Samsat
| Samsat | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Adıyaman |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Aziz Oğuz Alemdaroğlu[1] |
| • Belediye başkanı | Halil Fırat (AK Parti)[2] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 338 km² |
| Rakım | 610 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 7.893 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 02800 |
| İl alan kodu | 416 |
| İl plaka kodu | 02 |
Samsat, Adıyaman ilinin bir ilçesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluş tarihi çok eskilere dayanan Samsat’a Sümerler zamanında “Semizata” dendiği rivayet edilmektedir. Mısırlıların ise yine Samsat’a “Şamşuata”(?) veya “Şemşiata”(?) dediği rivayet edilmektedir. Ancak kentin adını Kommagene krallarından I. Antiochos Epiphanes’in dedesi olan Kral Samos’tan almış olduğu düşünülmektedir. Bu ismin manasının ne olduğu bilinmemekle birlikte antik çağlardan itibaren Samsat ismi muhtemelen Kral Samos’tan dolayı “Samasota”, “Samusat”, “Şimsat” “Simisat” adıyla adlandırılmıştır. Samsat adının Süryanice ve İbranice isminin “Simsat” (Şimsat) olduğu ve bu ismin “Güneş” “Güneş Diyarı” manalarına geldiği söylenmekle birlikte bunun yanlış olduğu kanaati vardır. Çünkü Orta Çağın ilk dönemlerinde 4. yüzyılın başlarında Ermeniler, Hristiyanlığı kabul etmeden önce ateşperest idiler. Hristiyanlığın ilk dönemlerinde bu eski dinlerini muhafaza etmiş olan Ermenilere “Arevebaşt” (yani güneşe tapınan) veya “Arevorti” (güneşin oğlu) deniliyordu. Bunların 14. yüzyıla kadar yoğun olarak yaşadıkları en önemli merkez Samsat’tı. Bu yüzden "Güneş Diyarı" değil de güneşe tapanların memleketi olarak bilinmelidir. İslam fetihleriyle birlikte “Samosata” ismi Arap şivesine uydurularak artık “Sümeysat” olarak adlandırılacaktır. Osmanlıların son dönemlerinden itibaren günümüze kadar olan dönemde ise “Sümeysat” adı değişerek günümüzdeki kullanılan “Samsat” halini almıştır.[3]
Sümerler zamanında Semiata adı verilen Samsat’ın Demir çağında Hititlerin merkezi olduğu tahmin edilmektedir. Bölge MÖ 708'de 11. Sargon tarafından zapt edilerek Asur’a bağlı bir eyalet durumuna gelir. MÖ 605 yılında Babillilerin eline geçer. Daha sonra sırasıyla Medlerin, Perslerin (MÖ 533), Makedonya Krallığı'nın MÖ 333'te Selevkosların hakimiyeti altına girer.
Samsat MÖ 69'da Kommagene Krallığı'nın merkezi olur. Kommagene kralları Antiochos sanıyla anılır. 150 yıllık bu süre içinde 4 kral tahta geçmiştir. Bunlardan Kral Antichos III'ün Romalılara yenilgisi üzerine Kommagene Devletinin egemenliği sona erdi. MS 72 yılında bir Roma eyaleti haline getirilen Samsat, bir ilim merkezi haline geldi. Ünlü bilgin Lukianus bu dönemde Samsat’ta doğar. Bu arada Samsat birkaç kez Perslerle Romalılar arasında el değiştirir. 271'de tekrar Romalıların eline geçer. Bu dönemde nüfusu 50.000’i geçer.
Daha sonra Bizans’ın ve sonra da Arapların eline geçer. Safvan bin Muattal burada vefat eder, kabri de Samsat'tadır. Samsat’a, Ömer zamanında Şimşat, Şümişat denir. 1085’te Melikşah, 1114'te Zengiler, 1180’de Selahattin Eyyubi, 1203'te Anadolu Selçukluları'nda Rüknettin Süleyman II, Samsat’a hakim olur. 1237’de Harzemşahlar tarafından yağma edilen Samsat, 1240'ta Moğol İmparatoru Hülagü Han tarafından, sonra da Dulkadiroğulları tarafından istila edilir.
1392'de Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı Devleti’ne bağlanır. 1401’de Timur tarafından tahrip edilir. 1516’da Yavuz Sultan Selim tarafından tekrar Osmanlılara katılır. Osmanlı yönetiminde sancak merkezi olur. Cumhuriyet döneminde daha da küçülerek bucak merkezi durumuna girer. Samsat, 1960'ta ilçe merkezi haline getirilir ve Adıyaman iline bağlanır.
