Перайсці да зместу

Спіс рымскіх імператараў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Статуя імператара Аўгуста ў Ватыканскім музеі

Першым імператарам (у сучасным сэнсе) Рыма стаў Актавіян Аўгуст: пасля перамогі над Маркам Антоніем і вяртаннем з Егіпта ён уладкаваў трыўмф і 13 студзеня 27 года да н.э. склаў з сябе надзвычайныя паўнамоцтвы перад сенатам і абвясціў пра рэстаўрацыю Рэспублікі, але пакінуў за сабой камандаванне 75 легіёнамі і тытул імператара (як сталы praenomen).

Пасля забойства імператара Комада Рымская імперыя ўступіла ў Крызіс трэцяга стагоддзя, калі пачалі з'яўляцца шматлікія ўзурпатары. У 395 годзе імперыя была канчаткова падзелена на Заходнюю Рымскую імперыю і Усходнюю Рымскую імперыю.

У 476 годзе быў зрынуты апошні Заходне-рымскі імператар Ромул Аўгуст (хоць фармальна імператарам лічыў сябе да 480 года Юлій Непат). Заходняя Рымская імперыя пала, а Усходняя Рымская імперыя, званая гісторыкамі з гэтага часу Візантыяй, працягвала існаваць яшчэ практычна тысячу гадоў, да 1453 года, калі Канстанцінопаль быў захоплены туркамі-асманамі, з перапынкам з 1204 па 1261 год, калі Канстанцінопаль быў захоплены крыжакамі.

Спіс рымскіх імператараў у храналагічным парадку, курсівам вылучаны ўзурпатары. Не пазначаны палкаводцы, якія паднялі паўстанні супраць цэнтральнай улады, але фармальна не абвешчаныя імператарамі (за выключэннем традыцыйна ўключаных, напр., Макрыян Старэйшы). У якасці суправіцеляў пазначаны спадчыннікі ўлады (пачынаючы з сярэдзіны I стагоддзя статус спадчынніка практычна заўсёды супадаў з тытулам цэзара), афіцыйныя суправіцелі, часам — рэгенты пры неактыўнасці імператара.

Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Актавіян Аўгуст
лац.: Gaius Octavius Thurinus
лац.: Gaius Iulius Caesar Octavianus
Гай Актавій Фурын
пасля ўсынаўлення (па завяшчанні) у 44 да н.э. — Гай Юлій Цэзар Актавіян
16 студзеня 27 да н.э. — 19 жніўня 14 н.э., натуральная смерць Як прыёмны сын па завяшчанні (і траюрадны пляменнік) Юлія Цэзара, пасля ўзброенай барацьбы Спадчыннікі — Марцэл (25 — 23 да н.э.), Агрыпа (23 — 12 да н.э.), з тытулам цэзара — Гай (17 г да н.э. — 4 г. н.э.), Луцый (17 да н.э. — 2 н.э.), Агрыпа Постум (4 — 6 н.э.), Тыберый (6—14). 23 верасня 63 да н.э., Рым — 19 жніўня 14 н.э., Нола
Тыберый
лац.: Tiberius Claudius Nero
лац.: Tiberius Iulius Caesar Augustus
Тыберый Клаўдзій Нерон
пасля ўсынаўлення ў 4 годзе — Тыберый Юлій Цэзар Аўгуст
19 жніўня 14 — 16 сакавіка 37, цэзар з 4 года, афіцыйны спадчыннік Аўгуста — з 6 года
задушаны падушкай прэфектам прэтарыянцаў Макронам
Як прыёмны сын (і пасерб) Актавіяна Аўгуста. Спадчыннікі — Германік (14—19, цэзар з 4), Друз (21—23, цэзар з 4), Нерон (23—27), Друз (23—30), Калігула (31—37); дачаснік Сеян (23—30). 16 лістапада 42 да н.э., Рым — 16 сакавіка 37, Мізенскі мыс
Клемент
лац.: Clemens
(поўнае імя не захавалася)
Клемент
(поўнае імя не захавалася)
16,
узяты ў палон і пакараны смерцю
Раб Агрыпы Постума, выдаў сябе за памерлага гаспадара і паўстаў супернік — Тыберый пам. 16
Калігула
лац.: Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus
Гай Юлій Цэзар Аўгуст Германік, вядомы пад агноменам Калігула (лац.: Caligula) 18 сакавіка 37 — 24 студзеня 41, цэзар і спадчыннік Тыберыя з 31,
зарэзаны змоўшчыкамі на чале з Касіем Херэяй
Як прыёмны ўнук (і траюрадны пляменнік) Тыберыя (праўнук Актавіяна Аўгуста па жаночай лініі). Спадчыннікі — Тыберый (37), Лепід (37—38). 31 жніўня 12, Анцый — 24 студзеня 41, Рым
Клаўдзій
лац.: Tiberius Claudius Drusus
лац.: Tiberius Claudius Nero Germanicus
лац.: Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus
Тыберый Клаўдзій Друз
з 4 па 42 гады — Тыберый Клаўдзій Нерон Германік
пазней — Тыберый Клаўдзій Цэзар Аўгуст Германік
24 студзеня 41 — 13 кастрычніка 54,
атручаны сваёй жонкай Агрыпінай Малодшай
Як пляменнік Тыберыя Спадчыннік — Брытанік (з 43), Нерон (з 50). 1 жніўня 10, Лугдун — 13 кастрычніка 54, Рым
Скрыбаніян
лац.: Lucius Arruntius Camillus Scribonianus
Луцый Арунтый Каміл Арунтый 41,
скончыў самагубствам
Абвешчаны войскамі супернік — Клаўдзій пам. 41
Нерон
лац.: Lucius Domitius Ahenobarbus
лац.: Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus
лац.: Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus
Луцый Даміцый Агенабарб
пасля ўсынаўлення ў 50 годзе — Нерон Клаўдзій Цэзар Друз Германік
пасля 54 года — Нерон Клаўдзій Цэзар Аўгуст Германік
13 кастрычніка 54 — 9 чэрвеня 68,
скончыў самагубствам пасля пераходу ўлады да Гальбе
Як прыёмны сын (і пасерб) Клаўдзія 15 снежня 37, Анцый — 9 чэрвеня 68, Рым
Макр
лац.: Lucius Clodius Macer
Луцый Клодзій Макр вясна—восень 68,
забіты
Паўстаў у канцы кіравання Нерона прапрэтар правінцыі Афрыка, забіты войскамі Гальбы. супернікі — Нерон, Гальба пам. 68
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Гальба
лац.: Servius Sulpicius Galba
лац.: Servius Galba Imperator Caesar Augustus
Сервій Сульпіцый Гальба
як імператар — Сервій Гальба Імператар Цэзар Аўгуст
6 чэрвеня 68 — 15 студзеня 69,
забіты прыхільнікамі Атона
Закліканы праціўнікамі Нерона, як імператар абвешчаны сенатам пасля самагубства Нерона Цэзар — Пізон. 24 снежня 3, наваколлі Тэрачыны — 15 студзеня 69, Рым
Атон
лац.: Marcus Salvius Otho
лац.: Marcus Otho Caesar Augustus
Марк Сальвій Атон
як імператар — Марк Атон Цэзар Аўгуст
15 студзеня — 16 красавіка 69,
скончыў самагубствам пасля паразы ад войскаў Вітэлія
Абвешчаны сенатам (пасля забойства Гальбы) супернік — Вітэлій 25 красавіка 32, Вітэрба — 16 красавіка 69, Рым
Вітэлій
лац.: Aulus Vitellius
лац.: Aulus Vitellius Germanicus Augustus
Аўл Вітэлій
як імператар — Аўл Вітэлій Германік Аўгуст
17 красавіка — 20 снежня 69,
забіты пасля паразы войскамі Веспасіяна
Абвешчаны легіёнамі, прызнаны сенатам пасля ваеннай паразы Атона супернік — Атон 25 верасня 15 — 20 снежня 69, Рым
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Веспасіян
лац.: Titus Flavius Vespasianus
лац.: Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus
Ціт Флавій Веспасіян
як імператар — Ціт Флавій Цэзар Веспасіян Аўгуст
1 ліпеня 69 — 24 чэрвеня 79 Абвешчаны легіёнамі, прызнаны сенатам пасля ваеннай паразы Вітэлія Супернік — Вітэлій. Цэзары Ціт і Даміцыян69). 17 лістапада 9, Вікус Фалакрына — 24 чэрвеня 79, Рым
Юлій Сабін
лац.: Gaius (?) Iulius Sabinus
Гай (?) Юлій Сабін 6970,
захоплены ў палон і пакараны смерцю.
Лідар паўсталых гальскіх плямёнаў супернік — Веспасіян пам. 79
Ціт
лац.: Titus Flavius Vespasianus
лац.: Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus
Ціт Флавій Веспасіян
як імператар — Ціт Флавій Цэзар Веспасіян Аўгуст
24 чэрвеня 79 — 13 верасня 81,
цэзар з 69
Старэйшы сын Веспасіяна Веспасіян;
цэзар Даміцыян
30 снежня 39, Рым — 13 верасня 81, Рым
Цярэнцій Максім
лац.: Terentius Maximus
Цярэнцій Максім
(Ілжэ-Нерон)
7980 Выдаваў сябе за імператара Нерона, які выратаваўся. супернік — Ціт невядома
Даміцыян
лац.: Titus Flavius Domitianus
лац.: Titus Flavius Caesar Domitianus Augustus
Ціт Флавій Даміцыян
як імператар — Ціт Флавій Цэзар Даміцыян Аўгуст
14 верасня 81 — 18 верасня 96,
цэзар з 69;
забіты па загаду сваёй жонкі Даміцылы
Малодшы сын Веспасіяна Веспасіян;
Ціт
24 кастрычніка 51, Рым — 18 верасня 96, Рым
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Нерва
лац.: Marcus Cocceius Nerva
лац.: Marcus Cocceius Nerva Caesar Augustus
Марк Кокцэй Нерва
як імператар — Марк Кокцэй Нерва Цэзар Аўгуст
18 верасня 96 — 27 студзеня 98 Абвешчаны сенатам 8 лістапада 30, Нарні — 27 студзеня 98, Рым
Траян
лац.: Marcus Ulpius Traianus
лац.: Caesar Marcus Ulpius Nerva Traianus
лац.: Caesar Nerva Traianus Augustus
Марк Ульпій Траян
пасля ўсынаўлення ў 97 годзе — Цэзар Марк Ульпій Нерва Траян
як імператар — Цэзар Нерва Траян Аўгуст
28 студзеня 98 — 8/9 жніўня 117 Папулярны палкаводзец, усыноўлены бяздзетным Нервай 15 верасня 53, Бетыка — 9 жніўня 117, Селінус, Кілікія
Адрыян
лац.: Publius Aelius Hadrianus
лац.: Caesar Publius Aelius Traianus Hadrianus Augustus
Публій Элій Адрыян
як імператар — Цэзар Публій Элій Траян Адрыян Аўгуст
11 жніўня 117 — 10 ліпеня 138 Прыёмны сын (і стрыечны пляменнік) Траяна, муж яго траюраднай пляменніцы. 24 студзеня 76, Рым — 10 ліпеня 138, Баі, каля Неапаля
Антанін Пій
лац.: Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus
лац.: Titus Aelius Caesar Antoninus
лац.: Caesar Titus Aelius Hadrianus Antoninus Augustus
Ціт Аўрэлій Фульвій Бойній Арый Антанін
пасля ўсынаўлення 25 лютага 138 — Ціт Элій Цэзар Антанін
як імператар — Цэзар Ціт Элій Адрыян Антанін Аўгуст
10 ліпеня 138 — 7 сакавіка 161 Прыёмны сын Адрыяна,
жанаты на пляменніцы яго жонкі.
19 верасня 86, Ланувія, Лацыё — 7 сакавіка 161, Лорыум, Этрурыя
Луцый Вер
лац.: Lucius Ceionius Commodus
лац.: Lucius Aelius Aurelius Commodus
лац.: Caesar Lucius Aurelius Verus Augustus
Луцый Цэёній Комад
пасля ўсынаўлення ў 138 годзе — Луцый Элій Аўрэлій Комад
як імператар — Цэзар Луцый Аўрэлій Вер Аўгуст
