Suriye'de Esad yönetimine son veren HTŞ hakkında ne biliyoruz?

Suriye’nin kuzeybatısında silahlı muhalif güçler 27 Kasım Çarşamba günü hükümete karşı son yılların en büyük saldırısını başlattı.

Kilit Halep ve Hama kentlerinden sonra başkent Şam'ı da ele geçirip, Esad yönetimini deviren grubun liderliğini Suriye'deki çatışmalarda uzun bir geçmişi olan Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) isimli İslamcı militan grup yapıyor.

HTŞ 2011 yılında El Kaide'ye doğrudan bağlı olarak Nusra Cephesi adı altında kuruldu.

IŞİD lideri Ebu Bekir el-Bağdadi de kuruluşunda yer aldı.

Beşar Esad'a karşı savaşan gruplar arasında en etkililerden biri olarak görülüyordu.

Ancak cihatçı ideolojisi nedeniyle o zamanlar Özgür Suriye Ordusu adı altındaki ana isyancı koalisyonla anlaşmazlık halindeydi.

2016'da grubun lideri Ebu Muhammed Colani, El Kaide ile saflarını açıkça ayırdı, Nusra Cephesi'ni feshetti ve bir yıl sonra benzer birkaç grupla birleşerek Heyet Tahrir eş-Şam adını alan yeni bir örgüt kurdu.

HTŞ lideri Colani kim?

Suriye doğumlu olduğu bilinen Ebu Muhammed Colani 2017 yılından bu yana örgütün liderliğini yapıyor.

Son yıllarda İdlib vilayetinde, altyapı projeleri açılışları ve bölge ileri gelenleri ile buluşma etkinliklerinde boy gösteriyordu. Bunu "uluslararası terörizmle" arasına mesafe koymak için yaptığına dair değerlendirmeler var.

Buna karşın, Amerika Birleşik Devletleri'nin Colani’nin yakalanması için koyduğu 10 milyon dolar ödül halen aktif durumda.

Colani'nin doğum yılı hakkında net bir bilgi bulunmuyor. Birleşmiş Milletler'in hakkındaki raporlarına göre 1975 ile 1979 yılları arasında doğduğu düşünülüyor.

HTŞ’nin başını çektiği silahlı grupların 27 Kasım’da başlattığı saldırıyla ilgili örgüt hesaplarından paylaşılan fotoğraflarda da Colani merkez bir rolde gösterildi.

Telegram’daki “Genel Komuta Merkezi - Suriye” hesabından paylaşılan propaganda görsellerinde Colani, diğer komutanlarla konuşurken, telefonla konuşurken, belgelere bakarken görünüyor.

Bu paylaşıma eşlik eden mesajda “Askeri Harekât Dairesi genel komutanlığı, Saldırıyı Püskürtme Harekâtı’nın gelişimini denetliyor” denildi.

BBC Monitoring’in (BBC İzleme Servisi) aktardığına göre Ahrar'uş Şam lideri Ahmed Dalati de komuta heyetinde yer alıyor.

Suriye'de kontrol kimde?

Suriye'deki savaş geçtiğimiz dört yıl boyunca fiilen bitmiş gibi görülüyordu.

Devlet Başkanı Beşar Esad'ın yönetimi ülkenin büyük şehirlerinde tartışmasız bir şekilde devam ederken, Suriye'nin diğer bazı bölgeleri Esad'ın doğrudan kontrolü dışındaydı.

Bunlar arasında iç savaşın ilk yıllarından beri Suriye devletinin kontrolünden az çok ayrı olan doğudaki Kürtlerin çoğunlukta olduğu ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) yönetiminde olan bölgeler de yer alıyor.

Esad yönetimine karşı iç savaşın 2011'de başladığı güneyde nispeten sessiz de olsa bazı huzursuzluklar devam ediyor.

IŞİD ise Suriye'nin uçsuz bucaksız çöllerinde hala bir güvenlik tehdidi oluşturuyor.

Kuzeybatıdaki İdlib vilayeti ise savaşın doruğunda oraya sürülen cihatçı ve muhalif grupların elinde ve buradaki hakim güç Halep'e sürpriz saldırıyı başlatan HTŞ.

Halep ve İdlib ne ifade ediyor?

Suriye hükümet güçleri kontrolü yeniden ele geçirmeye çalışırken İdlib birkaç yıl boyunca savaş alanı olarak kalmaya devam etti.

Ancak 2020 yılında Esad'ın ana müttefiki Rusya ve isyancıları destekleyen Türkiye'nin arabuluculuğunda varılan ateşkes anlaşması büyük ölçüde etkili oldu.

Halep'te yaklaşık dört milyon insan yaşıyor; bunların çoğu Esad güçlerinin muhaliflerden geri aldığı kasaba ve şehirlerden gelenler.

Halep en kanlı savaş alanlarından biriydi ve muhaliflerin en büyük yenilgilerinden birini temsil ediyordu.

Esad’ın zafere ulaşmasında Rusya'nın hava gücü ve İran'ın askeri yardımı etkili oldu. Bunlar arasında İran tarafından desteklenen Hizbullah da vardı.

İdlib'deki cihatçı ve isyancı grupların ani ve beklenmedik bir hamle yapma kararında Hizbullah'ın son dönemde İsrail'in Lübnan'daki saldırıları ve İsrail'in Suriye'deki İranlı askeri komutanlara yönelik saldırıları nedeniyle yaşadığı gerilemenin önemli bir rol oynadığı düşünülüyor.

İnsan hakları ihlalleri iddialarıyla meşruiyet çabaları gölgelenmiş olsa da HTŞ bir süredir İdlib'de fiili yerel yönetim olarak güç kurmuş durumda.

El Kaide'den ayrıldığından bu yana HTŞ, IŞİD'nin denediği ve başarısız olduğu şekilde daha geniş bir halifelik yerine Suriye'de bir İslami yönetim kurma çabasına yöneldi.

Örgüt, Suriye'deki çatışmayı büyük ölçekte yeniden alevlendireceğine ve Esad'ın ülkenin büyük bölümündeki hakimiyetine karşı meydan okumaya yöneleceğine dair şimdiye kadar fazla işaret vermemişti.