Samsat ilçesi, Atatürk Baraj Gölü sularının altında kalmasından dolayı 05.03.1988 tarihinde eski yerleşim yerinden tahliye edilmiş, 21.04.1988 tarihli ve 3433 sayılı kanunla merkezi değiştirilerek bugünkü yerine taşınmıştır.
Atatürk Barajının altında kaldığı için yeni yerinde inşa edilen Samsat'ta 2 Mart 2017'de 5.1 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Birçok yapı yıkıldı. Bu yüzden şehir tekrar inşa edildi.[4][5]
Günümüzde yapılan arkeolojik araştırma ve kazılarla Eski Samsat ve civarında o dönemlere ait saraylar, su kemerleri, kaleler vb. yapılar, kıymetli eşyalar bulunmuştur. Bu eserlerden bir kısmı Adıyaman müzesinde sergilenmektedir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe; Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Adıyaman ilinin güney-doğu kesiminde yer almakta olup, km2’ye 35 kişi düşmektedir.
Batısında Atatürk Baraj Gölü, kuzeyinde Kâhta ilçesi, doğusunda Atatürk Baraj Gölü, güneyinde Atatürk Baraj Gölü (karşı kıyıda) Şanlıurfa ili Bozova ilçesi bulunmaktadır.
Yeni Samsat ilçesi, Atatürk Baraj Gölü'nün kıyısında üç yandan baraj gölü ile çevrili bir yarımada görüntüsü almıştır. Denizden yüksekliği 610 m olan ilçenin il merkezine uzaklığı 47 km'dir.
Samsat, Adıyaman ilinin Tut ilçesinden sonra ikinci en küçük yüzölçümüne sahip ilçesidir.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazları oldukça sıcak ve kurak kışları ise ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi göze çarpsa da nispi nemin düşük olması nedeniyle Güneydoğu Anadolu iklimine benzemektedir. Ancak son yıllarda Atatürk Baraj Gölü nedeniyle nem oranı nispeten artmıştır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1960[6] | 6.892 | 991 | 5.901 |
| 1965[7] | 7.919 | 1.222 | 6.697 |
| 1970[8] | 8.137 | 1.569 | 6.568 |
| 1975[9] | 8.975 | 2.083 | 6.892 |
| 1980[10] | 9.974 | 2.214 | 7.760 |
| 1985[11] | 11.346 | 2.643 | 8.703 |
| 1990[12] | 11.451 | 2.458 | 8.993 |
| 2000[13] | 12.541 | 6.917 | 5.624 |
| 2007[14] | 10.356 | 4.654 | 5.702 |
| 2008[15] | 10.599 | 4.720 | 5.879 |
| 2009[16] | 10.253 | 4.455 | 5.798 |
| 2010[17] | 9.872 | 4.367 | 5.505 |
| 2011[18] | 9.519 | 4.216 | 5.303 |
| 2012[19] | 9.037 | 4.123 | 4.914 |
| 2013[20] | 9.180 | 4.268 | 4.912 |
| 2014[21] | 8.534 | 4.021 | 4.513 |
| 2015[22] | 8.190 | 3.899 | 4.291 |
| 2016[22] | 7.992 | 3.789 | 4.203 |
| 2017[22] | 7.530 | 3.520 | 4.010 |
| 2018[22] | 7.893 | 3.757 | 4.136 |
| 2019[22] | 7.980 | 4.272 | 3.708 |
| 2020[22] | 7.803 | 4.401 | 3.402 |
Samsat, Adıyaman ilinin en düşük nüfuslu içesidir.[23]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kaymakam". 13 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
- ^ "Bel. Başkanı". 25 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
- ^ Murat Gökhan Dalyan, "Başlangıcından 1570 yılına Kadar Adıyaman Tarihi", Reform Matbaası Ankara 2007, s.2
- ^ "Adıyaman'daki depremde 13 kişi yaralandı, yıkılan binalar var". BBC News Türkçe. 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022.
- ^ "Samsat ilçesi yeniden inşa ediliyor". Son Dakika. 20 Mart 2022. 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Samsat Nüfusu - Adıyaman". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Adıyaman Samsat Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "İLÇELERE GÖRE Adıyaman NÜFUSU". TÜİK. 11 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- YerelNet2 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