7 сакавіка 161 — сакавік 169,
у сукіраванні з Маркам Аўрэліем
Сын Луцыя Элія, прыёмнага сына Адрыяна;
усыноўлены Антанінам Піем;
муж дачкі Марка Аўрэлія.
Марк Аўрэлій 15 снежня 130, Рым — студзень 169, Алтыум, каля сучаснай Венецыі
Марк Аўрэлій
лац.: Marcus Annius Catilius Severus
лац.: Marcus Aelius Aurelius Verus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus
Марк Аній Катылій Север
пасля ўсынаўлення ў 136 годзе — Марк Элій Аўрэлій Вер
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст
7 сакавіка 161 — сакавік 169,
у сукіраванні з Луцыем Верам,
сакавік 169 — 17 сакавіка 180,
аднаасобна,
з 177 зрабіў суправіцелем сына Комада
Прыёмны сын Антаніна Пія,
жанаты на яго дочкі, сваёй кузіне
Луцый Вер;
Комад
26 красавіка 121, Рым — 17 сакавіка 180, Віндабона
Авідзій Касій
лац.: Gaius Avidius Cassius
Гай Авідзій Касій 175
(у Сірыі і Егіпце),
забіты сваімі салдатамі
Палкаводзец, які падняў паўстанне і абвясціў сябе імператарам Паўстаў у кіраванне Марка Аўрэлія 130, Кірус, Сірыя — ліпень 175, Сірыя
Комад
лац.: Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus
лац.: Caesar Lucius Aurelius Commodus
лац.: Caesar Lucius Aurelius Commodus Augustus
лац.: Caesar Lucius Aurelius Commodus Antoninus Augustus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus
лац.: Caesar Lucius Aelius Aurelius Commodus Augustus
Марк Аўрэлій Комад Антанін Аўгуст
з 166 года — Цэзар Луцый Аўрэлій Комад
з 177 года як суправіцель свайго бацькі Марка Аўрэлія — Цэзар Луцый Аўрэлій Комад Аўгуст
пасля смерці Марка Аўрэлія — Цэзар Луцый Аўрэлій Комад Антанін Аўгуст
з восені 180 года — Цэзар Марк Аўрэлій Комад Антанін Аўгуст
пасля 191 года — Цэзар Луцый Элій Аўрэлій Комад Аўгуст
17 сакавіка 180 — 31 снежня 192,
да гэтага з 177 года суправіцель Марка Аўрэлія;
задушаны ў выніку змовы рабом Нарцысам
Як сын Марка Аўрэлія Марк Аўрэлій 31 жніўня 161, Ланувій — 31 снежня 192, Рым
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Пертынакс
лац.: Publius Helvius Pertinax
лац.: Caesar Publius Helvius Pertinax Augustus
Публій Гельвій Пертынакс
як імператар — Цэзар Публій Гельвій Пертынакс Аўгуст
1 студзеня — 28 сакавіка 193
забіты прэтарыянцамі
Удзельнік змовы супраць Комада, абвешчаны імператарам пасля яго смерці 1 жніўня 126, Альба Пампея — 28 сакавіка 193, Рым
Дзідзій Юліян
лац.: Marcus Didius Severus Iulianus
лац.: Caesar Marcus Didius Severus Iulianus Augustus
Марк Дзідзій Север Юліян
як імператар — Цэзар Марк Дзідзій Север Юліян Аўгуст
28 сакавіка — 1 чэрвеня 193,
пасля таго, як войскі Септымія Севера падышлі да Рыма, быў зрынуты сенатам і прысуджаны да смерці
Абвешчаны прэтарыянцамі пасля забойства Пертынакса за хабар праціўнік — Септымій Север 30 студзеня 133, Медыялан — 1 чэрвеня 193, Рым
Песцэній Нігер
лац.: Gaius Pescennius Niger
Гай Песцэній Нігер 193194
(у Сірыі і Егіпце),
забіты
Палкаводзец, абвешчаны войскамі Аналагічна 140194, Сірыя
Клодзій Альбін
лац.: Decimus Clodius Septimius Albinus
Дэцым Клодзій Септымій Альбін 196 — 19 лютага 197
(у Брытаніі і Іспаніі),
пасля паразы ў бітве з Септыміем Северам скончыў самагубствам
Палкаводзец, які абвясціў сябе імператарам Аналагічна 150 — 19 лютага 197, Лугдунум
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Септымій Север
лац.: Lucius Septimius Severus
лац.: Caesar Lucius Septimius Severus Pertinax Augustus
Луцый Септымій Север
як імператар — Цэзар Луцый Септымій Север Пертынакс Аўгуст
9 красавіка 193 — 4 лютага 211
з 198 зрабіў суправіцелем сына Каракала,
з 209 — і сына Гету
Абвешчаны войскамі Напачатку змагаўся з трыма папярэднімі;
Каракал
11 красавіка 146, Лептыс-Магна — 4 лютага 211, Эбаракум
Каракал
лац.: Lucius Septimius Bassianus
лац.: Marcus Aurelius Antoninus Caesar
лац.: Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Severus Antoninus Pius Augustus
Луцый Септымій Басіян
з 195 г. — Марк Аўрэлій Антанін Цэзар
з 198 г. як суправіцель Септымія Севера — Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст
з 211 г. пасля смерці Септымія Севера — Цэзар Марк Аўрэлій Север Антанін Пій Аўгуст
з 198 суправіцель бацькі Септымія Севера;
з 209 суправіцель бацькі Септымія Севера
і брата Геты
;
4 лютага — 26 снежня 211 суправіцель брата Геты;
26 снежня 211 — 8 красавіка 217 аднаасобна;
забіты ў выніку змовы Макрынаўа
Старэйшы сын Септымія Севера Септымій Север;
Гета
4 красавіка 188, Лугдунум — 8 красавіка 217, Харана
Гета
лац.: Publius Septimius Geta
лац.: Caesar Publius Septimius Geta Augustus
Публій Септымій Гета
з 209 г. як суправіцель Септымія Севера і Каракалы — Цэзар Публій Септымій Гета Аўгуст
з 209 суправіцель бацькі Септымія Севера і брата Каракалы;
4 лютага 211 — 26 снежня 211
суправіцель брата Каракалы,
які яго і забіў
Малодшы сын Септымія Севера Септымій Север;
Каракал
28 мая 189, Рым — 26 снежня 211, Рым
Макрын
лац.: Marcus Opellius Macrinus
лац.: Caesar Marcus Opellius Severus Macrinus Augustus
Марк Апелій Макрынаў
як імператар — Цэзар Марк Апелій Север Макрын Аўгуст
11 красавіка 217 — 8 чэрвеня 218
у сукіраванні з сынам Дыядуменам,
быў забіты пасля паразы ад войскаў Элагабала
Прыйшоў да ўлады, забіўшы Каракала Дыядумен 11 красавіка 217, Шаршал — 8 чэрвеня 218, Антыёхія
Дыядумен
лац.: Marcus Opellius Diadumenianus
лац.: Marcus Opellius Antoninus Diadumenianus
Марк Апелій Дыядуменіян
як імператар — Марк Апелій Антанін Дыядуменіян
11 красавіка 217 — 8 чэрвеня 218
у сукіраванні з бацькам Макрынам,
пасля паразы ад войскаў Элагабала бег, пазней быў забіты
Як сын і суправіцель Макрына, у 9 гадоў Макрын 14 верасня 208 — 8 чэрвеня 218, Антыёхія
Элагабал
лац.: Varius Avitus Bassianus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus
Варый Авіт Басіян;
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст
8 чэрвеня 218 — 11 сакавіка 222
забіты прэтарыянцамі пасля сваёй няўдалай спробы забіць Аляксандра Севера
Першы ўнук Юліі Мезы, сёстры Юліі Домны (жонкі Септымія Севера), быў абвешчаны пабочным сынам Каракалы 204, Рым — 11 сакавіка 222, Рым
Гелій Максім
лац.: Gellius Maximus
(поўнае імя не захавалася)
Гелій Максім
(поўнае імя не захавалася)
219
(у Сірыі)
пакараны смерцю па загаду Элагабла
Абвешчаны войскамі супернік — Элагабал пам. 219
Вер
лац.: Verus
(поўнае імя не захавалася)
Вер
(поўнае імя не захавалася)
219
(у Сірыі)
пакараны смерцю па загаду Элагабла
Абвешчаны войскамі супернік — Элагабал пам. 219
Селеўк
лац.: Sеleucus
(поўнае імя не захавалася)
Селеўк
(поўнае імя не захавалася)
паміж 218 і 222
(месца ўзурпацыі не высветлена)
Абвешчаны войскамі супернік — Элагабал пам. паміж 218 і 222
Аляксандр Север
лац.: Marcus Iulius Gessius Bassianus Alexianus;
лац.: Caesar Marcus Aurelius Alexander
лац.: Caesar Marcus Aurelius Severus Alexander Augustus
Марк Юлій Гесій Басіян Алексіян
пасля ўсынаўлення ў 221 г. — Цэзар Марк Аўрэлій Аляксандр
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Север Аляксандр Аўгуст
13 сакавіка 222 — 19 сакавіка 235
забіты з маці Юліяй Мамеяй салдатамі пасля абвяшчэння Максіміна імператарам
Стрыечны брат Элагабала, другі ўнук Юліі Мезы, сёстры Юліі Домны (жонкі Септымія Севера), быў абвешчаны пабочным сынам Каракалы;
усыноўлены Элагабалам
Юлія Мамея (224—235), з тытулам consors imperii. 1 кастрычніка 208, Аркіт, Ліван — 19 сакавіка 235, Магантыяцум

