Coert Steynberg

Coert Steynberg
Gebore	Coert Laurens Steynberg 7 Januarie 1905 Hennopsrivier, dist. Pretoria
Sterf	28 Julie 1982 (op 77) Pretoria
Nasionaliteit	Suid-Afrikaans
Beroep	Beeldhouer
Bekend vir	Bloedriviermonument President Kruger-standbeeld (Krugerwildtuin) Borsbeeld van L. Ron Hubbard wat in kerkgeboue van die Kerk van Sciëntologie vertoon word
Eggenoot	Elizabeth Bosman
Kinders	Isa Steynberg (nou Wiechers)

Coert Steynberg (*7 Januarie 1905, Hennopsrivier - †28 Julie 1982, Pretoria) was ’n internasionaal-bekroonde Suid-Afrikaanse beeldhouer en ontwerper. As 'n groot bewonderaar van L. Ron Hubbard, stigter van die Kerk van Sciëntologie, het hy in 1960 die kerkstigter se borsbeeld geskep wat in kerkgeboue dwarsoor die wêreld vertoon word en deur die kunstenaar as sy beste werk beskryf is.

Vroeë lewe en studies

Steynberg was die oudste van vier kinders van Johannes Lodevikus Steynberg, agterkleinseun van Bart Pretorius (broer van die Voortrekkerleier A.W.J. Pretorius), en sy vrou, Magdalena Susanna Hamman.

Coert Steynberg beitel die Dias-beeld, 1933

Steynberg was vier jaar oud toe die gesin na ’n plaas in die distrik Bethal getrek het en nadat hy sy skoolopleiding op Bethal voltooi het, het hy kuns aan die Rhodes-universiteitskollege in Grahamstad bestudeer. Daar ontvang hy die Kunsonderwysersdiploma onder prof. Armstrong Dit is gevolg deur twee jaar se studie (1928-1930) aan die Royal College of Art in Londen, onder Gilbert Ledward, Richard Garb en Henry Moore, waar hy die A.R.C.A. verwerf en die August Spencer-trofee ontvang het as die beste beeldhoustudent aan die Kollege gedurende daardie tyd. Terwyl hy daar gestudeer het, het hy ’n ontwerpmodel ingedien vir ’n standbeeld van Jan van Riebeeck vir die fasade van die nuwe Suid-Afrikaanse ambassade (Suid-Afrika-huis) by Trafalgar-plein in Londen. Hy het die opdrag ontvang maar die onderwerp is verander na Bartolomeu Dias. Hierdie eerste openbare werk van Steynberg is in 1933 gemaak uit Portland-klip, hoofsaaklik volgens die styl wat in die vroeë dekades van die 20ste eeu vir grootskaalse beeldhouwerk gebruik is. Steynberg was vir ses jaar in die buiteland en het in daardie tyd deur Europa getoer om kunsmuseums te besoek en kunswerke te bestudeer.

Belangrike werke

Kort na sy terugkeer na Suid-Afrika in 1934 het hy opdrag ontvang om die binnepanele en buitenste geweldriehoek vir die nuwe stadsaal in Pretoria te beeldhou. Terwyl hy nog in Engeland was, het hy sy eerste portretopdrag ontvang — van sir Arnold Theiler, stigter van die veeartsenyskool by Onderstepoort. Hierdie werk is in 1937 in graniet voltooi. Steynberg het hoofsaaklik as portretkunstenaar en beeldhouer van openbare monumente bekend gestaan.

Terwyl Steynberg die beste bekend is vir sy groot standbeelde van openbare figure, is sy vele privaatwerke, soos sy beroemde beeldjie van die dansende Mabalel, van sy deurslaggewendste werk. Onder die baie verskillende materiale waarmee hy gewerk het, is klip, marmer, brons, koper, hout, draad, seëllak, gekleurde glas en keramiek. In sy latere werke het hy meer tot die abstrakte geneig, en het selfs met maasdraad geëksperimenteer.

