What do you think?
Rate this book
De Wase trilogie #3
Sprakeloos
Na een beroerte raakt een amateuractrice en de moeder van de schrijver haar spraakvermogen kwijt. Langzaam en onherroepelijk takelt ze af, steeds minder in staat te communiceren met wie haar lief is.
Al in zijn recent verschenen essaybundel Schermutseling schreef Tom Lanoye over haar. Maar hij was nog lang niet klaar met zijn verhaal. Pas in Sprakeloos maakt hij de hele balans op. Die van zijn kleurrijke jeugd, van zijn worsteling met de liefde, van zijn conflicten met de kleine moederdiva, en ten slotte: van de strijd die zij, bron van leven en moedertaal, manmoedig voert, en waarin ze reddeloos en redeloos ten onder gaat - en de blijvende woede en pijn die dat oplevert.
Al in zijn recent verschenen essaybundel Schermutseling schreef Tom Lanoye over haar. Maar hij was nog lang niet klaar met zijn verhaal. Pas in Sprakeloos maakt hij de hele balans op. Die van zijn kleurrijke jeugd, van zijn worsteling met de liefde, van zijn conflicten met de kleine moederdiva, en ten slotte: van de strijd die zij, bron van leven en moedertaal, manmoedig voert, en waarin ze reddeloos en redeloos ten onder gaat - en de blijvende woede en pijn die dat oplevert.
360 pages, Hardcover
First published January 1, 2009
About the author
Tom Lanoye
102 books381 followersTom Lanoye in de Nederlandstalige Wikipedia
Tom Lanoye in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
Tom Lanoye bij "Schrijversgewijs"
Tom Lanoye (his name is pronounced the French way: /lanwa/) was born August 27, 1958 in the Belgian city Sint Niklaas. He is a novelist, poet, columnist, screenwriter and playwright. His literary work has been published and/or performed in over fifteen languages. Lanoye lives and works in Antwerp (Belgium) and Cape Town (South Africa).
Lanoye is not only a writer, but also an entrepreneur. As the youngest son of a butcher, he self-published his first work. In his own words, 'Just like all the punk bands did in those days: out of dissatisfaction with the existing structures, and to learn the trade from the inside out'.
Lanoye started out as an enfant terrible, but has become one of the most widely read and critically acclaimed authors in his language area. A writer that devotes himself to all forms of text and writing (for books, newspapers, periodicals and printed matter as well as for plays, cabaret and vocal performances) and makes regular appearances at all the major European theatre festivals.
Tom Lanoye in the English Wikipedia
Tom Lanoye in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
Tom Lanoye bij "Schrijversgewijs"
Tom Lanoye (his name is pronounced the French way: /lanwa/) was born August 27, 1958 in the Belgian city Sint Niklaas. He is a novelist, poet, columnist, screenwriter and playwright. His literary work has been published and/or performed in over fifteen languages. Lanoye lives and works in Antwerp (Belgium) and Cape Town (South Africa).
Lanoye is not only a writer, but also an entrepreneur. As the youngest son of a butcher, he self-published his first work. In his own words, 'Just like all the punk bands did in those days: out of dissatisfaction with the existing structures, and to learn the trade from the inside out'.
Lanoye started out as an enfant terrible, but has become one of the most widely read and critically acclaimed authors in his language area. A writer that devotes himself to all forms of text and writing (for books, newspapers, periodicals and printed matter as well as for plays, cabaret and vocal performances) and makes regular appearances at all the major European theatre festivals.
Tom Lanoye in the English Wikipedia
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 268 reviews
September 1, 2023
Mijn moeder deelde mijn liefde voor Lanoye niet. Ik drong haar zijn boeken op, omdat ik er zelf zo ondersteboven van was, maar ze vond ze plat en vulgair. Toen kwam Sprakeloos uit. Zelf was ik in eerste instantie niet laaiend enthousiast over dat boek. Ik vond het … bombastisch en te gedetailleerd over allerlei buren en andere nevenpersonages rond het gezin Lanoye, waardoor ik het wellicht een beetje langdradig vond. Geen typische Lanoye, vond ik toen. Inmiddels las ik liever zijn in vitriool geschreven columns dan zijn romans. Tot De draaischijf verscheen, zou dat ook zo blijven.
Toen mijn moeder in 2010 borstkanker kreeg en thuis genas, leende ik haar een stapeltje van mijn boeken uit, met telkens een briefje erbij met toelichting waarom ik vond dat ze dat moest lezen. Ze las ze allemaal, uiteraard, zo was ze. Als je haar een opdracht gaf, werkte ze hem plichtsgetrouw tot in de puntjes af. Ook Sprakeloos leende ik haar uit. Ik zei er zelfs bij dat ze hem mocht houden of doorgeven aan iemand anders, want zo goed vond ik Sprakeloos niet, dus ik zou het wellicht toch nooit herlezen.
Ze moet hem toch hebben teruggegeven, want ik vond het boek eerder dit jaar in een doos op zolder terug, met daarin nog het briefje dat ik destijds voor haar schreef:
“Sprakeloos is een a-typisch Lanoye-boek dat erg in de smaak valt bij mensen die geen fan zijn van Lanoye en/of vrouwen van 50+.* Het is een ontroerend, levensecht relaas, zonder al te veel pretentie. ‘t Is wel Lanoye maar ik denk dat je ‘t toch graag gaat lezen.”
En op de achterzijde toelichting bij het sterretje:
“* Een echt mamaboek dus.”
Ik kreeg gelijk. Ze las het en vond het beter dan alle andere Lanoyes bijeen. Uiteraard vond ze het goed en aangrijpend, het boek gaat immers over het missen van een moeder.
Maar ik kreeg ook ongelijk, want ik heb het zelf ook moeten herlezen. In 2014 kreeg immers ook mijn talige moeder een beroerte, verloor ze haar taal en haar decorum, en in 2015 hebben ook wij haar verknochtheid en respect bewezen door haar eindelijk toe te laten te gaan.
Eén van de allerlaatste keren dat ik naar haar toe reed, in de week voor haar euthanasie, hoorde ik op Radio 1 plots de stem van Lanoye, en sprak hij de woorden uit die ik op dat moment al weken als een mantra tegen mezelf herhaalde:
En daar zat ik dan, in de file, ergens tussen Antwerpen en Brugge, te huilen achter mijn stuur. De wereld stond oorverdovend stil.