Крызіс III стагоддзі

[правіць | правіць зыходнік]

Усе імператары (і ўзурпатары) гэтага перыяду памерлі гвалтоўнай смерцю, акрамя Гасціліяна

Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Максімін Фракіец
лац.: Gaius Iulius Verus Maximinus
Гай Юлій Вер Максімін 20 сакавіка 235 — 10 мая 238
адхілены сенатам
22 сакавіка 238

забіты паўсталымі салдатамі
Абвешчаны войскамі 173, Фракія — 10 мая 238, Аквілея
Гардыян I (Афрыканскі)
лац.: Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus
лац.: Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus Augustus
Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан
як імператар — Цэзар Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан Аўгуст
22 сакавіка — 12 красавіка 238
скончыў самагубствам пасля весткі пра паразу Гардыяна II
Абвешчаны сенатам Гардыян II каля 164, Фрыгія — 12 красавіка 238, Карфаген
Гардыян II
лац.: Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus
лац.: Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus Augustus
Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан
як імператар — Цэзар Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан Аўгуст
22 сакавіка — 12 красавіка 238
загінуў у бітве з прыхільнікам Максіміна Фракійца — Капеліянам
Сын і суправіцель Гардыяна I Гардыян I 192, Фрыгія — 12 красавіка 238, Карфаген
Пупіен
лац.: Marcus Clodius Pupienus Maximus
лац.: Caesar Marcus Clodius Pupienus Maximus Augustus
Марк Клодзій Пупіен Максім
як імператар — Цэзар Марк Клодзій Пупіен Максім Аўгуст
22 красавіка — 29 ліпеня 238
забіты прэтарыянцамі
Абвешчаны сенатам у сукіраванні з Бальбіном Бальбін, Гордзіян III 164 — 29 ліпеня 238, Рым
Бальбін
лац.: Decimus Caelius Calvinus Balbinus Pius
лац.: Caesar Decimus Caelius Calvinus Balbinus Pius Augustus
Дэцым Цэлій Кальвін Бальбін Пій
як імператар — Цэзар Дэцым Цэлій Кальвін Бальбін Пій Аўгуст
22 красавіка — 29 ліпеня 238
забіты прэтарыянцамі
Абвешчаны сенатам у сукіраванні з Пупіеном Пупіен, Гордзіян III 178 — 29 ліпеня 238, Рым
Гардыян III
лац.: Marcus Antonius Gordianus Pius
Марк Антоній Гардыян Пій 29 ліпеня 238 — 11 лютага 244
да 29 ліпеня 238 суправіцель Пупіена і Бальбіна,
забіты салдатамі
Сын Гардыяна II ці яго сёстры;
абвешчаны сенатам як суправіцель Пупіена і Бальбіна
Пупіен, Бальбін 20 студзеня 225 — 11 лютага 244, Фалуджа
Сабініян
лац.: Sabinianus
(поўнае імя не захавалася)
Сабініян
(поўнае імя не захавалася)
240
(у Афрыцы)
пакараны смерцю ў Карфагене
Абвешчаны войскамі супернік — Гордзіян III пам. 240
Філіп Араб
лац.: Marcus Iulius Philippus
лац.: Caesar Marcus Iulius Philippus Augustus
Марк Юлій Філіп
як імператар — Цэзар Марк Юлій Філіп Аўгуст
2 лютага 244 — верасень/кастрычнік 249
загінуў у бітве
Абвешчаны войскамі Філіп Малодшы каля 204 — верасень/кастрычнік 249, Верона
Філіп Малодшы
лац.: Marcus Iulius Severus Philippus
Марк Юлій Север Філіп 247 — верасень/кастрычнік 249
забіты прэтарыянцамі
Сын і суправіцель Філіпа Араба Філіп Араб 237 — верасень/кастрычнік 249, Верона
Пакацыян
лац.: Tiberius Claudius Marinus Pacatianus
Тыберый Клаўдзій Марын Пакацыян 248
(у Мезіі)
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі супернік — Філіп Араб пам. 248
Іатапіян
лац.: Marcus Fulvius Ru(fus?) Iotapianus
Марк Фульвій Ру(ф?) Іатапіян 249
(у Сірыі)
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі супернік — Філіп Араб пам. 249
Сілбанак
лац.: Mar. Silbannacus
Мар. (-ін? -ій? -цый?) Сілбанак
(поўнае імя не захавалася)
у прамежку паміж 243 і 253
(верагодна, у Галіі),
верагодна забіты
Абвешчаны войскамі супернік — не высветлены у прамежку паміж 243 і 253
Дэцый Траян
лац.: Gaius Messius Quintus Decius
лац.: Caesar Gaius Messius Quintus Traianus Decius Augustus
Гай Месій Квінт Дэцый
як імператар — Цэзар Гай Месій Квінт Траян Дэцый Аўгуст
восень 249 — 1 ліпеня 251
у 251 абвясціў суправіцелем сына — Герэнія Этруска;
загінуў у бітве
Абвешчаны войскамі Герэній Этруск 201, Будалія — 1 ліпеня 251, каля Абрытуса
Герэній Этруск
лац.: Quintus Herennius Etruscus Messius Decius
Квінт Герэній Этруск Месій Дэцый 251
абвешчаны Дэцыем Траянам суправіцелем;
загінуў у бітве
Старэйшы сын Дэцыя Траяна Дэцый Траян паміж 220 і 230, Сірмій — 1 ліпеня 251, каля Абрытуса
Гасціліян
лац.: Gaius Valens Hostilianus Messius Quintus
Гай Валент Гасціліян Месій Квінт чэрвень — лістапад 251
памёр у эпідэмію чумы
Малодшы сын Дэцыя Траяна і брат Герэнія Этруска;
усыноўлены Трэбаніянам Галам пасля гібелі бацькі
Трэбаніян Гал пасля 230, Сірмій — лістапад 251, Рым
Трэбаніян Гал
лац.: Gaius Vibius Trebonianus Gallus
лац.: Caesar Gaius Vibius Trebonianus Gallus Augustus
Гай Вібій Трэбаніян Гал
як імператар — Цэзар Гай Вібій Трэбаніян Гал Аўгуст
чэрвень 251 — жнівень 253
да лістапада 251 г. як суправіцель усыноўленага ім Гасціліяна;
затым суправіцелем стаў яго сын Валузіян;
забіты сваімі салдатамі пасля паразы ад Эміліяна
Абвешчаны войскамі Гасціліян,
Валузіян
206, Перузія — жнівень 253, Інтэрамна
Валузіян
лац.: Caius Vibius Afinius Gallus Veldumnianus Volusianus
Гай Вібій Афіній Гал Вендуміян Валюсіян лістапад 251 — жнівень 253
забіты сваімі салдатамі пасля паразы ад Эміліяна
Сын і суправіцель Трэбаніяна Гала Трэбаніян Гал пам. у жніўні 253, Інтэрамна
Эміліян
лац.: Marcus Aemilius Aemilianus
лац.: Caesar Marcus Aemilius Aemilianus Augustus
Марк Эмілій Эміліян
як імператар — Цэзар Марк Эмілій Эміліян Аўгуст
жнівень — кастрычнік 253
забіты сваімі легіянерамі пасля абвяшчэння на Рэйне імператарам Валяр'яна I
Абвешчаны войскамі каля 207, Джэрба — кастрычнік 253, каля Спалетыума
Валерыян I
лац.: Publius Licinius Valerianus
лац.: Caesar Publius Licinius Valerianus Augustus
Публій Ліцыній Валерыян
як імператар — Цэзар Публій Ліцыній Валерыян Аўгуст
кастрычнік 253 — чэрвень 260
адразу абвясціў суправіцелем сына — Галіена
забіты ў персідскім палоне
Абвешчаны войскамі Галіен каля 193 — чэрвень 260, каля Сузы
Галіен
лац.: Publius Licinius Egnatius Gallienus
лац.: Caesar Publius Licinius Egnatius Gallienus Augustus
Публій Ліцыній Эгнацый Галіен
як імператар — Цэзар Публій Ліцыній Эгнацый Галіен Аўгуст
кастрычнік 253 — верасень 268
аднаасобна — пасля гібелі Валерыяна I;
у ліпені 260 у сукіраванні з сынам — Салонінам;
памёр ад раны
Сын і суправіцель Валерыяна I Валерыян I;
Галіен;
«Трыццаць тыранаў»
218 — верасень 268, Медыяланум
Салонін
лац.: Publius Licinius Cornelius Saloninus Valerianus
лац.: Caesar Publius Licinius Cornelius Saloninus Valerianus Augustus
Публій Ліцыній Карнелій Салонін Валерыян
як імператар — Цэзар Публій Ліцыній Карнелій Салонін Валерыян Аўгуст
ліпень 260
забіты
Малодшы сын і суправіцель Галіена Галіен 242 — ліпень 260, Калонія Агрыпіна
Інгенуй
лац.: Ingenuus
(поўнае імя не захавалася)
Інгенуй
(поўнае імя не захавалася)
260
(у Паноніі)
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі супернік — Галіен пам. 260, Мурса
Рэгаліян
лац.: P(ublius?) C(assius?) Regalianus
П(ублій?) Да(асій?) Рэгаліян 260
(у Паноніі і Мезіі)
забіты
Абвешчаны войскамі супернік — Галіен пам. 260, Карнунт
Валент
лац.: Valens
(поўнае імя не захавалася)
Валент
(поўнае імя не захавалася)
261
(у Ахеі)
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі супернік — Галіен пам. 261, Ахея
Макрыян Старэйшы
лац.: T(itus?) Fulvius Macrianus
Ц(іт?) Фульвій Макрыян 260261
(у Сірыі)
забіты, Макрыян Старэйшы і Макрыян Малодшы — у паходзе на Рым, Квіет — кіраўніком Пальміры
Па ініцыятыве Макрыяна Старэйшага яго сыны Макрыян Малодшы і Квіет войскамі абвешчаны суправіцелямі супернік — Галіен пам. 261
Макрыян Малодшы
лац.: Titus Fulvius Iunius Macrianus
Ціт Фульвій Юній Макрыян пам. 261
Квіет
лац.: Titus Fulvius Iunius Quietus
Ціт Фульвій Юній Квіет пам. 261, Пальміра
Мусій Эміліян
лац.: Lucius Mussius Aemilianus
Луцый Мусій Эміліян 261261/262
(у Егіпце)
задушаны ў турме
Абвешчаны войскамі супернік — Галіен пам. 262
Аўрэол
лац.: Manius Acilius Aureolus
Маній Ацылій Аўрэол 268
Медыялане),
пакараны смерцю
Абвешчаны войскамі супернік — Галіен паміж 220 і 230, Дакія — 268, Медыялане

Гальская імперыя (лац.: Imperium Galliarum) — сепаратысцкае ўтварэнне, якое ўзнікла на тэрыторыі рымскай Галіі падчас крызісу III стагоддзя. Імперыя праіснавала з 260-га па 274 гг. і складалася з тэрыторый правінцый Галіі, Іберыі, Брытаніі і Германіі (пасля гібелі Постума Іберыя ўз'ядналася з Рымскай імперыяй). Сталіцай імперыі стаў горад Калонія Агрыпіна (лац.: Colonia Claudia Ara Agrippinensium) — сучасны Кёльн. Пры імператарах Тэтрыку I і Тэтрыку II сталіца была перанесена ў горад Аўгуста Тверэрарум (лац.: Augusta Treverorum) — сучасны — Трыр. У 274 г. Тэтрык I здаўся імператару Аўрэліяну, і заходнія правінцыі зноў увайшлі ў склад Рымскай імперыі

Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Постум
лац.: Marcus Cassianius Latinius Postumus
лац.: Caesar Marcus Cassianus Latinius Postumus Augustus Germanicus Maximus
Марк Касіяній Лаціній Постум
як імператар — Цэзар Марк Касіяній Лаціній Постум Аўгуст Германік Максім
260269
забіты ўласным войскам
Абвясціў імператарам сам сябе супернік — Леліян Галія — пам. 269
Леліян
лац.: Ulpius Cornelius Laelianus
Ульпій Карнелій Леліян люты — красавік 269
(у горадзе Магантыяцыуме);
забіты пры аблозе горада Постумам
Абвясціў імператарам сам сябе супернік — Постум Галія — пам. красавік 269
Марый
лац.: Marcus Aurelius Marius
Марк Аўрэлій Марый 269
(ад 3 дзён да 3 месяцаў), забіты
Абвешчаны войскамі пасля забойства імі Постума пам. 269
Віктарын
лац.: Marcus Piavonius Victorinus
Марк Піявоній Віктарын жнівень 269270/271
забіты
Абвешчаны войскамі пам. 271, Калонія Агрыпіна
Даміцыян II
лац.: Domitianus
(поўнае імя не захавалася)
Даміцыян
(поўнае імя не захавалася)
270 ці 271
лёс невядомая
Невядома пам. 271
Тэтрык I
лац.: Gaius Pius Esuvius Tetricus
Гай Пій Эзувій Тэтрык 270274,
з 273 прызначыў суправіцелем сына Тэтрыка II
Абвешчаны салдатамі Тэтрык II
Тэтрык II
лац.: Gaius Pius Esuvius Tetricus
Гай Пій Эзувій Тэтрык 273274,
суправіцелем бацькі Тэтрыка I
Сын і суправіцель Тэтрыка I Тэтрык I

Пальмірскае царства (260273) — сепаратысцкая дзяржава з цэнтрам у Пальміры, утвораная на тэрыторыі Рымскай імперыі падчас яе распаду ў III стагоддзі. У яго ўваходзілі правінцыі Сірыя, Палесціна, Егіпет і большая частка Малой Азіі. Кіраўнікамі быў прыняты персідскі тытул цара. Было разгромлена імператарам Аўрэліянам, якія стварылі на вернутай тэрыторыі Restitutor Orientis.

Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Адэнат
лац.: Lucius Septimius Odaenathus
Луцый Септымій Адэнат 260267
з 264 прызначыў суправіцелем сына Герада;
забіты стрыечным братам Меоніем
Абвясціў царом сам сябе Герад
Герад
лац.: Herodes Septimius
Герад Септымій 264267,
у сукіраванні з бацькам Адэнатам,
забіты стрыечным дзядзькам Меоніем
Старэйшы сын і суправіцель Адэната Адэнат
Вабалат
лац.: Lucius Iulius Aurelius Septimius Vaballathus Athenodorus
Луцый Юлій Аўрэлій Септымій Вабалат Афінадор 267273,
у сукіраванні з маці Зенобіяй,
захоплены імператарам Аўрэліянам
Малодшы сын Адэната Зенобія пам. у 273 па дарозе ў Рым
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Клаўдзій II
лац.: Marcus Aurelius Valerius Claudius
лац.: Caesar Marcus Aurelius Claudius Pius Felix Invictus Augustus
Марк Аўрэлій Валерый Клаўдзій
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Валерый Клаўдзій Пій Фелікс Інвікт Аўгуст
верасень 268 — студзень 270 Абвешчаны войскамі пасля смерці Галіена 10 мая 213 — студзень 270, Сірмій
Квінціл
лац.: Marcus Aurelius Claudius Quintillus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Claudius Quintillus
Марк Аўрэлій Клаўдзій Квінціл
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Клаўдзій Квінціл
жнівень — верасень 270;
скончыў самагубствам пасля пераходу войскаў да Аўрэліяну
Брат Клаўдзія II, абвешчаны сенатам 220, Дарданія, Верхняя Мезія — 270, Аквілея
Аўрэліян
лац.: Lucius Domitius Aurelianus
лац.: Caesar Lucius Domitius Aurelianus Augustus
Луцый Даміцый Аўрэліян
як імператар — Цэзар Луцый Даміцый Аўрэліян Аўгуст
9 верасня 270 — верасень 275
забіты змоўшчыкамі
Абвешчаны войскамі Узурпатары Феліцысім, Урбан, Фірмаў, Септымій, Фаўсцін 214, Сірмій — 15 верасня 275 , Візантый
Тацыт
лац.: Marcus Claudius Tacitus
лац.: Caesar Marcus Claudius Tacitus Augustus
Марк Клаўдзій Тацыт
як імператар — Цэзар Марк Клаўдзій Тацыт Аўгуст
25 верасня 275 — чэрвень 276
памёр, ці забіты салдатамі
Абвешчаны сенатам 200, Тэрні — чэрвень 276, Тыяна, Кападокія
Фларыян
лац.: Marcus Annius Florianus
лац.: Caesar Marcus Annius Florianus Augustus
Марк Аній Фларыян
як імператар — Цэзар Марк Аній Фларыян Аўгуст
ліпень — верасень 276
скончыў самагубствам, даведаўшыся пра абвяшчэнне Проба
Захапіў уладу самавольна, брат Тацыта пам. 9 верасня 276, Тарсус
Проб
лац.: Marcus Aurelius Probus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Probus Augustus
Марк Аўрэлій Проб
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Проб Аўгуст
верасень 276 — верасень 282
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі Узурпатары Сатурнін, Прокул і Баноз 19 жніўня 232, Сірмій — верасень 282 , Сірмій
Сатурнін
лац.: Sextus (Gaius?) Iulius Saturninus
Секст (Гай?) Юлій Сатурнін 280
(у Егіпце)

забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі праціўнік — Ппроб пам. 280, Іўдзея
Прокул
лац.: Proculus
(поўнае імя не захавалася)
Ц(іт)? Э(лій)? Прокул
(поўнае імя не захавалася)
280
(у Галіі)
пакараны смерцю
Абвешчаны войскамі праціўнік — Спроб Альбенга — 281
Баноз
лац.: Bonosus
(поўнае імя не захавалася)
Баноз
(поўнае імя не захавалася)
281
(у Германіі)
скончыў самагубствам
Абвешчаны войскамі праціўнік — Спроб
Кар
лац.: Marcus Aurelius Carus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Carus Augustus
Марк Аўрэлій Кар
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Кар Аўгуст
верасень 282 — жнівень 283;
забіты маланкай
Абвешчаны войскамі 224, Нарбо — жнівень 283, на рацэ Тыгр
Карын
лац.: Marcus Aurelius Carinus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Carinus Augustus
Марк Аўрэлій Карын
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Карын Аўгуст
жнівень 283 — ліпень 285,
да лістапада 284 у сукіраванні з братам Нумерыянам,
забіты войскамі Дыяклетыяна
Сын Кара
Нумерыян,
праціўнікі —
Юліян I,
Дыяклетыян
пам. ліпень 285, на рацэ Мараве
Нумерыян
лац.: Marcus Aurelius Numerius Numerianus
лац.: Caesar Marcus Aurelius Numerius Numerianus Augustus
Марк Аўрэлій Нумерый Нумерыян
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Нумерый Нумерыян Аўгуст
жнівень 283— лістапад 284,
у сукіраванні з братам Карынам,
забіты прыхільнікамі свайго цесця Арыя Апта
Сын Кара
Карын
пам. лістапад 284, Эмеза
Юліян I
лац.: Marcus Aurelius Sabinus Iulianus
Марк Аўрэлій Сабінаў Юльянаў лістапад 284285
загінуў у бітве з Карынам
Абвешчаны войскамі пасля паведамлення пра забойства Нумерыяна праціўнік — Карын

Тэтрархія (грэч. τετραρχία  — «кіраванне чатырох») — назва ўрада, у якім улада падзелена паміж чатырма людзьмі (тэтрархамі). Як правіла, тэтрархіяй завецца сістэма кіравання Рымскай імперыяй, уведзеная імператарам Дыяклетыянам у 293 г. і якая доўжылася да 313 г. У 285 г. Дыяклетыян прызначыў военачальніка Максіміяна малодшым суправіцелем («цэзарам»), а ў 286 годзе — «аўгуст». Дыяклетыян кіраваў усходняй паловай імперыі, а Максіміян — заходняй. У 293 годзе, палічыўшы, што ваенныя і грамадзянскія праблемы патрабуюць спецыялізацыі, дадаткова былі прызначаны двое цэзараў у памочнікі аўгустам: Галерый і Канстанцый Хлор. Меркавалася, што аўгусты будуць адракацца пасля 20-летняга кіравання, а ўлада будзе пераходзіць да цэзараў. Чатырма сталіцамі тэтрархаў былі:

Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Дыяклетыян
лац.: Diocles
лац.: Caesar Gaius Aurelius Valerius Diocletianus Augustus
Дыёкл
як імператар — Цэзар Гай Аўрэлій Валерый Дыяклетыян Аўгуст
20 лістапада 284 — 1 мая 305 Абвешчаны войскамі пасля смерці Кара і забойствы Нумерыяна падчас персідскай вайны Максіміян (WA),
Канстанцый I Хлор (WC),
Галерый (EC),
праціўнік — Карын
22 снежня 244, Дыяклетыя — 3 снежня 311, Салона
Максіміян
лац.: Marcus Aurelius Valerius Maximianus Herculius
Марк Аўрэлій Валерый Максіміян Геркулій 21 ліпеня 285 — 1 красавіка 286
(цэзар)
1 красавіка 286 — 1 мая 305
(WA)
паўторна 306 — 11 лістапада 308,
скончыў самагубствам
Прыцягнуты Дыяклетыянам Дыяклетыян (EA),
Канстанцый I Хлор (WC),
Галерый (EC),
Ліцыній (WA),
Канстанцін I Вялікі (WC)
250, Сірмій — ліпень 310, Масалія
Канстанцый I Хлор
лац.: Marcus Flavius Valerius Constantius
лац.: Caesar Marcus Flavius Valerius Constantius Augustus
Марк Флавій Юлій Канстанцый
як імператар — Цэзар Марк Флавій Валерый Канстанцый Аўгуст
293 — 1 мая 305
(WC)
1 мая 305 — 25 ліпеня 306
(WA)
Прыцягнуты Дыяклетыяном у 293 г.
(WC)
Дыяклетыян (EA),
Максіміян (WA),
Галерый (EC) і (EA),
Флавій Север (WC)
31 сакавіка 250, Дарданія — 25 ліпеня 306, Эбаракум, Брытанія
Галерый
лац.: Gaius Galerius Valerius Maximianus
лац.: Gaius Caesar Galerius Valerius Maximianus Augustus
Гай Галерый Валерый Максіміян
як імператар — Гай Цэзар Галерый Валерый Максіміян Аўгуст
1 сакавіка ці 21 мая 293 — 1 мая 305
(EC)
1 мая 305 — 5 мая 311
(EA)
Прыцягнуты Дыяклетыяном у 293 г.
(EC)
Дыяклетыян (EA),
Максіміян (WA),
Канстанцый I Хлор (WC) і (WA),
Флавій Север (WC) і (WA),
Максімін II Дая (EC) і (EA),
Ліцыній (WC) і (WA),
Канстанцін I Вялікі (WC)
каля 250, каля Сердзікі — 5 мая 311, Сердзіка
Караузій
лац.: Marcus Aurelius Mausaeus Valerius Carausius
Марк Аўрэлій Маўзей Валерый Караузій 286 — 293
(у Брытаніі)
забіты сваім скарбнікам Алектам
Абвясціў сябе сам праціўнікі — тэтрархі Белгіка — 293, Брытанія
Аллкт
лац.: Allectus
(поўнае імя не захавалася)
Алект
(поўнае імя не захавалася)
293 — 296
(у Брытаніі)
забіты ў бітве з Канстанцыем I Хлорам
пасля забойства Караузія праціўнікі — тэтрархі 296, Брытанія
Флавій Север
лац.: Severus
лац.: Caesar Flavius Valerius Severus Augustus
Север
як імператар — Цэзар Флавій Валерый Север Аўгуст
1 мая 305 — 25 ліпеня 306
(WC)
25 ліпеня 306 — 16 лютага 307
(WA)
скончыў самагубствам па загаду Максенцыя
Прызначаны Галерыем і Канстанцыем I Хлорам Галерый (EA),
Канстанцый I Хлор (WA),
Максімін II Дая (WC),
Канстанцін I Вялікі (WC)
Ілірык — 16 лютага 307, Рым
Максімін II Дая
лац.: Maximinus
лац.: Caesar Gaius Valerius Galerius Maximinus Augustus
Максімін
як імператар — Цэзар Гай Валерый Галерый Максімін Аўгуст
1 мая 305310
(EC)
310 — май 312
(EA)
Прызначаны Галерыем і Канстанцыем I Хлорам Галерый (EA),
Канстанцый I Хлор (WA),
Флавій Север (WC) і (WA),
Ліцыній (WA),
Канстанцін I Вялікі (WC)
20 лістапада 270, Фелікс Рамуліяна — жнівень 313, Тарс
Максенцый
лац.: Marcus Aurelius Valerius Maxentius
лац.: Caesar Marcus Aurelius Valerius Maxentius Augustus
Марк Аўрэлій Валерый Максенцый
як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Валерый Максенцый Аўгуст
28 кастрычніка 306 — 28 кастрычніка 312
(у Рыме)
Сын Максіміяна
абвясціў сябе сам
праціўнікі — тэтрархі 278 — 28 кастрычніка 312, патануў у Тыбры
Ліцыній
лац.: Flavius Galerius Valerius Licinian Licinius
Флавій Галерый Валерый Ліцыніян Ліцыній 307 — 11 лістапада 308
(WC)
11 лістапада 308312
(WA)
312 — 18 верасня 324
(EA)
Прызначаны Галерыем
задушаны па загаду Канстанціна I Вялікага
Галерый (EA),
Канстанцый I Хлор (WA),
Максімін II Дая (EC) і (EA), Валент I (WA),
Марцініян (WA),
Канстанцін I Вялікі (WC) і (WA),
Крысп (WC),
Канстанцін II (WC),
263 ці 265, Дакія — вясна 325, Фесалонікі
Даміцый Аляксандр
лац.: Lucius Domitius Alexander
Луцый Даміцый Аляксандр 308 — 311
(у Афрыцы)
Абвешчаны войскам Фрыгія — пам. 311, Афрыка
Валент I
лац.: Gaius Aurelius Valerius Valens
Гай Аўрэлій Валерый Валент снежань 316 — 1 сакавіка 317
(WA)
пакараны смерцю Ліцыніем
Прызначаны Ліцыніем, ім жа зрушаны Ліцыній (EA),
Канстанцін I Вялікі (WA)
пам. 317
Марцініян
лац.: Sextus Marcius Martinianus
Секст Марцый Марцініян ліпень — 18 верасня 324
(WA)
пакараны смерцю Канстанцінам I Вялікім
Прызначаны Ліцыніем Ліцыній (EA),
Канстанцін I Вялікі (WA)
пам. 324, Фесалонікі
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Канстанцін I Вялікі
лац.: Flavius Valerius Aurelius Constantinus
Флавій Валерый Аўрэлій Канстанцін 25 ліпеня 306 — 29 кастрычніка 312
(WC)
29 кастрычніка 312 — 19 верасня 324
(WA)
19 верасня 324 — 22 мая 337
(аднаасобны імператар)
сын Канстанцыя I Хлора, абвешчаны па яго патрабаванні Максіміян (WA),
Галерый (EA),
Флавій Север (WA),
Максімін II Дая (EC) і (EA),
Ліцыній (WC), (WA) і (EA),
Валент I (WA),
Марцініян (WA),
Крысп,
Канстанцін II,
Канстанцый II,
Канстант,
Далмацый Малодшы,
Ганмбаліян Малодшы
27 лютага 272, Наіс — 22 мая 337, Нікамедыя
Крысп
лац.: Flavius Iulius Crispus
Флавій Юлій Крысп 1 сакавіка 317326
(WC),
забіты па загаду бацькі
старэйшы сын Канстанціна Вялікага ад першага шлюбу з Мінервінай;
прызначаны Канстанцінам Вялікім
Канстанцін I Вялікі (WA),
Ліцыній (EA),
Канстанцін II
Канстанцый II
каля 305, Нікамедыя — 326
Канстанцін II
лац.: Flavius Claudius Constantinus
Флавій Клаўдзій Канстанцін 1 сакавіка 317 — 22 мая 337
(WC)
22 мая 337340
(Галія, Іспанія і Брытанія)
у сукіраванні з братамі Канстанцыем II і Канстантам
,
загінуў у бітве з Канстантам
старэйшы сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаўстай;
прызначаны Канстанцінам Вялікім
Канстанцін I Вялікі (WA),
Ліцыній (EA),
Крысп,
Канстанцый II,
Канстант,
Далмацый Малодшы,
Ганібаліян Малодшы
люты 317, Арэлат — 340, Аквілея
Канстанцый II
лац.: Flavius Iulius Constantius
Флавій Юлій Канстанцый 23 лістапада 324 — 22 мая 337
(цэзар)
22 мая 337340
(азіяцкія правінцыі)
у сукіраванні з братамі Канстанцінам II і Канстантам