Bloedriviermonument

Die monument wat moontlik as sy grootste werk beskou kan word — die Bloedriviermonument — was ook sy eerste. Dit is tussen 1936 en 1938 ontwerp, maar as gevolg van die Tweede Wêreldoorlog eers in 1947 onthul. Die monument wat op die terrein van die slag van Bloedrivier in die distrik van Utrecht geleë is, is in die vorm van ’n ossewa met vyftien trappies wat na die voorkant van die tentwa lei en is uit grys graniet gekap. Die panele beeld die gelofte, die oorwinning en die oprigting van die Geloftekerk uit, en die monument simboliseer die drie funksies van die destydse ossewa: ’n beweeglike huis, ’n fort en ’n kerk.

Ander bekende werke

Die inwyding van die Hugenotemonument op Franschhoek op 17 April 1948.

Steynberg se Hugenote-meisie vir die Hugenotemonument op Franschhoek is in 1944 op die terrein opgerig, en die ruiterstandbeeld van genl. Louis Botha op die grasperk onderkant die Uniegebou in Pretoria, waaraan hy van 1938 tot 1942 gewerk het, is in 1946 onthul. In opdrag van die stadsraad van Pretoria was hy ook verantwoordelik vir die Pretorius-beelde (1945) in die tuin voor die stadsaal. Hierdie beelde bestaan uit ’n ruiterstandbeeld van kmdt.-genl. A.W.J. Pretorius en ’n vollengte regop beeld van sy seun, pres. M.W. Pretorius, die stigter van Pretoria. Dit is die volgende jaar gevolg deur ’n ruiterstandbeeld van genl. C.R. de Wet in Bloemfontein en in 1950 deur die beeld van Sarel Cilliers wat langs die NG Kerk in Kroonstad opgerig is. Laasgenoemde beeld staan op ’n kanonwa, die hand hoog opgelig in ’n smeekgebed; dit vingers van die hand, die posisie van die kop en die houding van die figuur is in harmonie met die kerkgebou en -toring.

In 1953 het Steynberg deelgeneem aan die internasionale kompetisie vir ’n monument van die Onbekende Politieke Gevangenes wat voor die Unesco-gebou in Parys opgerig sou word. Sy ontwerpmodel, wat een van die tien gekeurdes was, is tydens die kroningsfeestelikhede in die Tate Gallery in Londen vertoon.

Vredesmonument

Die Vredesmonument by Vereeniging (1961) simboliseer die geestelike herlewing van ’n oorwonne volk. Dit is in die vorm van ’n noodlottig verwonde Boeresoldaat uit wie se hart die gees van hoop, geloof en krag omhoog rys na ’n versekerde toekomen. Die leunende figuur, in ligte graniet met ’n staaldolk in sy hart, rus op ’n swaar voetstuk. Die gees, wat slegs deur buitelyne voorgestel word waar dit uit die wond omhoog rys, is van vlekvrije staal en symboliseer sowel geestelijke suiwering deur intense lyding as onbreekbare krag. Hoewel Steynberg dié monument as een van sy beste werke beskou het, het die buitengewone abstraktheid en ongewone symboliek groot meningsverschil veroorsaak, waarna hy in baie van sy latere openbare opdragte teruggekeer het na ’n meer herkenbare voorstelling wat maklik deur die publiek begryp kon word.

Glanstoring

Soms kon hy egter wel uiting gee aan sy begeerte om in ’n meer gevorderde styl te werk. Die waaghalsige Glanstoring wat hy vir die Transvaalse Provinsiale Administrasie gemaak het en wat in 1964 in die suid-oostelike binnehof van die Provinsiale Gebou in Pretoria opgerig is, is getuigenis hiervan. Dit was op daardie tydstip die grootste beeldhouwerk wat nog in Suid-Afrika gemaak is en ’n moedige poging is aangewend om nuwe neigings betreffende materiaal, tegniek en uitbeelding van die onderwerp na te volg. Glanstoring het as baken gedien om die publiek in te lig betreffende moderne denkwyses oor beeldhouwerk.

Strijdom en Kruger

Ander geleenthede waar Steynberg nie van sy ingeslane weg wou afwyk nie, was toe hy die kolossale kopbeelde van J.G. Strijdom en Paul Kruger gemaak het. Strijdom (1966) wat in brons gegiet is, was op ’n voetstuk onder ’n koepel op Strijdom-plein in Pretoria, maar is vernietig toe ’n ondergrondse parkeerterrein ingestort het. Kruger (in 1975 voltooi) is uit graniet gekap en op suile naby die Kruger-hek van die Nasionale Krugerwildtuin opgerig.