Het heeft daarna nog vele jaren geduurd voor ik het aandurfde om het boek te herlezen. Maar deze zomer is het op Storytel verschenen, voorgelezen door Lanoye zelf. Het moet vreselijk voor hem zijn geweest om het allemaal opnieuw te beleven, maar het is zo mooi en goed voorgelezen. De auteur en de acteur Lanoye ontmoeten elkaar in een boek dat altijd al bedoeld was om door hem te worden voorgelezen.
En natuurlijk is het wél een steengoed boek. Net in het bombastische en de details zit de verpletterende kracht van dit verhaal. Dat bombastische past zo goed bij die moeder van Lanoye. En al die gedetailleerde verhalen over de buren en andere personages maken van dit boek zelfs bijna een soort van hedendaagsere versie van Boons De Kapellekensbaan, maar nu met Lanoye als seismograaf van dienst.
En het is wél een typische Lanoye, want hij is onnavolgbaar in zijn theatrale taalrijkdom. Hij heeft zoveel woorden voor scènes die niet te beschrijven zijn, maar die iedereen die een ouder naar de laatste levensfase heeft begeleid herkent. Daar gaat zo’n troost van uit. Dat iemand, en niet zomaar iemand, erin slaagt om daar woorden voor te vinden.
Er is kortom geen enkel aantal sterren dat kan uitdrukken hoeveel dit boek en de schrijver ervan voor mij betekenen.
Toen mijn moeder in 2010 borstkanker kreeg en thuis genas, leende ik haar een stapeltje van mijn boeken uit, met telkens een briefje erbij met toelichting waarom ik vond dat ze dat moest lezen. Ze las ze allemaal, uiteraard, zo was ze. Als je haar een opdracht gaf, werkte ze hem plichtsgetrouw tot in de puntjes af. Ook Sprakeloos leende ik haar uit. Ik zei er zelfs bij dat ze hem mocht houden of doorgeven aan iemand anders, want zo goed vond ik Sprakeloos niet, dus ik zou het wellicht toch nooit herlezen.
Ze moet hem toch hebben teruggegeven, want ik vond het boek eerder dit jaar in een doos op zolder terug, met daarin nog het briefje dat ik destijds voor haar schreef:
“Sprakeloos is een a-typisch Lanoye-boek dat erg in de smaak valt bij mensen die geen fan zijn van Lanoye en/of vrouwen van 50+.* Het is een ontroerend, levensecht relaas, zonder al te veel pretentie. ‘t Is wel Lanoye maar ik denk dat je ‘t toch graag gaat lezen.”
En op de achterzijde toelichting bij het sterretje:
“* Een echt mamaboek dus.”
Ik kreeg gelijk. Ze las het en vond het beter dan alle andere Lanoyes bijeen. Uiteraard vond ze het goed en aangrijpend, het boek gaat immers over het missen van een moeder.
Maar ik kreeg ook ongelijk, want ik heb het zelf ook moeten herlezen. In 2014 kreeg immers ook mijn talige moeder een beroerte, verloor ze haar taal en haar decorum, en in 2015 hebben ook wij haar verknochtheid en respect bewezen door haar eindelijk toe te laten te gaan.
Eén van de allerlaatste keren dat ik naar haar toe reed, in de week voor haar euthanasie, hoorde ik op Radio 1 plots de stem van Lanoye, en sprak hij de woorden uit die ik op dat moment al weken als een mantra tegen mezelf herhaalde:
Nooit heb ik haar, naar mijn gevoel, meer verknochtheid en respect bewezen dan toen we haar eindelijk toelieten te gaan. Een mens staat maar bij één persoon echt in het krijt. Ik heb die lei toen schoongewreven. Misschien kan liefde maar één ding echt. Uit liefde doden.
En daar zat ik dan, in de file, ergens tussen Antwerpen en Brugge, te huilen achter mijn stuur. De wereld stond oorverdovend stil.
Het heeft daarna nog vele jaren geduurd voor ik het aandurfde om het boek te herlezen. Maar deze zomer is het op Storytel verschenen, voorgelezen door Lanoye zelf. Het moet vreselijk voor hem zijn geweest om het allemaal opnieuw te beleven, maar het is zo mooi en goed voorgelezen. De auteur en de acteur Lanoye ontmoeten elkaar in een boek dat altijd al bedoeld was om door hem te worden voorgelezen.
En natuurlijk is het wél een steengoed boek. Net in het bombastische en de details zit de verpletterende kracht van dit verhaal. Dat bombastische past zo goed bij die moeder van Lanoye. En al die gedetailleerde verhalen over de buren en andere personages maken van dit boek zelfs bijna een soort van hedendaagsere versie van Boons De Kapellekensbaan, maar nu met Lanoye als seismograaf van dienst.
En het is wél een typische Lanoye, want hij is onnavolgbaar in zijn theatrale taalrijkdom. Hij heeft zoveel woorden voor scènes die niet te beschrijven zijn, maar die iedereen die een ouder naar de laatste levensfase heeft begeleid herkent. Daar gaat zo’n troost van uit. Dat iemand, en niet zomaar iemand, erin slaagt om daar woorden voor te vinden.
Er is kortom geen enkel aantal sterren dat kan uitdrukken hoeveel dit boek en de schrijver ervan voor mij betekenen.
June 15, 2022
Wil ik een bezoekje brengen aan Leuven, kan ik met de auto de E40 nemen (VROAAAARRR!) en ben ik daar op een 40 minuten. Ik zou ook de fiets kunnen nemen naar de schoonfamilie om dag te zeggen, vandaar de auto nemen naar het station van Kapelle-op-den-Bos. Daar neem ik de trein richting het Leuvense, met station Mechelen als tussenstop. Met enige fratsen van de NMBS meegerekend, ben ik slechts drie dagen onderweg. Dezelfde eindbestemming, maar verschillende avonturen.
Het is duidelijk dat Lanoye dat tweede verkiest. In een boek waarin hij het relaas vertelt van zijn moeder die lijdt aan afasie, duurt het tot pagina 71 vooraleer hij écht over zijn moeder begint. Hij wordt vergeven, omdat de schoonheid van Lanoye net in die omwegen ligt. Met zijn oog voor detail leeft de lezer de herinneringen alsof ze zelf aanwezig zijn in geboortedorp Sint-Niklaas.