340 — 350
(усходняя частка)
у сукіраванні з Канстантам

350 — 3 лістапада 361
аднаасобна
другі сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаўстай;
прызначаны Канстанцінам Вялікім
Канстанцін I Вялікі (WA),
Крысп,
Канстанцін II,
Канстант,
Далмацый Малодшы,
Ганібаліян Малодшы,
Канстанцый Гал,
Ветраніён,
Юліян II Адрачэнец
7 жніўня 317, Сірмій — 3 лістапада 361, Мапсустыя, Кілікія
Канстант
лац.: Flavius Iulius Constans
Флавій Юлій Канстант 333 — 22 мая 337
(цэзар)
22 мая 337340
(балканскія правінцыі)
у сукіраванні з братамі Канстанцінам II і Канстанцыем II

340 — 350
(заходняя частка)
у сукіраванні з братам Канстанцыем II
,
зрынуць арміяй і забіты па загаду Магненцыя
трэці сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаўстай;
прызначаны Канстанцінам Вялікім
Канстанцін I Вялікі (WA),
Канстанцін II,
Канстанцый II,
Далмацый Малодшы,
Ганібаліян Малодшы
323 — 350, каля Эльна, Галія
Далмацый Малодшы
лац.: Flavius Dalmatius
Флавій Далмацый 19 верасня 335337
(цэзар)
забіты Канстанцінам II
старэйшы сын Далмацыя Старэйшага, зводнага брата Канстанціна Вялікага;
прызначаны Канстанцінам Вялікім
Канстанцін I Вялікі (WA),
Канстанцін II,
Канстанцый II,
Канстант,
Ганібаліян Малодшы
пам. 337
Ганібаліян Малодшы
лац.: Flavius Hannibalianus
Флавій Ганібаліян 335 — верасень 337
(цэзар)
забіты Канстанцінам II
малодшы сын Далмацыя Старэйшага, зводнага брата Канстанціна Вялікага;
прызначаны Канстанцінам Вялікім
Канстанцін I Вялікі (WA),
Канстанцін II,
Канстанцый II,
Канстант,
Далмацый Малодшы
пам. у верасні 337
Магненцый
лац.: Flavius Magnus Magnentius
Флавій Магн Магненцый 18 студзеня 350 — 11 жніўня 353
(Галія і Італія)
кінуўся на меч
Абвешчаны войскамі Магн Дэцэнцый 303, Самарабрыва — 11 жніўня 353, Лугдунум
Магн Дэцэнцый
лац.: Magnus Decentius
Магн Дэцэнцый 350 ці 351 — 18 жніўня 353
(цэзар)
павесіўся на тальмахі
Брат Магненцыя,
абвешчаны Магненцыем
Магненцый пам. 18 жніўня 353, Сеноны
Ветраніён
лац.: Vetranio
(поўнае імя не захавалася)
Ветраніён
(поўнае імя не захавалася)
1 сакавіка — 25 снежня 350
Сірміі),
пазбаўлены ўлады Канстанцыем II
Абвешчаны войскамі і прызнаны Канстанцыем II Канстанцый II Мезія — 356, Сірміі
Непацыян
лац.: Flavius Iulius Popilius Nepotianus Constantinus
Флавій Юлій Папілій Непацыян Канстанцін 3 чэрвеня — 30 чэрвеня 350
Рыме)
забіты па загаду Магненцыя
Унук Канстанцый I Хлора,
абвешчаны войскамі
пам. 30 чэрвеня 350, Рым
Канстанцый Гал
лац.: Flavius Claudius Constantius Gallus
Флавій Клаўдзій Канстанцый Гал 15 сакавіка 351354
(цэзар)
пакараны смерцю Канстанцыем II
старэйшы сын Юлія Канстанцый, брата Канстанціна Вялікага;
прызначаны Канстанцыем II
Канстанцый II каля 335, Маса — 354, Пола
Сільван
лац.: Claudius Silvanus
Клаўдзій Сільван 11 жніўня — 7 верасня 355
Калоніі Агрыпіне)
забіты салдатамі
Абвясціў сябе сам пам. 7 верасня 355, Калонія Агрыпіна
Юліян II Адрачэнец
лац.: Flavius Claudius Iulianus
лац.: Flavius Claudius Iulianus Augustus
Флавій Клаўдзій Юліян,
як імператар — Флавій Клаўдзій Юліян Аўгуст
6 лістапада 355 — люты 360
(цэзар)
люты 360 — 3 лістапада 361
(жнівень)
3 лістапада 361 — 26 чэрвеня 363
(аднаасобна)
малодшы сын Юлія Канстанцый, брата Канстанціна Вялікага;
прызначаны Канстанцыем II
Канстанцый II 331 ці 332, Канстанцінопаль — 26 чэрвеня 363, у бітве пры Маранзе, Месапатамія
Іавіян
лац.: Flavius Claudius Iovianus
Флавій Клаўдзій Іавіян 27 чэрвеня 363 — 17 лютага 364 Абвешчаны войскам пасля гібелі Юліяна II Адрачэнца 330 ці 331, Сінгідунум — 17 лютага 364, Дадастана, Віфінія
Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Валентыніян I
лац.: Flavius Valentinianus
лац.: Flavius Valentinianus Augustus
Флавій Валентыніян
як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст
26 лютага — 28 сакавіка 364
(аднаасобна),
28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375
(на Захадзе),
суправіцель Валента II
Абвешчаны войскамі,
але прыняў кіраванне толькі заходняй часткай імперыі
Валент II,
Грацыян
321, Кібала — 17 лістапада 375, Брэгецыён, на Дунаі
Валент II
лац.: Flavius Iulius Valens
лац.: Flavius Iulius Valens Augustus
Флавій Юлій Валент
як імператар — Флавій Юлій Валент Аўгуст
28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375,
(на Усходзе),
суправіцель Валентыніяна I,
17 лістапада 375 — 9 жніўня 378 (на Усходзе),
суправіцель Грацыяна і Валентыніяна II,
загінуў у бітве з готамі
Брат Валентыніяна I, прызначаны ім Валентыніян I,
Грацыян,
Валентыніян II
328, Кібала — 9 жніўня 378, Адрыянапальская бітва
Пракопій
лац.: Procopius
(поўнае імя не захавалася)
Пракопій
(поўнае імя не захавалася)
26 верасня 365 — 27 мая 366
(у Малой Азіі),
пакараны смерцю Валентам II
Абвешчаны войскамі 325, Кілікія — 27 мая 366, Фракія
Грацыян
лац.: Flavius Gratianus
лац.: Flavius Gratianus Augustus
Флавій Грацыян
як імператар — Флавій Грацыян Аўгуст
4 жніўня 367 — 17 лістапада 375,
суправіцель бацькі на Захадзе,
17 лістапада 375 — 25 жніўня 383 (на Захадзе),
суправіцель Валентыніяна II,
забіты Магнам Максімам
Сын Валентыніяна I, прызначаны ім Валентыніян I,
Валент II,
Валентыніян II,
Феадосій I Вялікі,
праціўнік — Магн Максім
18 красавіка 359 год, Сірмій — 25 жніўня 383, Лугдунум
Валентыніян II
лац.: Flavius Valentinianus
лац.: Flavius Valentinianus Augustus
Флавій Валентыніян
як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст
375 — 25 жніўня 383,
суправіцель брата на Захадзе,
25 жніўня 383 — 15 мая 392,
суправіцель на Захадзе ўзурпатара Магна Максіма,
верагодна, забіты па загаду Арбагаста
Брат Грацыяна, прызначаны ім Валент II,
Грацыян,
Феадосій I Вялікі,,
Магн Максім
371 — 15 мая 392 год, В’ен
Магн Максім
лац.: Magnus Clemens Maximus
Магн Клемент Максім 383 — 25 жніўня 383,
праціўнік Грацыяна,
25 жніўня 383387,
суправіцель на Захадзе Валентыніяна II,
387 — 28 жніўня 388,
праціўнік Валентыніяна II і Феадосія I Вялікага,
пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім
Абвешчаны войскамі ў Брытаніі праціўнік — Грацыян,
Валентыніян II,
праціўнік — Феадосій I Вялікі
каля 335, Іспанія — 28 жніўня 388, Аквілея
Флавій Віктар
лац.: Flavius Victor
Флавій Віктар 384 — жнівень 388,
суправіцель бацькі — Магна Максіма,
пакараны смерцю па загаду Феадосія I Вялікага
Сын Магна Максіма, прызначаны ім Магн Максім,
Валентыніян II,
праціўнік — Феадосій I Вялікі
пам. у жніўні 388, Аўгуста Трэвераў
Яўгеній
лац.: Flavius Eugenius
Флавій Яўгеній 22 жніўня 392 — 6 верасня 394,
пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім
Абвешчаны з дапамогай Арбагаста праціўнік — Феадосій I Вялікі пам. 6 верасня 394, на р. Фрыгід (суч. Славенія)
Феадосій I Вялікі
лац.: Flavius Theodosius
лац.: Flavius Theodosius Augustus
Флавій Феадосій
як імператар — Флавій Феадосій Аўгуст
19 студзеня 379 — 15 мая 392
(на Усходзе),
15 мая 392 — 17 студзеня 395
(аднаасобна)
прызначаны Грацыяном Грацыян,
Валентыніян II,
Ганорый,
Аркадзь,
праціўнікі — Магн Максім,
Флавій Віктар,
Яўгеній
11 студзеня 347, Каўка, Іспанія — 17 студзеня 395, Медыялан