Vegkopmonument

Die genoemde monumente is die belangrikste van Steynberg se werke, maar as voorste volksbeeldhouer het hy baie meer geskep. Die laaste hiervan was die Vegkopmonument vir Heilbron, wat ten tyde van sy dood onvoltooid was, en eers in 1984 onthul is, nadat sy dogter ses geskiedkundige panele gemaak het om die monument te voltooi.

Ander werk

Steynberg word ook onthou vir sy portrette, waarvan baie opdragte was, soos dié van J.B.M. Hertzog in die Engelenburg-huis, Pretoria, en van die Staatspresidente vir die Raadsaal, Bloemfontein, en vir die Parlementsgebou, Kaapstad. Ander is van vriende soos Maggie Laubser in die Pretoriase Kunsmuseum. Verskeie van die portrette van sy vrou, dogter en kleinkinders en sy uitbeeldings van ander kinders is hoogtepunte in die Suid-Afrikaanse oeuvre.

Werke vir die buiteland

Steynberg het ook opdragte van buite die grense van sy eie land ontvang. Nadat sy voortreflike ontwerp van ’n springbok teen ’n Karoo-agtergrond as die sentrale motief vir die 1947-kroon gekies is (dit is ook later vir die silwerrandstuk van 1965 en later gebruik), het hy ontwerpe gemaak vir drie muntstukke vir Frans-Kameroen, Frans-Ekwatoriaal-Afrika en Madagaskar. In 1967 het hy ook in opdrag van die Zambiese Wildbeskermingsvereniging ’n lewensgrootte groep van twee basterwaterbokke in brons gemaak vir die nuwe lughawe by Lusaka, en vir Évora in Portugal het hy die Vasco da Gama in 1970 gemaak.

Tentoonstellings

Steynberg se beeldhouwwerk was by verskeie uitstallings in sy eie land verteenwoordig. Die opeluguitstalling in sy tuin by sy woning in Pretoria-Noord in 1961 het baie besoekers gelok. In 1949 is vier van sy beeldhouwerke ingesluit in ’n verzameling Suid-Afrikaanse kunsstukke wat deur Europa en die VSA vertoon is; in 1952 is van sy werk by die Internasionale Opeluguitstalling in Arnhem in Nederland vertoon, en in 1954 weer by die Biendale in Venesië. In 1952 het Steynberg ook Suid-Afrika by die Internasionale Kunskonferensie in Venesië verteenwoordig, en was een van tien kunstenaars wat gekies is om ’n Internasionale Komitee vir Beeldende Kunste by Unesco te verteenwoordig.

Eerbewyse

In 1950 is Steynberg vereer met die toekenning van Life Fellowship van die Soyal Society of Arts in Londen en in 1953 het die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns ’n erepenning aan hom toegeken vir sy bydrae tot die Suid-Afrikaanse kuns. In 1955 het hy in Lausanne, Switserland, genoot van die Internasionale Kunsvereniging geword, en in 1962 is hy vereer met lewenslange lidmaatskap tot die Suid-Afrikaanse Kunsvereniging. In 1970 het die Portugese Admiraliteit tydens hul herdenking van die vroeë Portugese seevaarders ’n medalje aan hom toegeken, en op 25 Maart 1972 het die Universiteit van Pretoria hom vereer met ’n D.Phil.-graad (honoris causa). Benewens die groot kunsmuseums in Suid-Afrika is daar ook van sy werk in New York, San Francisco, Londen, Parys en Sydney.

Bronne

• Coert Steynberg, Coert Steynberg, ’n outobiografie. 1982 Standaard-versamelaarsuitg., 1ste uitgawe
• Mieliestronk.com, Coert Steynberg, SA beeldhouer van faam.
• Harmsen, Frieda; Wiechers, Isa. Beyers, C.J. (red.). Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Pretoria: Chris van Rensburg nms. die RGN. p. 962. ISBN 0796904197.

Eksterne skakels

• Coert Steynberg - Mieliestronk Artikel
• Biografie by BoereAfrikana.com