Alleen, hoe mooi het treinavontuur langs Mechelen en omstreken ook is, het duurt veel langer dan met de auto. Dat is ook het geval met Lanoyes uitweidingen: te veel van het goede leidt de lezer af van de kwintessens van het verhaal, de afasie. Zonde, want het is net met die delen dat hij de gevoelige snaar raakt.
(sorry als deze review te lang is hihi)
Het is duidelijk dat Lanoye dat tweede verkiest. In een boek waarin hij het relaas vertelt van zijn moeder die lijdt aan afasie, duurt het tot pagina 71 vooraleer hij écht over zijn moeder begint. Hij wordt vergeven, omdat de schoonheid van Lanoye net in die omwegen ligt. Met zijn oog voor detail leeft de lezer de herinneringen alsof ze zelf aanwezig zijn in geboortedorp Sint-Niklaas.
Alleen, hoe mooi het treinavontuur langs Mechelen en omstreken ook is, het duurt veel langer dan met de auto. Dat is ook het geval met Lanoyes uitweidingen: te veel van het goede leidt de lezer af van de kwintessens van het verhaal, de afasie. Zonde, want het is net met die delen dat hij de gevoelige snaar raakt.
(sorry als deze review te lang is hihi)
September 29, 2016
Mijn kennismaking met Tom Lanoye en wat voor een. Ik hou van zijn schrijfstijl, de overdaad en de taalvirtuositeit want zoals hij zelf schrijft ‘minder is niet meer, minder ís minder’. Het is genieten van alle details en de over elkaar buitelende woorden.
Ik hou van zijn beschrijving van zijn moeder (en vader uiteraard) en andere personages uit zijn jeugd. Hoe hij zijn moeder schetst met haar grote kantjes maar ook met haar kleine kantjes. Hoe hij het schrijnende van haar aftakeling beschrijft - en zijn aarzeling om er aanvankelijk aan te beginnen. Dit is een erg Vlaams boek, maar niet “bekrompen Vlaams”, gewoon erg herkenbaar Vlaams. Drama naast humor.
Ik kan werkelijk niets aanmerken op dit boek, het is virtuoos en vooral: ik heb het bijzonder (maar dan ook echt bijzonder) graag gelezen.
Ik hou van zijn beschrijving van zijn moeder (en vader uiteraard) en andere personages uit zijn jeugd. Hoe hij zijn moeder schetst met haar grote kantjes maar ook met haar kleine kantjes. Hoe hij het schrijnende van haar aftakeling beschrijft - en zijn aarzeling om er aanvankelijk aan te beginnen. Dit is een erg Vlaams boek, maar niet “bekrompen Vlaams”, gewoon erg herkenbaar Vlaams. Drama naast humor.
Ik kan werkelijk niets aanmerken op dit boek, het is virtuoos en vooral: ik heb het bijzonder (maar dan ook echt bijzonder) graag gelezen.
October 4, 2017
Beschaamd voel ik me! Zo een steengoed Vlaams boek dat ik nu pas lees.... schandalig! Maar misschien ook wel een zege. De puberteit allang achter me gelaten, niet meer de eeuwige rebellie tegen die oudjes van mij, maar respect en bezorgdheid. Het maakte het boek zo herkenbaar.
Het opgroeien onder de kerktoren, de schone schijn hoog houden (deed me vooral denken aan mijn oma zaliger), de overdadige feestdagen.... pure nostalgie!
Een boek zo prachtig geschreven, zo een mooie persoonlijke intermezzo's waarbij Tom Lanoye de lezer erbij betrekt, zo een rauw geschreven ontreddering bij zijn trotse moeder... je wordt er sprakeloos van.
Wat een klasse, wat een mooie veelzijdige vocabulaire, wat een meesterwerk!
Vol van het boek en zijn prachtige stijl word je er toch niet helemaal sprakeloos van ;-)
Het opgroeien onder de kerktoren, de schone schijn hoog houden (deed me vooral denken aan mijn oma zaliger), de overdadige feestdagen.... pure nostalgie!
Een boek zo prachtig geschreven, zo een mooie persoonlijke intermezzo's waarbij Tom Lanoye de lezer erbij betrekt, zo een rauw geschreven ontreddering bij zijn trotse moeder... je wordt er sprakeloos van.
Wat een klasse, wat een mooie veelzijdige vocabulaire, wat een meesterwerk!
Vol van het boek en zijn prachtige stijl word je er toch niet helemaal sprakeloos van ;-)
July 11, 2020
A son, the youngest of a family of 5, writes an ode to his deceased mother. That son is one of the most well-known Dutch-Flemish writers of the past decades, famous for his sensual-baroque use of language (with a very local-Flemish touch), his rather unchaste themes and his virulent social-critical tenor. If such a writer becomes very personal, and writes about what touches him deeply, then such a book naturally is moving and heartrendering.
This book indeed is an ode of a son to a “big”, dominant mother, from whom he has inherited numerous talents and personality traits. It also paints a beautiful picture of a youth in a provincial town in Flanders, as it was already mentioned in the early work of the writer (especially ‘Kartonnen Dozen’). But it speaks mainly through the poignant details about the decay of that once-great woman, that waterfall of words that in the last years of her life became literally speechless.
Of course, this very personal book belongs to the best of what Lanoye has ever written (again with a few succinct passages). But at the same time I struggled a bit with it. There are some inconsistencies that make me suspicious (my apologies if this sounds insensitive). In this book there is only 1 direct dialogue between son and mother, almost at the end: an unusually frank, aggressive conversation, from both sides, after the son made his outing as a gay man to his parents (quite late, by the way, when he was 22, but we are talking about the Flanders of the 1980s). It's those hard reproaches, back and forth, that contrast with the rather sweaty, observing and somewhat melancholic tone that almost completely dominates the rest of the book.
That passage opened my eyes: Lanoye is an unreliable narrator, he offers us a construction, an image of his mother that he built up himself, and put on paper years after her death. But what can and may you expect otherwise? We all do that, don't we? Moreover, during the book, he almost explicitly warns the reader for the constructive character of his story, as the result of a decades-long struggle with that dominant woman who has formed him and is still haunting him so many years after her death.
