Copyright
El copyright (termine de łéngua inglexe che leteralmente signifega dirito de copia) xe l'equivałente del dirito d'autore inte i paexi de common law, come i Stati Unii de ła Mèrica e la Regno Unìo, dal cuałe parò diferise soto vari aspeti.
'L xe sołitamente abrevià co el sinboło ©. Quando tałe sinboło nò'l xe utiłixàbiłe se riproduce co ła letera "c" posta tra parentexi: (c) o (C).[1]
Considerasion xenerałi par el Copyright
[canbia | canbia el còdaxe]Deroghe ai diriti par publica utiłità
[canbia | canbia el còdaxe]Ła propietà inteletuałe pol esare ogeto de "espropio" par fini de publica utiłità, che prevalgono sull'interese del privato. In un caxo del xenere, rientra ła distrusion o ło spostamento a altro sito de un'opera d'arte anca contenporanea, par reałixar un'autostrada o na ferovia; opùr ła produsion de un farmaco che xe masa costoxo acquistar dal lejitimo produtore, nò riconosendo vałidità al breveto sul teritorio nasionałe e nò pagando el copyright a ło scopritore in deroga a un breveto internasionałe depoxità all'estero (se trata de ła inportasion forsà e registrasion paralela).
Ła definision de publica utiłità, par quanto anpia e discresionałe, sołitamente riguarda prodoti tangibiłi, nò ła fruision de servisi, come podarìa esar un intratenimento mùxicałe.
Durata e ereditarietà del copyright
[canbia | canbia el còdaxe]Ła normativa prevede na durata del copyright limità inte el tenpo e variàbiłe significativamente a seconda de ła categoria merceoloxica tutelà (medisinałi, brani mùxicałi, softuér, evc.).
El periodo de copyright dovarìa consentir de 'vere un adeguato margine de guadagno e de recuperare i costi che i presede l'entrata in produsion e ła distribusion del prodoto. Ła durata, in linea de prinsipio, xe proporsionałe ai costi da remunerare. Tutavia nò senpre ła proporsion vien rispetà. Par exenpio un brano mùxicałe el ga na durata de copyright de 50 ani, mentre par un medisinałe, che el ga costi de riserca e sviłupo on fià magiori, el periodo de copertura xe d 30 ani.
Storicamente, ła morte del'autore cauxava l'estinsion del copyright. In seguito, el dirito d'autore xe pasà agli eredi del sogeto e quindi ła durata prevista da ła lexe xe prescritiva (30/70 ani in ogni caxo). Xe stà canbià anca ła distribusion dei marxini: all'editor toca talvolta pì dell'autore, tałora pì del 50% (a fronte de un equo marxine che par un intermediario xe xeneralmènte intorno al 20%).
Dibatito so łee pene pà ła violasion del copyright
[canbia | canbia el còdaxe]Inte łe lejislasion internasionałi xe frequente na tendensa all'equiparasion intrà ła violasion del copyright e el reato de furto.
Existe un dibatito nò soło sull'entità de łe pene che na simiłe equiparasion conporta, ma anca so ła reałe oportunità de acomunare łe do tipołoxie de reato. L'equiparasion al furto conporta infati un considerévołe inasprimento de łe pene.
Anałogo dibatito investe el rispeto del proporsionałismo intrà łe pene rispeto a ła gravità del reato. El plagio, infati, prevede pene inferiori al furto (anca se l'utiłixo comerciałe xe un'agravante inte ła violasion de copyright). In sostansa, chi copia e vende opare in forma identica all'orixinałe comete un reato punìo tanto p' severamènte del plagio, o sia de chi aporta lievi modifighe e se apropia de na calche paternità sull'opera, traendone un serto profito.
Ło sviłupo tecnołogico e l'avento de Internet
[canbia | canbia el còdaxe]Inte el XX secoło, l'avento dei riprodutori e in particołare del computer e de łe Rete internet, ga sotrtto uno dei cardini a ła baxe del copyright in senso clasico: o sia el costo e ła dificoltà de riprodure e difondare sol teritorio łe opere, aspeti fino a alora gestìi da ła corporasion dei editori dietro congruo conpenso o cesion dei diriti da parte dei autori. Ciò ga rexo masa difisiłe ła tuteła del copyright come tradisionalmènte intexo, e creà novi spasi par i autori.
El primo epixodio co eco internasionałe, se ga avuo a cavało intrà el XX e el XXI secoło co el cussidito caxo Napster, uno dei primi sistemi de condivixion gratuita de file mùxicałi, ogeto de enorme suceso a cavało del milenio. Ła ciùxura de Napster, avegnùa inte el 2002 e xenerà da łe denunse da i editori che i vardava el sistema cofà un concorente ai propi profiti, nò'l ga risolto se nò par breve tenpo i atriti. Novi programi de file sharing gratuito i xe sorti rinpiasando l'orixinałe Napster e vanificando i scopi de ła ciùxura. Secondo i operatori del mercà dell'intratenimènto, na costante diminusion de łe vendite de CD mùxicałi xe scaturìa da ła difuxion de sti sistemi e de ła progresiva obsołescensa dixitałe de ła presedente tecnołogia, obsolescensa dovùa prinsipalmènte all'ecesivo costo d'acuisto de materiałe orixinałe.[2] Questo ga danexà prinsipalmènte el sistema corporativo e ingesà dell'industria discografega. I ghè xe, tutavia, autorévułi studi che i dixe el contrario.
El file sharing (scanbio e condivixion de file) de materiałe proteto dal copyright, se ga sviłupà e difondesto co l'inporse de łe tecnołogie enformatighe e del web, e in particołar modo grasie al sistema del peer-to-peer. Ła vełosità de sta difuxion e sviłupo, ga rexo difisiłe pà'l dirito industriałe internasionałe axornarse co ła medexima prontesa. Tanti anałisti internasionałi i xe drio acuxar infati ła prexensa de vodi normativi nò omoxeneamènte colmai.
Note
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ Inte i Stati Unii ła registrasion e l'apoxision del sinboło gaveva na eficacia costitutiva fino a ła riforma del 1976, caratere poi perso dopo tałe riforma cfr. Jarach-Pojaghi Manuałe del dirito d'autore Mursia p.96
- ↑ Musica & Memoria, "El mercà de ła mùxega inte el 2006", 2006
So Wikipedia e voxi corełae
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Copyright
el detien schemi gràfeghi so
| Controło de autorità | GND (DE) 4062127-3 · NDL (EN, JA) 00573674 |
|---|