Пасля 395 года агульнага кіраўніка ў абедзвюх частак дзяржавы ўжо не было, хоць імперыя па-ранейшаму лічылася адзінай, толькі кіруемай двума імператарамі і двума дварамі. Феадосій I Вялікі быў апошнім імператарам, які кіраваў аб'яднанай Рымскай імперыяй.

Імя Імя на беларускай мове Партрэт Гады кіравання Прыход да ўлады Суправіцелі Гады жыцця
Ганорый
лац.: Flavius Honorius
лац.: Flavius Honorius Augustus
Флавій Ганорый
як імператар — Флавій Ганорый Аўгуст
23 студзеня 393 — 17 студзеня 395
суправіцель з бацькам Феадосіем I Вялікім
17 студзеня 395 — 15 жніўня 423
(на Захадзе)
Сын і суправіцель Феадосія I Вялікага Феадосій I Вялікі,
Канстанцый III,
праціўнікі — Канстанцін III,
Канстант II,
Прыск Атал,
Іавін,
Севасціян
9 верасня 384, Канстанцінопаль — 15 жніўня 423, Равена
Марк
лац.: Marcus
(поўнае імя не захавалася)
Марк
(поўнае імя не захавалася)
406 — 407
(у Брытаніі)
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі пам. 407, Брытанія
Грацыян
лац.: Gratianus
(поўнае імя не захавалася)
Грацыян
(поўнае імя не захавалася)
407
(у Брытаніі)
забіты салдатамі
Абвешчаны войскамі пам. 407, Брытанія
Канстанцін III
лац.: Flavius Claudius Constantinus
Флавій Клаўдзій Канстанцін 407 — 409
(у Брытаніі і Галіі)
409 — 411
сумесна з Ганорыем і Канстантам II,
пакараны смерцю Ганорыем
Абвешчаны войскамі Ганорый,
Канстант II
пам. 18 верасня 411, каля Равены
Канстант II
лац.: Constans
(поўнае імя не захавалася)
Канстант
(поўнае імя не захавалася)
408 — 409
(цэзар)
409 — 411
сумесна з Ганорыем і Канстанцінам III,
забіты палкаводцам Геронціем
Сын і суправіцель Канстанціна III Ганорый,
Канстанцін III
пам. да 18 верасня 411, Віена
Прыск Атал
лац.: Priscus Attalus
Прыск Атал 409
зрушаны каралём вестготаў Аларыхам I,
414 — 415
схоплены будучым імператарам Канстанцыем III
Абвешчаны сенатам па патрабаванні караля вестготаў Аларыха I,
 — ізноў вестготамі
пам. пасля 416, Ліпарскія астравы
Іавін
лац.: Jovinus
(поўнае імя не захавалася)
Іавін
(поўнае імя не захавалася)
411 — 413
(Галія)
пакараны смерцю
Абвешчаны войскамі Севасціян пам. 413, Нарбо
Севасціян
лац.: Sebastianus
(поўнае імя не захавалася)
Севасціян
(поўнае імя не захавалася)
412 — 413
(Галія)
пакараны смерцю
Брат і суправіцель Іавіна Іавін пам. 413, Нарбо
Канстанцый III
лац.: Flavius Constantius
Флавій Канстанцый 8 лютага — 2 верасня 421
суправіцель Ганорыя
Прызначаны Ганорыем яго суправіцелем Ганорый Наіса — 2 верасня 421
Іаан
лац.: Flavius Johannes
Флавій Іаан 27 жніўня 423 — май 425
захоплены і забіты
Сакратар Ганорыя, пасля яго смерці абвясціў сам сябе пам. у маі 425, Аквілея
Валентыніян III
лац.: Flavius Placidus Valentinianus
Флавій Плацыд Валентыніян 23 кастрычніка 423 — 23 кастрычніка 425
(цэзар)
23 кастрычніка 425 — 16 сакавіка 455
аднаасобна,
заколаты на Марсавым полі па загаду Петронія Максіма
Сын Канстанцый III, пасля смерці якога абвешчаны Феадосіем II (дзядзькай) 2 ліпеня 419, Равена — 16 сакавіка 455, Рым
Петроній Максім
лац.: Flavius Petronius Maximus
Флавій Петроній Максім 17 сакавіка — 22 красавіка 455
забіты камянямі чэрню
Пасля забойства Валентыніяна III прымусіў выйсці замуж за сябе яго ўдаву і захапіў уладу пам. 22 красавіка 455, Рым
Авіт
лац.: Marcus Maecilius Flavius Eparchius Avitus
Марк Мецылій Флавій Епархій Авіт 10 ліпеня 455 — 6 кастрычніка 456
адрокся пад ціскам Рыцымера
Выбраны на сходзе прадстаўнікоў сямі гальскіх правінцый 385, Немес — пачатак 457, па дарозе ў Галію
Маярыян
лац.: Flavius Iulius Valerius Maiorianus
Флавій Юлій Валерый Маярыян 1 красавіка 457 — 2 жніўня 461
адрокся пад ціскам Рыцымера
Абвешчаны ў ваенным лагеры ў Равене пад ціскам Рыцымера лістапад 420 — 7 жніўня 461, Тартона (ад дызентэрыі)
Лібій Север
лац.: Flavius Libius Severus Serpentius
Флавій Лібій Север Серпентый 19 лістапада 461 — 15 жніўня 465
верагодна, атручаны па загаду Рыцымера
Прызначаны Рыцымерам Луканія — 15 жніўня 465
Пракопій Антэмій
лац.: Flavius Procopius Anthemius
Флавій Пракопій Антэмій 12 красавіка 467 — 11 ліпеня 472
пакараны смерцю Рыцымерам
Дасланы візантыйскім дваром і прызначаны Рыцымерам 12 красавіка 467, Канстанцінопаль — 11 ліпеня 472, Рым
Алібрый
лац.: Flavius Anicius Olybrius
Флавій Аніцый Алібрый 11 ліпеня — 22 кастрычніка 472
памёр ад чумы
Абвешчаны ў лагеры Рыцымера пам. 22 кастрычніка 472
Гліцэрый
лац.: Flavius Glycerius
Флавій Гліцэрый 3 сакавіка 473 — чэрвень 474
зрынуты Юліем Непатам
Абвешчаны палкаводцам Гундабадам пам. пасля] 480
Юлій Непат
лац.: Iulius Nepos
Юлій Непат чэрвень 474 — 28 жніўня 475
(у Італіі)
475 — 480
(атуліўся ў Далмацыю),
забіты ў асабістых пакоях,
пасля весткі пра яго смерць рымскі сенат выслаў знакі імператарскай улады ў Канстанцінопаль
Прызначаны візантыйскім імператарам Львом I Макелай, зрынуў Гліцэрыя Ромул Аўгустул 430 — 480, Салона
Ромул Аўгустул
лац.: Flavius Romulus Augustus
Флавій Ромул Аўгуст 31 кастрычніка 475 — 4 верасня 476
зрынуты Адаакрам
Абвешчаны сваім бацькам — магістрам арміі Арэстам Юлій Непат 461 ці 463 — пасля 511

Першасная літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Навукова-папулярная літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Навуковая літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Kienast D. Romische Kaisertabelle: Grundzuge einer romischen Kaiserchronologie. — 3. — 2004. — ISBN 3534182405.