In other words: this book is at least as much about Tom Lanoye himself and his writing, as about his mother. There are at least a dozen passages in "Speechless" that highlight this, and in which Lanoye explicitly writes about how he struggles to get his feelings about his mother properly on paper, to do her justice, but in effect also do justice to himself, as a son, as a writer. Among other things, this results in a fierce attack against the minimalist style in contemporary literature, and - in the same vein - it ends in a final fragment in which Lanoye, on his mother's deathbed, decides that his greatest tribute to her can only be an unbridled language festival. "Here and then I have sworn to myself that from now on I have one vocation, one goal, one god-lost duty, because I can do little else, I learned nothing, and have nothing else to believe in. That, - when and where I see the chance -, I will fight the silence with my voice, I will try to dispute the void with my word, I will fight all the available paper with my language. Let that be my rebellion, my revolt, against mucus, against rattle. At least let me have this as mutiny. That there is no more limit, no magazine, no book, that does not speak in a hundred thousand tongues, that does not testify to a limitless vocabulary. No more silence, always writing, never speechless. / Get started."
( Of course, I read this in the original Dutch edition, but in the meanwhile there's an English translation Speechless; I don't know whether this does justice to the very own style of Lanoye )
This book indeed is an ode of a son to a “big”, dominant mother, from whom he has inherited numerous talents and personality traits. It also paints a beautiful picture of a youth in a provincial town in Flanders, as it was already mentioned in the early work of the writer (especially ‘Kartonnen Dozen’). But it speaks mainly through the poignant details about the decay of that once-great woman, that waterfall of words that in the last years of her life became literally speechless.
Of course, this very personal book belongs to the best of what Lanoye has ever written (again with a few succinct passages). But at the same time I struggled a bit with it. There are some inconsistencies that make me suspicious (my apologies if this sounds insensitive). In this book there is only 1 direct dialogue between son and mother, almost at the end: an unusually frank, aggressive conversation, from both sides, after the son made his outing as a gay man to his parents (quite late, by the way, when he was 22, but we are talking about the Flanders of the 1980s). It's those hard reproaches, back and forth, that contrast with the rather sweaty, observing and somewhat melancholic tone that almost completely dominates the rest of the book.
That passage opened my eyes: Lanoye is an unreliable narrator, he offers us a construction, an image of his mother that he built up himself, and put on paper years after her death. But what can and may you expect otherwise? We all do that, don't we? Moreover, during the book, he almost explicitly warns the reader for the constructive character of his story, as the result of a decades-long struggle with that dominant woman who has formed him and is still haunting him so many years after her death.
In other words: this book is at least as much about Tom Lanoye himself and his writing, as about his mother. There are at least a dozen passages in "Speechless" that highlight this, and in which Lanoye explicitly writes about how he struggles to get his feelings about his mother properly on paper, to do her justice, but in effect also do justice to himself, as a son, as a writer. Among other things, this results in a fierce attack against the minimalist style in contemporary literature, and - in the same vein - it ends in a final fragment in which Lanoye, on his mother's deathbed, decides that his greatest tribute to her can only be an unbridled language festival. "Here and then I have sworn to myself that from now on I have one vocation, one goal, one god-lost duty, because I can do little else, I learned nothing, and have nothing else to believe in. That, - when and where I see the chance -, I will fight the silence with my voice, I will try to dispute the void with my word, I will fight all the available paper with my language. Let that be my rebellion, my revolt, against mucus, against rattle. At least let me have this as mutiny. That there is no more limit, no magazine, no book, that does not speak in a hundred thousand tongues, that does not testify to a limitless vocabulary. No more silence, always writing, never speechless. / Get started."
( Of course, I read this in the original Dutch edition, but in the meanwhile there's an English translation Speechless; I don't know whether this does justice to the very own style of Lanoye )
January 8, 2025
Lanoye stal m’n hart met Kartonnen Dozen en besloot er nu benzine op te gieten en in brand te steken tijdens Sprakeloos. Prachtig.
June 8, 2022
4 sterren en een hartje voor Tom Lanoye. ❤️
January 20, 2022
Net zoals de eerste keer jaren geleden dat ik dit boek las, greep Tom Lanoye me bij de keel met deze roman. Sprakeloos is de weelderige en beeldende roman uit 2009 die de auteur aan zijn moeder wijdde, pas nadat zijn beide ouders gestorven waren. Eerder ging niet, anders zouden ze er beiden voor in de weg hebben gestaan (voor hem dan). Nog meer dan over het verlies van taal dat zijn moeder onderging na twee 'attaques' (beroertes) en daarna haar dood, gaat deze roman over het leven van zijn moeder en de auteur zelf. Wat zij voor hem betekent heeft, een kleurrijke vrouw die geboren was voor het theater, een moederdiva die iedereen voor haar liet werken, de conflicten die hij met haar had, de gelijkenissen die hij van haar erfde, de liefde tussen zijn ouders, de worsteling die Lanoye zelf onderging door de liefde, enz.
Ik las dit boek voor een leesclub waarin we het bespraken en waar ik nog meer te weten kwam over dit boek en de auteur. Erg verhelderend om dit na zoveel tijd opnieuw te lezen en uitgebreid te bespreken! In Sprakeloos maakt Lanoye de balans op van een leven, ook wel benoemd als het derde deel van zijn 'Wase trilogie' (Een slagerszoon met een brilletje, Kartonnen dozen). Het taalgebruik en het taalgevoel van Lanoye zijn ook gewoon ge-wel-dig!
Ik las dit boek voor een leesclub waarin we het bespraken en waar ik nog meer te weten kwam over dit boek en de auteur. Erg verhelderend om dit na zoveel tijd opnieuw te lezen en uitgebreid te bespreken! In Sprakeloos maakt Lanoye de balans op van een leven, ook wel benoemd als het derde deel van zijn 'Wase trilogie' (Een slagerszoon met een brilletje, Kartonnen dozen). Het taalgebruik en het taalgevoel van Lanoye zijn ook gewoon ge-wel-dig!
April 21, 2023
Ontroerend mooi, het verhaal van zijn moeder en bij uitbreiding van heel het gezin Lanoye, verteld na het overlijden van beide ouders.
Geschreven in een van de mooiere varianten van de Nederlandse taal, namelijk het Vlaams van Tom Lanoye.
Geschreven in een van de mooiere varianten van de Nederlandse taal, namelijk het Vlaams van Tom Lanoye.
December 7, 2021
Als sluitstuk van de Wase Trilogie vormt dit boek de kroon op het werk.
Vanuit zijn hart en met taal als instrument construeert Tom Lanoye een sfeervol levensverhaal dat therapeutisch werd neergepend.
Wanneer je je als lezer overgeeft aan de sprongen en de associaties van de auteur kom je helemaal in het verhaal terecht. Je wordt helemaal meegesleurd in het hoofd van de auteur. Van herinnering tot aanklacht. Van twijfel tot verwerking.
Wat voel ik me vereerd om vanop de eerste rij het relaas van Lanoyes jeugd te hebben mogen aanschouwen. Zijn vele hersenspinsels kregen op magistrale wijze uiting in deze trilogie. De woorden en zinnen die hij hiervoor wist te gebruiken, zijn bij momenten echte kunstwerken.
Dit boek is zoveel meer dan het verhaal van een rebelse slagervrouw die ten onder gaat aan een beroerte. Als lezer ben je net zo goed als Lanoyes moeder sprakeloos.
Vanuit zijn hart en met taal als instrument construeert Tom Lanoye een sfeervol levensverhaal dat therapeutisch werd neergepend.
Wanneer je je als lezer overgeeft aan de sprongen en de associaties van de auteur kom je helemaal in het verhaal terecht. Je wordt helemaal meegesleurd in het hoofd van de auteur. Van herinnering tot aanklacht. Van twijfel tot verwerking.
Wat voel ik me vereerd om vanop de eerste rij het relaas van Lanoyes jeugd te hebben mogen aanschouwen. Zijn vele hersenspinsels kregen op magistrale wijze uiting in deze trilogie. De woorden en zinnen die hij hiervoor wist te gebruiken, zijn bij momenten echte kunstwerken.
Dit boek is zoveel meer dan het verhaal van een rebelse slagervrouw die ten onder gaat aan een beroerte. Als lezer ben je net zo goed als Lanoyes moeder sprakeloos.
May 22, 2020
Ontroerend boek. En ik wist niet dat mijn woordenschat zó uitgebreid kon worden!
November 9, 2022
Zo puur, zo mooi, zo echt, zo goed. Wauw.
Ik begon zonder grote verwachtingen het boek te lezen - omdat ik het gekozen had uit een lange lijst boeken voor mijn moderne leestlijst Nederlands - maar nu ben ik er zeker van dat ik de juiste keuze gemaakt heb. Lanoye heeft de kracht om een ongelofelijk echt en rauw werk neer te pennen, onverbloemd. Het toont niet enkel de mooie kanten van het leven, zelfs niet van zijn eigen ouders of zichzelf, maar hij laat zien waar het op neer komt.
Het lijkt misschien langdradig - wat het uiteraard ook is - maar ook dat laat net zijn kracht als schrijver zien. Het zijn de 'kleine' dingen die het boek onderscheiden van andere boeken en het zo krachtig maakt.
Geniaal.
Ik begon zonder grote verwachtingen het boek te lezen - omdat ik het gekozen had uit een lange lijst boeken voor mijn moderne leestlijst Nederlands - maar nu ben ik er zeker van dat ik de juiste keuze gemaakt heb. Lanoye heeft de kracht om een ongelofelijk echt en rauw werk neer te pennen, onverbloemd. Het toont niet enkel de mooie kanten van het leven, zelfs niet van zijn eigen ouders of zichzelf, maar hij laat zien waar het op neer komt.
Het lijkt misschien langdradig - wat het uiteraard ook is - maar ook dat laat net zijn kracht als schrijver zien. Het zijn de 'kleine' dingen die het boek onderscheiden van andere boeken en het zo krachtig maakt.
Geniaal.
April 22, 2019
Een briesende Lanoye met het schuim op de lippen. Hij maakt van zijn hometown Sint-Niklaas een Trojaanse vlakte met 'mastodonten' en vult onbestaande zeeën met 'eskaders'. Behalve het feit dat de verteltrant (om nog maar van de locaties en personages te zwijgen) zeer herkenbaar is voor Waaslanders, biedt het ook een aangename Multatuliaans uitweidende stijl. Opsommingen! Zonder overdrijven een taalmonument. En dan hebben we het nog niet eens over de buitengewone karakterisering van zijn moeder gehad.
March 22, 2015
Het laat me 'sprakeloos' achter. In het begin is het even wennen maar al vlug laat het je niet meer los. Zijn woordenschat, zijn vermogen je mee te nemen in zijn verdriet en diepste emoties, zijn liefde voor zijn moeder, het treuren en het onvermogen te helpen. Subliem!
October 26, 2022
De zo vaak bij de slager gehoorde zin 'Mag het iets meer zijn?' vat alles eigenlijk perfect samen: het charmant-extravagante 'personage' van de moeder dat hier centraal staat én de meanderende schrijfstijl van haar zoon die worstelt met beginnen én ophouden in zijn vertelling. Het resultaat is een eindeloze vertakking van geweldige anekdotes, een portret als een verbale mozaïek. En om op de beginvraag te antwoorden: ja, het mag.
March 15, 2023
Genres : Mood: Tragisch;(Auto)biografie;Mood: Warm, hartverwarmend;Levensverhalen;Mood: Intens;Mood: Liefdevol;Mood: Subtiel;Dit is Belgisch;Mood: Intiem;Mood: Kleurrijk;Mood: Luid
Citaat : Alleen zo wordt zij, La Josée, dan toch wat ze altijd had willen zijn. Groter dan zichzelf, larger dan life. Want zoals men niet kàn vertellen over haar zonder uit te wijden over hem, zo kan ik niet schrijven over hen beiden zonder uit te wijden over de godganse wereld, zoals ik die heb leren kennen, en waarover zij regeerde, jarenlang. En oog in oog staande met dat rijk der vrouw, kan het niet anders dan dat ik nog een allerlaatste keer neig tot lanterfanten en geweifel.
Review : Tom Lanoye voelde gêne om de aftakeling van zijn moeder voor een groot publiek prijs te geven. Daarin is hij niet alleen uiteraard. Ook Tahar Ben Jelloun schaamde zich in Yemma immens om de lichamelijke en geestelijke aftakeling van zijn eens zo waardige en kranige moeder op papier weer te geven. Maar toch vinden heel veel mensen een troost en herkenning in zulke boeken, die dan ook nog literaire pareltjes zijn.
Het idee van een boek dat is één, het uitwerken is twee tot honderd. Zelfs voor een groot denker én literator als Tom, die echt niet om een boude uitspraak meer of minder of een vlammende column meer of minder verlegen zit, was dit boek iets dat hij een hele tijd heeft ontweken.
