SN 1987A

SN 1987A
Die oorblyfsel van SN 1987A met die skokboog in verskillende kleurspektrums sigbaar: radio (rooi), sigbare lig (groen) en X-strale (blou).
Soort supernova	Tipe II (ongewoon)
Sterrestelsel	Groot Magellaanse Wolk
Sterrebeeld	Swaardvis
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming	05h 35m 28.03s
Deklinasie	-69° 16′ 11.79″
Gal. koördinate	G279.7-31.9
Afstand (ligjaar)	167 885
Ontdek	24 Februarie 1987
Top-magnitude	+2,9
Eienskappe
Voorloperster	Sanduleak -69° 202
Voorlopertipe	B3-superreus
Kleur (B-V)	+0,085
Notas
Die naaste supernova sedert die ontdekking van teleskope
Portaal    Sterrekunde

SN 1987A was ’n supernova aan die buitewyke van die Tarantula-newel in die Groot Magellaanse Wolk (’n nabygleë dwergsterrestelsel). Dit het sowat 167 000 ligjare van die Aarde af plaasgevind, naby genoeg dat dit in die Suidelike Halfrond met die blote oog sigbaar was. Dit was die naaste supernova sedert SN 1604, wat in die Melkweg self voorgekom het. Die lig van SN 1987A het die Aarde op 23 Februarie 1987 bereik. Dit is “1987A” genoem omdat dit die eerste supernova was wat in 1987 ontdek is.

Dit was in Mei op sy helderste, met ’n skynbare magnitude van sowat 3. In die maande daarna het die helderheid geleidelik afgeneem. Dit was die eerste keer dat moderne sterrekundiges die ontwikkeling van dié verskynsels in besonderhede kon bestudeer, en dié waarnemings het hulle baie insig in supernovas gegee. Van besondere belang was dat SN 1987A die eerste geleentheid was om die radio-aktiewe bron van die energie vir sigbare liguitstralings deur direkte waarneming te bevestig deur die meting van voorspelde gammastraal-uitstraling van twee van sy oorvloedige radio-aktiewe kerns, ⁵⁶Co en ⁵⁷Co. Dit het die radio-aktiewe aard van die langdurende gloei ná die ontploffing van supernovas bewys.

Voorloperster

SN 1987A, een van die helderste sterontploffings wat waargeneem is sedert die ontdekking van die teleskoop meer as 400 jaar gelede.

Die SN 1987A-oorblyfsel is die klein, perserige kolletjie aan die bokant van die foto, net regs van die middel. (Bron: ESO)

Vier dae nadat die voorval aangeteken is, is die voorloperster tentatief geïdentifiseer as Sanduleak -69° 202, ’n blousuperreus met ’n deursnee van 40 keer dié van die Son en ’n oppervlaktemperatuur van 16 000 kelvin, en wat voorheen ’n skynbare magnitude van 12,2 gehad het. Vier dae nadat die supernova verdof het, is dit bevestig deur die feit dat Sanduleak -69° 202 verdwyn het.

Dit was ’n onverwagte identifikasie, aangesien nie in destydse modelle van sterevolusie gedink is blousuperreuse kan as supernovas ontplof nie. Dit is egter nou bekend dat blousuperreuse dit wel kan doen, maar daar word bespiegel dat massaverlies deur middel van ’n dubbelster-metgesel dalk die evolusie van sulke sterre beïnvloed.

Vermiste neutronster

Drie uur voordat die sigbare lig van die supernova die Aarde bereik het, het verskeie neutrino-opspoorders ’n skielike groot hoeveelheid neutrino's gemeet. Dit was die eerste keer dat neutrino's van ’n supernova vasgestel is en die waarneming het die teoretiese modelle bevestig waarvolgens ’n groot deel van die energie van ’n supernova as neutrino's uitgestraal word.

As SN 1987A se grootte in ag geneem word, behoort die kern ’n neutronster te gevorm het. Die neutrino-uitstralings wat waargeneem is, dui daarop dat ’n kompakte voorwerp wel by die ster se kern gevorm het. Sterrekundiges soek egter sedert die supernova vergeefs na ’n kern wat ingeplof het. Die Hubble-ruimteteleskoop neem sedert Augustus 1990 gereeld foto's van die supernova, maar tot dusver is geen teken van ’n neutronster bespeur nie.

’n Paar moontlike redes word oorweeg, hoewel nie een deur almal aanvaar word nie. Die eerste is dat die neutronster deur digte stofwolke omring word en dus nie gesien kan word nie. ’n Tweede moontlikheid is dat ’n pulsar gevorm het, maar met óf ’n besonder groot óf ’n besonder klein magneetveld. Dit is ook moontlik dat groot hoeveelhede materiaal kon teruggeval het op die neutronster sodat dit verder ingeplof en ’n swartkolk gevorm het. Neutronsterre en swartkolke gee dikwels lig af wanneer materiaal op hulle inval. As daar ’n kompakte voorwerp in die supernova is maar geen materiaal om daarop in te val nie, sal dit baie dof wees en nie waargeneem kan word nie.

Ander moontlikhede word ook oorweeg, soos dat die kern ’n kwarkster, ’n eksotiese soort kompakte ster, gevorm het.

Eksterne skakels

• ’n Foto van Supernova 1987A
• AAVSO: Meer inligting oor die ontdekking
• SN 1987A by ESA/Hubble
• Supernova 1987A, WIKISKY.ORG
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie SN 1987A.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia