İçeriğe atla

Herman Francis Mark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Herman Francis Mark
DoğumHermann Franz Mark
03 Mayıs 1895(1895-05-03)
Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Ölüm06 Nisan 1995 (99 yaşında)
Austin, Teksas, ABD
VatandaşlıkAmerikan
Mezun olduğu okul(lar)Viyana Üniversitesi
MemleketAvusturya
Kariyeri
DalıKimya
Çalıştığı kurumIG Farben
Brooklyn Polytechnic Enstitüsü

Herman Francis Mark (3 Mayıs 1895, Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu - 6 Nisan 1995, Austin, Teksas, ABD) polimer bilimine katkılarıyla tanınmış Avusturyalı-Amerikalı kimyager. Mark'ın fiberlerin moleküler yapısı üstüne X-ışını difraksiyonu çalışmaları polimer yapıların makromoleküler teorisine önemli kanıtlar sağladı. Houwnik ile günümüzde Mark-Houwnk veya Mark-Houwnik-Sakurada denklemi olarak bilinen denklemleri kurudu. Bu denklemler bir polimerin gerçek viskozitesini bağıl moleküler kütlesine bağlar. Uzun yıllar Brooklyn Polytechnic Enstitüsü'nde çalıştı.[1] 1946'da Journal of Polymer Science dergisini kurdu.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gençliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hermann Franz Mark 1895'te Viyana'da doktor Hermann Carl Mark ve Lili Mueller'in oğlu olarak dünyaya geldi. Mark'ın babası evlendiğinde Hristiyanlıka (Lüteran Kilisesi) geçmiş bir Yahudi'ydi.[2]

Herman Mark erken yaşlarında bilime yönelmeye başladı. Matematiği ve fiziği anlamasını sağlayan öğretmeni Franz Hlawaty'den çok etkilendi. On iki yaşında o ve arkadaşı Viyana Üniversitesi'nin laboratuvarlarını gezdi. Fen bilgisi dersleri veren babası geziyi ayarlamıştı. İki çocuk da geziden etkilendi ve yatak odalarını laboratuvara dönüştürdüler. İkisininden babaları aracılığıyla çeşitli kimyasallara erişimi vardı ve kısa sürede deney yapmaya başladılar.[2]

I. Dünya Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mark I. Dünya Savaşı sırasında Avusturya-Macaristan Ordusu'nun elit k.k. Kaiserschützen Regiment Nr. II'de subay olarak görev aldı. Görevi boyunca pek çok madalya kazandı ve Haziran 1917'de alplerdeki Ortigata Dağı Muharebesi'nin kahramanı oldu.

X-ışını difraksiyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mark X-ışını difraksiyonu üstüne çalıştı. Linus Pauling X-ışını difraksiyonunu Mark'tan öğrendi. Öğrendikleri ileride proteinlerin yapısı üstüne yapacağı çalışmalarını etkileyecekti.

Albert Einstein, Mark ve çalışma arkadaşlarından laboratuvarlarındaki güçlü X-ışını tüplerini kullanarak Compton saçılmasını kanıtlamalarını istedi. Bu çalışma Einstein'a Nobel Fizik Ödülü'nü kazandıran ışık kuantum teorisinin en güçlü kanıtı oldu.[2]

IG Farben

[değiştir | kaynağı değiştir]

1926'da IG Farben'den Kurt Meyer, Mark'a şirketin laboratuvarlarının birinde müdür yardımcılığı pozisyonu teklifinde bulundu. Mark, Farben'de çalıştığı süre boyuncu polistiren, polivinil klorür, polivinil alkol ve ilk sentetik kauçuğun ticari üretimi üstüne ilk ciddi girişimlerde bulundu. Mark, Farben'in yeni polimerler ve ko-polimerlerin üretimi ve dağıtımı alanlarında lider olmasına yardımcı oldu.

Nazilerin yönetime gelmesiyle Mark'ın fabrika müdürü Mark yabancı olduğu ve babası Yahudi olduğu için Mark'ın tehlikede olduğunu düşündü. Mark müdürünün tavsiyesine uydu ve Viyana Üniversitesi'nde kimya profesörlüğü işini kabul etti. Böylece büyüdüğü şehre döndü. Mark, Viyana'da geçirdiği 6 yıl boyunca çok başarılı oldu ve polimer kimyası üstüne yeni bir müfredat geliştirdi ve makromoleküller alanındaki çalışmalarını ilerletti.

Eylül 1937'de Mark, Dresden'de Canadian Inernational Pulp and Paper Company'den C.B. Thorne ile buluştu. Thorne buluşmada Mark'a Hawkesbury, Ontario, Kanada'daki şirkette araştırma müdürlüğü teklif etti. Bu görevde rayon ipek, selüloz asetat ve selofan üretimi için kağıt hamuru üretiminin modernizasyonundan sorumlu olacaktı. Mark yoğun olduğunu ama bir sonraki yıl şirketin araştırma tesislerinin düzenlenmesine yardımcı olmak için Kanada'ya gelmeye çalışacağını söyledi.