In een onbewaakt moment liet hij zich ontvallen dat hij dit boek wou schrijven. En zulke dingen zijn uiteraard krantenvoer. Tot zijn groot verdriet las ook zijn eigenste vader tijdens zijn dagelijkse krantenanalyse dat zijn zoon een literair monument voor zijn Josée ging maken. Bij elk bezoek vroeg hij naar het boek. Maar het kon niet, nog niet, het was te vroeg. Pas toen ook zijn vader overleed kwam de lawine los.
Ik vind het knap dat hij het aan de lezer duidelijk maakt dat ook nu nog, nu hij aan het schrijven is, hij het ’grote’ verhaal voor zich uitschuift. Het is een prachtig afscheid geworden. Als lezer gier je van het lachen om naderhand massa’s tranen weg te slikken. Je ziet die moeder zo voor je, dé oermoeder, de woordenkunstenares, de vrouw die door een beroerte getroffen wordt en sprakeloos in een ziekenhuis, een revalidatiecentrum, een tehuis terecht komt. Je leeft mee in haar woede, onmacht en aftakeling.
Dit hele moeizame naar de dood toe wankelen, zit verpakt in het uiterst mooi en levensecht verhaal van de familie Lanoye. Zonder meer dé literaire voltreffer van het jaar!
Review : Sprakeloos, het meesterwerk van Tom Lanoye werd vertaald in het Frans door Alain van Crugten die ook al theaterstukken van Lanoye vertaalde en die ook tekende voor de Franse vertaling van Het verdriet van België van Hugo Claus. In zijn ontroerende autobiografische roman Sprakeloos brengt Tom Lanoye een daverend eerbetoon aan zijn moeder en laat daarin op de achtergrond de hele wereld van zijn moeder (zichzelf inbegrepen) opdraven.
Getroffen door een beroerte verliest moeder Lanoye het instrument van haar kleurrijke persoonlijkheid, namelijk haar spraakvermogen. Zij kan zich nog enkel uitdrukken in een onverstaanbare brabbeltaal, die haar wanhopig en woedend maakt. Heel passioneel plaatst hij dit voorval in het leven van zijn moeder, dé oermoeder, die het amateurtheater, de slagerij en de familie Lanoye regeerde. Het is de taal van zijn moeder waarmee hij hun wijk in hun eigen wereld penseelt. Het is een taal van de verteller-zoon, die wervelend deze flamboyante vrouw tot leven brengt. Ook in Franse vertaling blijft dit zéér Vlaams verhaal als een huis overeind.
Editions de la Différence is een niet zo bekende Franse uitgeverij, met een weliswaar uitgesproken literair fonds. Ze werd in 1976 opgericht. De catalogus bevat werk van Franse auteurs als Georges Bataille en André Gluckmann, Franstalige Belgen als William Cliff en Jean-Luc Outers, en auteurs als James Henry, Witold Gombrovicz en Peter Handke. Eerder bracht Editions de la Différence al vertalingen uit van de Vlaamse auteurs Kristien Hemmerechts en Leonard Nolens. Deze prestigieuze uitgeverij heeft nu La langue de ma mère in de galerij der groten opgenomen! Persoonlijk vind ik het wel de moeite om deze mooi Franse vertaling te lezen ook al heb je zelf de Nederlandstalige editie al gelezen!
Citaat : Alleen zo wordt zij, La Josée, dan toch wat ze altijd had willen zijn. Groter dan zichzelf, larger dan life. Want zoals men niet kàn vertellen over haar zonder uit te wijden over hem, zo kan ik niet schrijven over hen beiden zonder uit te wijden over de godganse wereld, zoals ik die heb leren kennen, en waarover zij regeerde, jarenlang. En oog in oog staande met dat rijk der vrouw, kan het niet anders dan dat ik nog een allerlaatste keer neig tot lanterfanten en geweifel.
Review : Tom Lanoye voelde gêne om de aftakeling van zijn moeder voor een groot publiek prijs te geven. Daarin is hij niet alleen uiteraard. Ook Tahar Ben Jelloun schaamde zich in Yemma immens om de lichamelijke en geestelijke aftakeling van zijn eens zo waardige en kranige moeder op papier weer te geven. Maar toch vinden heel veel mensen een troost en herkenning in zulke boeken, die dan ook nog literaire pareltjes zijn.
Het idee van een boek dat is één, het uitwerken is twee tot honderd. Zelfs voor een groot denker én literator als Tom, die echt niet om een boude uitspraak meer of minder of een vlammende column meer of minder verlegen zit, was dit boek iets dat hij een hele tijd heeft ontweken.
In een onbewaakt moment liet hij zich ontvallen dat hij dit boek wou schrijven. En zulke dingen zijn uiteraard krantenvoer. Tot zijn groot verdriet las ook zijn eigenste vader tijdens zijn dagelijkse krantenanalyse dat zijn zoon een literair monument voor zijn Josée ging maken. Bij elk bezoek vroeg hij naar het boek. Maar het kon niet, nog niet, het was te vroeg. Pas toen ook zijn vader overleed kwam de lawine los.
Ik vind het knap dat hij het aan de lezer duidelijk maakt dat ook nu nog, nu hij aan het schrijven is, hij het ’grote’ verhaal voor zich uitschuift. Het is een prachtig afscheid geworden. Als lezer gier je van het lachen om naderhand massa’s tranen weg te slikken. Je ziet die moeder zo voor je, dé oermoeder, de woordenkunstenares, de vrouw die door een beroerte getroffen wordt en sprakeloos in een ziekenhuis, een revalidatiecentrum, een tehuis terecht komt. Je leeft mee in haar woede, onmacht en aftakeling.
Dit hele moeizame naar de dood toe wankelen, zit verpakt in het uiterst mooi en levensecht verhaal van de familie Lanoye. Zonder meer dé literaire voltreffer van het jaar!
Review : Sprakeloos, het meesterwerk van Tom Lanoye werd vertaald in het Frans door Alain van Crugten die ook al theaterstukken van Lanoye vertaalde en die ook tekende voor de Franse vertaling van Het verdriet van België van Hugo Claus. In zijn ontroerende autobiografische roman Sprakeloos brengt Tom Lanoye een daverend eerbetoon aan zijn moeder en laat daarin op de achtergrond de hele wereld van zijn moeder (zichzelf inbegrepen) opdraven.
