Jeraldu Nunda
| Jeraldu Nunda port. Geraldo Nunda | |
_(cropped).jpg) | |
| Tuu datası | |
|---|---|
| Tuu urını | |
| Eşçänlek töre | |
| İälek | |
| Däräcä | |
| Suğışlar/bäreleşlär | |
Jeraldu Nunda, Jeraldu Saşipengu Nunda (port. Geraldo Sachipengo Nunda; 1952 yılnıñ 13 sentäbre, Nyarea[en]) — Angola xärbie, watandaşlar suğışında[en] qatnaşuçı, UNITA[en] qorallı köçläreneñ[en] milli säyäsi komissarı. 1993 yılda MPLA[en] xökümäte yağına küçkän. 2010—2018 yıllarda — Angola qorallı köçläreneñ[en] general’ ştabı başlığı. 2020 yıldan — Böyekbritaniädä Angola ilçese.
Biografiäse
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Baş kütärüçelär komissarı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Ovimbundu[en] xalqı krestyan ğailäsendä tuğan. UNITA baş kütärüçelär xäräkätenä quşılğan. Watandaşlar suğışı waqıtında MPLAnıñ xökümät ğäskärläre[en] belän bäreleşlärdä häm legendar Longa Marcha’da qatnaşqan. UNITA partizan armiäse — Angolanı azat itü qorallı köçläreneñ[en] (FALA) kapitanı däräcäsenä iä bulğan[1].
Jeraldu Saşipengu Nunda FALAnıñ milli säyäsi komissarı itep bilgelängän[2]. UNITA ideologiäse nigezendä xärbi-säyäsi kontrolneñ näticäle sistemasın oyıştırğan[3].
1991 yılda Angolada utnı tuqtatu turında Bisess kileşüläre[en] imzalanğan. Ämmä protsess 1992 yılda Hellowin suyışı[en] belän özelgän. UNITA MPLA xökümäte belän suğışnı yañartqan. Ämmä Jeraldu Saşipengu Nunda başqa qarar qabul itkän: 1993 yılda ul xakimiät yağına küçkän[4]. Moña MPLA rejimınıñ kommunistik ideologiädän baş tartuwı bulışqan.
Xökümät generalı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Jeraldu Saşipengu Nunda Angola qorallı köçläre (FAA) general’ ştabı başlığı urınbasarı urının alğan. 2002 yılnıñ 22 fevralendä Jonaş Savimbi[en] üterelgännän soñ, anıñ armiäseneñ elekkege komissarı elekkege köräştäşläre belän söyläşülärdä xökümät yağın täqdim itkän[5]. 15 mart könne Saşipengu Nunda «hiçşiksez tınıçlıq urnaştıru» turında beldergän[6]. 2002 yılnıñ 4 aprelendä anıñ qatnaşında üzara añlaşu turında memorandum — MPLA xökümäte häm UNITA xäräkäte arasında tınıçlıq kileşüwe yaraştırılğan häm imzalanğan.
Savimbi ülemennän soñ UNITAnıñ Paulu Lukamba[en] häm İsayaş Samakuva[en] citäkçelegendäge yaña citäkçeläre xökümät belän kompromissqa barğannar häm anı idärä itüçe MPLA şartlarında qabul itkännär[3].
Saşipengu Nunda 50 yäşendä Agostinyo Neto universitetında sotsial’ fännär kursı buyınça yuğarı belem alğan. 2009 yılda tarix magistrı däräcäsenä layıq bulğan[7]. Angola xärbi tarixı buyınça fänni xezmät avtorı[8].
General’ ştab başlığı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2010 yılnıñ 5 oktäbrendä Angola prezidentı Joze Eduardu duş Santuş[en] Jeraldu Saşipengu Nundunı FAA general’ ştabı başlığı itep bilgelägän[9]. Bu qarar zur rezonans tudırğan — berençe tapqır yuğarı xärbi postlarnıñ bersenä Savimbinıñ elekkege köräştäşe bilgelängän. Loyal’ ovimbundu häm UNITA veterannarı adresına demonstrativ işärä yasalğan dip uylanılğan[10]. Şulay uq prezident dairäsendäge äydäp baruçı köç strukturaları xezmätkärläre, şul isäptän abruylı general Vieyra[en], bilgelänüne «normal’» qabul itkännär dip belderelgän[11]. Şul uq waqıtta UNITAnıñ radikal’ eşleklese Abilio Kamalata Numa[ru] moña tiskäre qaraşta bulğan[12].
Saşipengu Nunda üzeneñ töp burıçı dip «Kabindanı tınıçlandıru[en]»nı (watandaşlar suğışı waqıtında UNITA soyuzdaşı bulğan separatist baş kütärü xäräkäten[en] bastıru) atağan. Ul säyäsi totrıqlılıqnı tä’min itü, xärbi oyışmalar eşen yaxşırtu (kazarmalardan häm uqu üzäklärennän alıp hospitallärgä häm törmälärgä qädär), Gwineya-Bisau häm Kabo-Verde belän xärbi xezmättäşlek kebek yunäleşlärne dä atağan. 2013 yılnıñ oktäbrendä Saşipengu Nunda QXR saqlanu ministrı Çañ Wançuan[en] belän söyläşülär ütkärgän[13].
