dal
Etimolodjeye 1
[candjî]Etroclaedje di : «da» + «l’» (d' on femrin no ki cmince pa ene cossoune)); çou ki dene on mot vinant di l' etroclaedje del divancete "di", del dvancete "a" et do definixhant årtike "li". Dataedje do mot : 1250 (dedja scrît dins l' ancyin walon; li riscôpaedje dizo ortografeye "d' a l' " est pus novea, diviè 1900).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- prononçaedje zero-cnoxheu : /dal/ (minme prononçaedje pattavå)
- Ricepeures : nén rcepåve
Divancete
[candjî]| singulî | pluriyal | |
|---|---|---|
| omrin | då d’ å/ | dås / dåzès / d’ ås / d’ åzès |
| femrin | dal / da l’ d’ al / d’ a l’ | dås / dåzès / d’ ås / d’ åzès |
dal (nén candjåve) (todi dvant cossoune)
- mostere l' apårtinance, tot wårdant l' årtike pol prôpietaire (etrocla del divancete "di", del dvancete "a" et do definixhant årtike "li" divant on no femrin ki cmince pa ene cossoune).
- C' est l' tchén dal mayoresse.
- (pus stroetmint) (camaerådreçmint) tot metant èn årtike divant on ptit no d' djin.
- Vocial li pådje dal Daniele Trimpont, ene bouteuse pol walon ey ene sicrijheuse.
- C' est k' i lyi è faleut, des cwårs, po payî les falbalas dal Meleye, paret — José Schoovaerts (fråze rifondowe).
- E botike dal pitite Merance,
gn a des boubounes apetixhantes — Bob Dechamps (fråze rifondowe et rarindjeye). - Vocial les deus tchets dal pitite feye, ki m' avént greté ayir — Samuël Dumont (fråze rifondowe).
- avou «di» come simpe divancete di diterminåcion.
- Vochal kimint k' i m' ont raconté l' istwere dal viye Fonsene ki dmoréve la tote seule, gn a cåzu deus cints ans — Paul Renson (fråze rifondowe).
- Pa côps, al divine tåve dal tere, dj' a djouwé ås dés avou les diès, ki l' tere tronnéve a tot spiyî et raetchî des schaveas d' feu — Jean-Pierre Hiernaux, ratournant Nietsche (fråze rifondowe).
- mostere ki provnance.
- Dal copete di l' åbe, dji veyeu disk' e l' Almagne.
- On comis dal posse, c' esteut l' comis do martchand ki rçuveut l' ovraedje — D.T.W, a «comis».
Notule d’ uzaedje
[candjî]C' est l' prumî uzaedje, avou ene djin come prôpietaire, k' est l' pus corant.
L' uzaedje dins l' simpe diterminåcion est purade «del»
- l' istwere del viye Fonsene
- al divine tåve del tere
Po l' provnance, on scrît voet purade a deus mots:
- D' al copete di l' åbe, dji veyeu disk' e l' Almagne.
Mins les troes eployaedjes sont bénvnous.
Rilomêye do mot
[candjî]Li mot dins on tite di live, di gazete, di soce, di marke
- Flora dal Hoûlote : pîce di teyåte da Gabrielle Bernard.
Ratournaedjes
[candjî]
Sourdants
[candjî]Note d' uzaedje: divize sol Wiccionaire