Getroffen door een beroerte verliest moeder Lanoye het instrument van haar kleurrijke persoonlijkheid, namelijk haar spraakvermogen. Zij kan zich nog enkel uitdrukken in een onverstaanbare brabbeltaal, die haar wanhopig en woedend maakt. Heel passioneel plaatst hij dit voorval in het leven van zijn moeder, dé oermoeder, die het amateurtheater, de slagerij en de familie Lanoye regeerde. Het is de taal van zijn moeder waarmee hij hun wijk in hun eigen wereld penseelt. Het is een taal van de verteller-zoon, die wervelend deze flamboyante vrouw tot leven brengt. Ook in Franse vertaling blijft dit zéér Vlaams verhaal als een huis overeind.
Editions de la Différence is een niet zo bekende Franse uitgeverij, met een weliswaar uitgesproken literair fonds. Ze werd in 1976 opgericht. De catalogus bevat werk van Franse auteurs als Georges Bataille en André Gluckmann, Franstalige Belgen als William Cliff en Jean-Luc Outers, en auteurs als James Henry, Witold Gombrovicz en Peter Handke. Eerder bracht Editions de la Différence al vertalingen uit van de Vlaamse auteurs Kristien Hemmerechts en Leonard Nolens. Deze prestigieuze uitgeverij heeft nu La langue de ma mère in de galerij der groten opgenomen! Persoonlijk vind ik het wel de moeite om deze mooi Franse vertaling te lezen ook al heb je zelf de Nederlandstalige editie al gelezen!
December 21, 2024
Gestopt met lezen, ik vond het totaal niet aangenaam om te lezen en ik ben het boek kwijtgespeeld in de jungle in Borneo, dus dat telt wel als teken van het universum om het zo te laten. Toch jammer van het kwijtspelen, want ik geef liever pas mijn mening na het beëindigen van een boek.
March 30, 2016
Als ik het niet voor school moest lezen, had ik het boek weggelegd na 50 bladzijdes. Lanoye wilt te gesophisticeerd overkomen in zijn taalgebruik, met zinnen tot 11 regels als gevolg. (niet overdreven, heb het nageteld) Ook zijn woordenschat is me net iets te bombastisch.
Daarbovenop kwam de moeder over als een theatraal wicht dat de grens tussen realiteit en fictie niet meer kent. Chapeau aan Lanoye dat hij haar dagelijks toneel kon uithouden, ik daarentegen word er misselijk van.
Eens het boek vordert wordt dit bombastisch taalgebruik wat minder en valt het allemaal wel te verteren.
Daarbovenop kwam de moeder over als een theatraal wicht dat de grens tussen realiteit en fictie niet meer kent. Chapeau aan Lanoye dat hij haar dagelijks toneel kon uithouden, ik daarentegen word er misselijk van.
Eens het boek vordert wordt dit bombastisch taalgebruik wat minder en valt het allemaal wel te verteren.
October 19, 2020
Prachtig heerlijk aangrijpend en indrukwekkend boek. Pijnlijk ook. Je eigen moeder zo te zien aftakelen en dan vooral in wat alles en iedereen verbindt: taal. En laat Tom Lanoye er dan nog een heerlijk hoogstaand literair boek van maken waar je omver wordt geblazen door prachtige zinnen, heerlijke oude Vlaamse verwoordingen en alles zo treffend verwoord.
Ik denk dat ik dit boek zeker nog eens ga herlezen. Zo moooi!
Ik denk dat ik dit boek zeker nog eens ga herlezen. Zo moooi!
August 18, 2024
Een mooi eerbetoon aan zijn overleden moeder, die hij neerzet als een hele krachtige vrouw! Toch was het niet helemaal mijn soort boek, ik vond het namelijk op veel momenten te langdradig en ondanks dat ik normaal getailleerde beschrijvingen mooi vind, vond ik het in sprakeloos soms te.
January 12, 2025
“Laat me minstens dit als muiterij. Dat er geen tel meer zij, geen blad, geen boek, dat niet in honderdduizend tongen spreekt, dat niet getuigt van woordenschat. Nooit meer zwijgen, altijd schrijven, nooit meer sprakeloos. Begin.”❤️🩹🧸
July 22, 2021
Het heeft me even geduurd, maar wat een mooi werk. Ik denk dat ik meer moet lezen van Tom :)))
February 3, 2024
Het beste van het beste: p. 274, alinea 2 tot p. 279, alinea 2. :)
July 14, 2024
‘Sprakeloos’ heeft me stil gekregen, en tegelijkertijd denk ik dat ik er nooit over zal kunnen zwijgen. Wat een prachtig boek!
Lanoye laat je niet op je honger zitten, dat merkte ik al bij Kartonnen Dozen en zéker bij dit boek. Die laatste alinea is er boenk op (tranen en snot aan de mouw van mijn gilet). Geweldig mooi, écht!!
Lanoye laat je niet op je honger zitten, dat merkte ik al bij Kartonnen Dozen en zéker bij dit boek. Die laatste alinea is er boenk op (tranen en snot aan de mouw van mijn gilet). Geweldig mooi, écht!!
May 29, 2017
De schrijver heeft geworsteld met het schrijven van dit verhaal over zijn moeder na haar overlijden. Pas na de dood van zijn vader kon hij het. En hoe!
Na de dood van Lanoye’s moeder had er in de krant een artikeltje gestaan dat hij dit boek zou schrijven. Zijn vader zou hem hier nog vaak aan herinneren de twee jaren die hij langer leefde dan zijn vrouw:
“’Ik weet dat ik het niet mag vragen, manneke, maar hoe is het nu toch gesteld met dat boek van u?’
Hij rekende op mij voor niets minder dan een kleine reïncarnatie. De wederopstanding van zijn Josée zoals ze was geweest, door de jaren heen, op en naast de planken. Minstens voor hem, en liefst voor heel de wereld. Zoals zij langzaam voor zijn ogen was kapotgegaan, afgebroken, uiteengerafeld, stukje bij beetje verloren gegleden, hem woord voor woord ontvallen – zo moest ik haar heropbouwen, zin voor zin, bladzijde voor bladzijde. Verlies van taal hersteld met taal. Dat alles klonk mee in zijn taal, in zijn veroordeling van maar een paar lettergrepen, uitgesproken met een blik waarin zich vluchtig al het mogelijke gemis verzamelde van heel de menselijke soort.”