1970—1980 yılarda UNITAnıñ xärbi doşmannarı[en] — Kuba wäkilläre belän tantanalı çaralarda Saşipengu Nundanıñ buluwı üzençälekle tä’sir qaldırğan. 2010 yılnıñ dekäbrendä Saşipengu Nunda Kuba armiäse[en] könen bäyräm itüdä qatnaşqan häm Angola-Kuba duslığı häm xezmättäşlege (şul isäptän xärbi) turında söylägän[14].
Saşipengu Nunda üz çığışlarında duş Santuşqa prezident häm yuğarı baş komanda birüçe bularaq loyallegen assızıqlağan[15]. Genştab başlığı postında ul oppozitsioner İsayaş Kassulenı üterelüne tikşerügä qomaçawlağan[16]. Ul şulay uq xärbilärne politsiä xezmätenä[pt] küçerügä bulışqan[17].
2015 yılnıñ 29 mayında prezident duş Santuş Saşipengu Nundanı FAA general’ ştabı başlığı wazifasına yañadan bilgeläw turında boyırıq çığarğan[18].
Çitläşterü häm diplomatik bilgelänü
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2017 yılda Angola prezidentı Juan Lorensu[en] bulğan. Baştağı kötülärgä qaramastan, däwlätneñ yaña başlığı elekkege idärä itüçe klanğa häm Santuş bilgelänüçelärenä (şul isäptän FAA generalitetında) qarşı qatı kampaniä alıp barğan[19]. 2018 yılnıñ 23 aprelendä Lorensu Saşipengu Nundanı genştab başlığı wazifasınnan çitläştergän[20].
Prokuratura Saşipengu Nundağa qarşı korrupsion ğäyepläwlär çığarğan. Ul küp milliardlı aferağa qatnaşı buluda şiklänelgän. Läkin ğäyepläwlär dälillär bulmaw säbäple räsmi räweştä töşerelgän[21]. General’ prokuror Elder Fernandu Pitta Groş Saşipengu Nundadan ğafu ütengän.
Jeraldu Saşipengu Nunda xärbi xezmättän azat itelgän, läkin diplomatik xezmätkä küçerelgän. 2020 yılnıñ 15 ğinwarında Böyekbritaniädä Angola ilçese itep bilgelängän, 2020 yılnıñ 27 fevralendä Bukingem sarayında patşabikä tarafınnan qabul itelgän[22].
İskärmälär
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Justin Pearce. UNITA 1975—1976: From the Cities to the ‘Long March’ / Cambridge University Press, 2015.
- ↑ УНИТА. Cамые боеспособные повстанцы «чёрного континента».
- ↑ 3,0 3,1 Чёрная воля Савимби. 15 лет назад погиб в бою вождь ангольской Юниты.
- ↑ Неотвратимая истина доктора Савимби. әлеге чыганактан 2022-05-11 архивланды. 2024-08-16 тикшерелгән.
- ↑ Ангола сложила оружие.
- ↑ Percurso até ao cessar-fogo. әлеге чыганактан 2017-02-24 архивланды. 2024-08-16 тикшерелгән.
- ↑ Nunda promovido a general do Exército.
- ↑ Nunda apresenta obra sobre História Militar de Angola. әлеге чыганактан 2015-07-22 архивланды. 2017-02-23 тикшерелгән.
- ↑ Remodelação em Luanda: Ex-oficial da UNITA foi nomeado Chefe do Estado-Maior das Forças Armadas Angolanas.
- ↑ General Geraldo Sachipengo Nunda, novo CEMGFA.
- ↑ General Nunda é o primeiro CEMGFAA com poder esvaziado.
- ↑ Kamalata Numa denuncia. Nomeação do general Nunda é uma capa para enganar a reconciliação
- ↑ Чан Ваньцюань встретился с начальником генерального штаба ВС Анголы.
- ↑ Dia do Exército cubano festejado em território angolano
- ↑ Pacificação de Cabinda é um dos objectivos de 2012 do Estado Maior General das FAA
- ↑ General Nunda suspeito de proteger oficial implicado no assassinato de Isaías Cassule.
- ↑ Mais de quatro mil ex-militares passam para Polícia.
- ↑ General Sachipengo Nunda reconduzido na chefia das forças armadas
- ↑ BEHIND THE SMOKE SCREEN: AN AUTHORITARIAN NEW PRESIDENT.
- ↑ GALERIA DOS CHEFES DO ESTADO MAIOR GENERAL DAS FAA.
- ↑ Angola drops graft charges against ex-army chief.
- ↑ Queen Elizabeth II receives the Ambassador of the Republic of Angola General Geraldo Sachipengo Nunda, during a private audience at Buckingham Palace, London.