Nazi Avrupası'ndan kaçış

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mark 1938'in başlarında idari işlerini iş arkadaşlarına aktararak Avusturya'dan ayrılmaya hazırlandı. Aynı zamanda gizlice yaklaşık $50.000 değerinde platin tel alıyordu. Kendisi bu tellerden giysi askısı yaparken karısı kılıf örüyordu. Böylece askıları ülkeden çıkarabileceklerdi.[2]

Hitler'in askerleri Avusturya'yı işgal edip Anschluss (Almanya ve Avusturya'nın siyasi birliği) ilan edince Mark tutuklandı ve Gestapo hapishanesine atıldı. Uyarı ile serbest bırakıldı ve Yahudilerle görüşmemesi istendi. Pasaportuna da el konuldu. Bir yıllık maaşına eş değerde bir rüşvet vererek pasaportunu geri aldı ve Kanada'ya giriş vizesi ve İsviçre, Fransa ve İngiltere'den geçiş için transit vizeler aldı. Nisan'ın sonunda Mark ve ailesi arabalarının radyatörüne Nazi bayrağı asarak ve tavanına kayak ekipmanı takarak sınıra doğru yola çıktı. Ertesi gün Zürih'e ulaştılar. Buradan sonra aile Fransa üstünden İngiltere'ye gitti ve Eylül'de Mark ailesini geçici olarak arkasında bırakarak Montreal'e giden bir gemiye bindi.[2]

ABD

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mark Kanada'dan ABD'ye geçti ve burada Brooklyn Polytechnic Enstitüsü'ne girdi. Enstitüde sadece araştırma içermeyen, ayrıca ABD'de polimerler üstüne lisans eğitimi veren ilk polimer programını kurdu.[3][4][5]

Markın Brooklyn Polytechnic'teki ilk çalışmalarından bazıları suya kağıt hamuru veya pamuk karıştırarak buzun güçlendirilmesi üstüne oldu. 1942'de bu deneylerin sonuçları Mark'ın Viyana'dan öğrencisi olan ve İngiltere'de yaşayan Max Perutz'a aktarıldı. Max Perutz'un çalışmaları sonucunda Pykrete geliştirildi.[6]

1946'da Mark Brooklyn Polytechnic Enstitüsü'nde ABD'de polimer araştırmalarına adanmış ilk enstitü olan Polimer Araştırma Enstitüsü'nü kurdu. Mark polimer bilimi için müfredat ve eğitim yöntemleri geliştirmesiyle de tanınır.[2] 1950'de Amerikan Kimya Topluluğu'nun POLY bölümü kuruldu ve yaklaşık 8.000 üyesi ile topluluğun en büyük ikinci bölümü oldu.

Herman Mark'ın iki oğlu oldu. Hans Mark Teksas Üniversitesi'nin eski rektörüdür. Peter Mark 1979'da ölene kadar Princeton Üniversitesi'nde elektrik mühendisliği profesörü olarak çalıştı. Herman Mark torunu Catherine Burdge ve torunun çocukları Lucy ve Peter Burdge'un doğumlarını gördü.

2003'te Amerikan Kimya Topluluğu, Polimer Araştırma Enstitüsü'nü Ulusal Kimya Tarihi Eseri ilan etti.[2]

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Giant Molecules (LIFE Science Library serisinden) (1966)
  • Encyclopedia of Polymer Science and Technology 1. Ed. 1964 4. Ed. 2007

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020. 
  2. ^ a b c d e f g "Herman Mark and the Polymer Research Institute". National Historic Chemical Landmarks. American Chemical Society. 1 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2015. 
  3. ^ Center for Oral History. "Herman Mark". Science History Institute. 25 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020. 
  4. ^ Bohning, James J.; Sturchio, Jeffrey L. (20 Haziran 1986). Herman Mark, Transcript of Interviews Conducted by James J. Bohning and Jeffrey L. Sturchio at Polytechnic University, Brooklyn, New York on 3 February, 17 March, and 20 June 1986 (PDF). Philadelphia, PA: The Beckman Center for the History of Chemistry. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Haziran 2020. 
  5. ^ "Herman Mark and the Polymer Research Institute". 5 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2007. 
  6. ^ Perutz, 2002, p83
  7. ^ "Colwyn Medal award winners". iom3. IOM3. 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017. 
  8. ^ "SCI Perkin Medal". Science History Institute. 2 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2018. 

Genel kaynak

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • I Wish I Made You Angry Earlier (İngilizce). Oxford University Press. 2002. ISBN 0-19-859027-X. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Herman_Francis_Mark&oldid=32830734" sayfasından alınmıştır