Er zitten een aantal schitterende filmische scenes in dit boek. Bijvoorbeeld als hij de dag beschrijft dat het noodlot toeslaat en zij haar spraak verliest. Maar ook de laatste keer dat zij zich door Lanoye laat opmaken. Grote klasse. Soms hartverscheurend. Soms bijzonder geestig. Een mooi bijdrage aan de discussie over voltooid leven.
Na de dood van Lanoye’s moeder had er in de krant een artikeltje gestaan dat hij dit boek zou schrijven. Zijn vader zou hem hier nog vaak aan herinneren de twee jaren die hij langer leefde dan zijn vrouw:
“’Ik weet dat ik het niet mag vragen, manneke, maar hoe is het nu toch gesteld met dat boek van u?’
Hij rekende op mij voor niets minder dan een kleine reïncarnatie. De wederopstanding van zijn Josée zoals ze was geweest, door de jaren heen, op en naast de planken. Minstens voor hem, en liefst voor heel de wereld. Zoals zij langzaam voor zijn ogen was kapotgegaan, afgebroken, uiteengerafeld, stukje bij beetje verloren gegleden, hem woord voor woord ontvallen – zo moest ik haar heropbouwen, zin voor zin, bladzijde voor bladzijde. Verlies van taal hersteld met taal. Dat alles klonk mee in zijn taal, in zijn veroordeling van maar een paar lettergrepen, uitgesproken met een blik waarin zich vluchtig al het mogelijke gemis verzamelde van heel de menselijke soort.”
Er zitten een aantal schitterende filmische scenes in dit boek. Bijvoorbeeld als hij de dag beschrijft dat het noodlot toeslaat en zij haar spraak verliest. Maar ook de laatste keer dat zij zich door Lanoye laat opmaken. Grote klasse. Soms hartverscheurend. Soms bijzonder geestig. Een mooi bijdrage aan de discussie over voltooid leven.
October 31, 2013
Tom Lanoye schrijft niet omdat hij er een aardige boterham mee verdient. Hij schrijft simpelweg omdat hij niets anders kan. En daarom schrijft hij boeken als het roffelen van de trom met een constant ritme waardoor je ingespannen blijft lezen. In Sprakeloos doet hij dat op zijn best. Zijn observaties van zijn moeder die ten onder gaat aan beroertes zijn onvoorstelbaar uitgebreid en van de triestigheid opwekkend. Lanoye doet dat met een weergaloze woordenschat zonder toe te geven aan de koude essentie van het minimalisme. Nee, de waarheid is niet iets wat afgeroomd dient te worden, maar tot in de volle aard beschreven te worden. Met deze familiegeschiedenis weet hij je mee te zuigen, ook al weet je waar het op uit gaat draaien. Zijn worsteling met die familie moest gewoon op papier gezet worden. Niet voor de lezer, maar voor de schrijver. En dat maakt dit boek zo sterk. Het is geen slimme poging om met een sensatieverhaal zieltjes te winnen, maar een oprecht en kwetsbaar boek.
May 30, 2011
Zelden heb ik een dergelijke roman gelezen. Wat een stortvloed van woorden. Het is een boek dat me afwisselend irriteerde, in lachen deed uitbarsten en diep ontroerde. Wat een liefdesverklaring van de auteur aan zijn overleden moeder. Een uiterst flamboyante, onuitstaanbare vrouw, van wie je wel moest houden maar waarmee je niet kon samenleven. Arme vader.
Als je het boek gaat lezen, zet even door om het eerste deel 'Hij' door te komen. Het is wel even wennen aan de overdonderende stijl van Lanoye. Als je gewend bent en steeds beter in het boek komt, wordt het steeds boeiender. Vandaag (12-4-11) hoorde ik dat Lanoye het boekenweekgeschenk van 2012 gaat schrijven.Ik ben benieuwd. Volgens mij kan hij helemaal geen dun boekje schrijven. 'Less is more' vindt deze auteur maar onzin, zoals hij in 'Sprakeloos'schrijft.
Als je het boek gaat lezen, zet even door om het eerste deel 'Hij' door te komen. Het is wel even wennen aan de overdonderende stijl van Lanoye. Als je gewend bent en steeds beter in het boek komt, wordt het steeds boeiender. Vandaag (12-4-11) hoorde ik dat Lanoye het boekenweekgeschenk van 2012 gaat schrijven.Ik ben benieuwd. Volgens mij kan hij helemaal geen dun boekje schrijven. 'Less is more' vindt deze auteur maar onzin, zoals hij in 'Sprakeloos'schrijft.
November 11, 2014
Lanoye slaagt er andermaal in om de Vlaamse ziel tot op het bot te fileren. Zijn moeder, hoe uniek ook, staat model voor die duizenden Vlaamse moeders. Verschillende rollen, zelfde functie. Andere functies, zelfde rol. Idem dito voor de vaders. Misschien zijn de rollen omgekeerd. Of wat evenrediger verdeeld. Maar ze zijn uiteindelijk niet anders. Ze zijn wat ze zijn. Van ons. Met onze volksculturele identiteit.
Bij de lectuur dacht ik voortdurend aan mijn ouders. De parallellen die voor de hand liggen. Maar ook de tegenstellingen die vaak die parallellen bevestigen. Beangstigend juist.
Maar tegelijkertijd van een tijdloze schoonheid die alles overstijgt en een eeuwige stempel op je ziel nalaat.
Vlaams cultureel erfgoed. Needs safeguarding
Bij de lectuur dacht ik voortdurend aan mijn ouders. De parallellen die voor de hand liggen. Maar ook de tegenstellingen die vaak die parallellen bevestigen. Beangstigend juist.
Maar tegelijkertijd van een tijdloze schoonheid die alles overstijgt en een eeuwige stempel op je ziel nalaat.
Vlaams cultureel erfgoed. Needs safeguarding
June 24, 2013
This book is a tribute to the author's late mother rather than an actual biography. It combines flashbacks about her life as a fairly unique flamboyant amateur actress, mother, and butcher's wife with reports on her physical decline (and that of his father), which started with the loss of her capacity to communicate verbally due to aphasia.
What I admire in Tom Lanoye is his striking use of humour. He succeeds in making the whole tale even more gripping and emotional by focusing regularly on the comic aspect of events.
What I admire in Tom Lanoye is his striking use of humour. He succeeds in making the whole tale even more gripping and emotional by focusing regularly on the comic aspect of events.
Displaying 1 - 30 of 268 reviews