля Талаша з заклікамі да барацьбы з ворагамі распаўсюджваліся на акупіраванай тэрыторыі. У 1944 годзе пасля вяртання на радзіму працаўладкаваўся лесніком у Петрыкаўскае лясніцтва.

Памёр 23 жніўня 1946 года ў шпіталі падчас аперацыі. Пахаваны на Петрыкаўскіх гарадскіх могілках, на магіле ўсталяваны помнік.

Цікавыя факты

У сярэдзіне 1930–х гадоў мясцовая Петрыкаўская ўлада негатыўна ставілася да Талаша, бо амаль што 90–гадовы ветэран не падтрымаў калектывізацыю. 4 кастрычніка 1936 года бюро Петрыкаўскага райкама партыі прыняло пастанову:

«У сувязі з тым, што дзед Талаш да гэтага часу не ўступіў у калгас і ніякага ўдзелу ў арганізацыйна–гаспадарчым умацаванні калгаса не прымае, жыве аднаасобнікам, сваіх абавязацельств перад дзяржавай не выконвае і аўтарытэтам сярод калгаснікаў не карыстаецца, бюро РК КП(б)Б лічыць арганізацыю [радыё]перадачы аб творчасці Якуба Коласа з калгаса, дзе жыве Талаш, немэтазгодна». (руск.)

Узнагароды

• Ордэн Чырвонага Сцяга (1928)
• Ордэн Айчыннай вайны І ступені
• Медаль «Партызану Айчыннай вайны» I ступені
• Знак «За шматгадовую і бездакорную службу ў дзяржаўнай лесаахове СССР»

Памяць

• Імя Талаша носяць вуліцы ў Мінску і Петрыкаве
• Дом-музей дзеда Талаша ў вёсцы Навасёлкі
• Помнік (скульптар З. Азгур), як частка кампазіцыі на плошчы Якуба Коласа ў Мінску
• Помнік работы З. Азгура ў гарадскім парку Петрыкава (устаноўлены ў 1952)
• Мастацкі фільм «Талаш» па аповесці Якуба Коласа «Дрыгва» (Беларусьфільм, 2011; рэжысёр Сяргей Шульга)

Літаратура

• Тала́ш Васіль Ісакавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 400. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Тала́ш Васіль Ісакавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 496. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Дом-музей деда Талаша Архівавана 4 лістапада 2016. (руск.)
• Памятники г. Минска. Дед Талаш
• Талаш Архівавана 31 кастрычніка 2020. // Газета «Минский курьер»