ep

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ep

Etimologiyasi

EP ’iloj, udda, yoʻl’. ◆ Hech epini qila olmadi. Qadimgi Turkiy tilda 'udda', ’iloj’ maʼnosini anglatgan bu ot asli eb tarzida talaffuz qilingan; keyinchalik b undoshi p undoshiga almashgan (ЭСТЯ, I, 286): eb > ep. Oʻzbek tilida bu soʻz ev shaklida ham ishlatiladi, bunda b undoshi v undoshiga almashadi: eb > ev.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Bu soʻz Eski Turk tilida koʻrilmaydi. Keyinchalik esa asosan Qipchoq va Sibir guruhlaridagi Turkiy tillarda topiladi. ‘Ep’ soʻzi shuningdek Moʻgʻulchada ‘ev’ hamda ‘eb’ shaklida uchraydi. Shuning uchun bu soʻz Moʻgʻulchadan kelib chiqqan deb qaraladi.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

kam qoʻll. Bajarish, uddalash qobiliyati. ◆ — Aytmoqchi, — dedi Teshaboy birdan jonlanib, — Gʻulom qorini tushira qolsangiz qalay boʻladi, epi ham tuzuk. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“

Ep bilmoq Oʻziga maʼqul, munosib bilmoq (asosan boʻlishsiz shaklda qoʻllanadi). ◆ Anvar vaʼda berib qoʻyishni ep bilmaganlikdan soʻzsiz oʻtirar edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ ◆ Indamay xonaga kirib ketishni Gʻayrat oʻziga ep bilmadi. M. Hazratqulov, „Jurʼat“ Ep boʻlmoq Maʼqul, oʻrinli boʻlmoq, toʻgʻri kelmoq. ◆ Sizga bunday beposhna gaplar ep boʻlmaydi. T. Murod, „Ot kishnagan oqshom“ ◆ Oʻziga ep boʻlsa qizim, Zoʻrlik qilib tortib olsin. "Bahrom va Gulandom" Ep kelmoq Maʼqul boʻlmoq, toʻgʻri kelmoq. ◆ Turkmanning toʻy qoida-rasmini yaxshi bilasiz, elga ep kelguday toʻyni olib bora bering. "Boʻtakoʻz" ◆ Shu yoʻllarning qaysi biri maʼqul? Qaysi biri ep keladi? Qaysi birini qilsam, oʻzimga xayriyat boʻladi? Choʻlpon, „Kecha va kunduz“ Ep koʻrmoq ayn. ep bilmoq. ◆ Hotam ortiqcha adi-badi aytib oʻtirishni ep koʻrmadi. M. Hazratqulov, „Jurʼat“ ◆ Toʻtiqiz, otasi har qancha yomon boʻlganda ham, yuziga nafrat yogʻdirishni oʻziga ep koʻrmadi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ Epga kelmoq Durust, maʼqul holatga kelmoq; yaxshi boʻlmoq. ◆ Avtobuslar tushsin tartibga, Toʻxtar joylar kelsin bir epga. Oʻ. Rashid ◆ Tanbeh bilan epga kelmaganlarni idoraga yozib topshiradilar. A. Qodiriy, „Obid ketmon“ Epga olmoq (yoki solmoq) Maqbul, durust holga keltirmoq. ◆ Poyonsiz qirlarning.. ularning dimogʻiga iskatgan davo islari, yoqimli hidlari har qanday ishdan chiqayozgan hayot egasini ozgina boʻlsa ham epga ola biladilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ Epi kelmoq Uddasidan chiqmoq; mashqini olmoq; oʻrganmoq; eplay oladigan boʻlmoq. ◆ Otda yurishga epi kelib qolganday edi — endi ogʻmayapti ham, surilmayapti ham. S. Anorboyev, „Mehr“ Epini qilmoq Yoʻl topa olmoq, ilojini qilmoq. ◆ Nimaiki kerak boʻlsa.. aytishaversin. Bu orada epini qilolmasam, shahar bor, xoʻpmi? M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆ Ahvolimiz sizga ravshan.. — Bir epini qilsa boʻladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“

Antonimlari

ЭП. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

ep:
◆ ~ koʻrmoq (или bilmoq) считать удобным, подходящим; считать подобающим, достойным; ◆ bu gapni aytishni u oʻziga ~ koʻrmadi он счёл неудобным для себя говорить это; ◆ ~ga olmoq (или solmoq) 1) выправить, наладить, упорядочить; 2) перевоспитать; образумить; призвать к порядку (кого-л.); ◆ ~ini qilmoq (или topmoq) = evini qilmoq (или topmoq) см. ◆ ev 1; ~i boʻlmadi = evi boʻlmadi см. ev 1.