Hüseyin Şadi Karagözoğlu
Fikret Şadi Karagözoğlu | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Hüseyin 1881 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 29 Aralık 1941 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Oyuncu, senarist, yönetmen |
| Evlilik | Şehper (Zabel) Hanım |
Hüseyin Şadi Karagözoğlu (bilinen adı; Fikret Şadi Karagözoğlu) (1881, İstanbul - 29 Aralık 1941, İstanbul), Türk oyuncu, senarist ve yönetmen.
Sahnede canlandırdığı Bican Efendi rolü ile tanınan sanatçı, mütareke yıllarında Türk sinema tarihinin ilk gülmece filmlerinden olan Bican Efendi film serisinin senaryosunu yazıp yönetmiş ve oynamıştır. Türkiye'de Cumhuriyeti'in ilanından sonra kurulan ilk özel tiyatro topluluklarından biri olan Millî Sahne adlı turne topluluğunun kurucusudur.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1881 yılında İstanbul'da doğdu. Asıl adı Hüseyin idi.[1] Galatasaray Lisesi'nde öğrenim gördü. Okul yıllarında Ahmet Refet Muvahhit, Refik Halit ve Refi' Cevat ile birlikte, daha sahneye çıktı. Mezun olduktan sonra oyunculuğa devam etti. Sahnede Fikret ismini kullandı.
İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra Reşat Rıdvan Bey'le tiyatro yazarı İbnürrefik Ahmet Nuri'nin kurdukları profesyonel topluluğa girdi. 1910 yılında Burhaneddin Bey Topluluğu ile birlikte Rumeli turnesine katıldı. Dönüşte kumpanyadan ayrıldı. Bir süre Polis Müdürlüğü Yazı İşleri’nde kâtiplik yaptıktan sonra[1] tiyatroya geri döndü ve Donanma Cemiyeti Tiyatro Heyeti'nde çalıştı.
I. Dünya Savaşı'nda askere alındı. Mütarekeden sonra Dârülbedayi'de çeşitli roller üstlenen sanatçı, 24 Aralık 1917’de toplanan Yönetim Kurulu kararıyla Muhsin Ertuğrul ile birlikte "serkeşlikten dolayı" kaydıyla işten çıkarıldı, bir ay sonra tekrar kadroya alındı.[2] Daniel Riche’nin Bahane (Le Pretexte) oyunundan İbnürrefik Ahmet Nuri'nin özgün bir şekilde uyarladığı Hisse-i Şayia isimli oyunda Bican Efendi tiplemesini canlandırdı. Bican Efendi rolündeki başarısı üzerine, bu isim ona lâkap oldu.
İşgal altındaki İstanbul'da izleyicileri güldürmek için komedi türünde bir film çevirmek isteyen oyuncu, bir Charlie Chaplin filmi izledikten sonra ‘Bican Efendi’yi "Şarlo" gibi kısa skeçler halinde film yapmaya karar verdi.[3] Malûl Gaziler Cemiyeti hesabına çektiği bu filmlerde hem senarist, hem yönetmen, hem oyuncu idi. Türk sinemasının ilk seri filmleri olan Bican Efendi filmleri, Türk sinema tarihinin ilk gülmece filmlerindendir. Seri, "Bican Efendi Mektep Hocası", "Bican Efendi'nin Rüyası", "Bican Efendi Vekilharç", "Bican Efendi Damat" gibi adları olan kısa filmlerden oluşuyordu.[4] Fikret Şadi, kendisi gibi oyuncu olan Şehper Hanım (asıl adı Zabel) ile evlendi. Eşi Sehper Hanım, Bican Efendi filmlerinde kendisi ile birlikte rol aldı. Çiftin Gazanfer adında bir çocukları oldu.
Fikret Şadi, Cumhuriyetin ilanından sonra bir turne topluluğu olan "Milli Sahne"'nin kuruluşunda önemli yer aldı. "Türk Tiyatrosunu Himaye Cemiyeti" adlı cemiyeti kurarak bu dernek aracılığı ile devletten para yardımı sağladı; böylece özel topluluklar arasında devletten yardım sağlayan ilk sanatçı oldu.
Milli Sahne kısa sürede dağıldı. Fikret Şadi, kalbindeki rahatsızlıktan dolayı 1927 yılından sonra tiyatroyu bıraktı.[1] Ferah Tiyatrosu'nu kiralayarak sinema olarak işletti. 29 Aralık 1941 tarihinde İstanbul’da öldü.
Filmografi (yönetmen, oyuncu ve senarist olarak)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bican Efendi Belediye Müfettişi - 1917[5]
- Bican Efendi Tebdil-i Havada -1917 [6]
- Bican Efendi Para Peşinde -1918 [7]
- Bican Efendi Yeni Zengin - 1918[8]
- Bican Efendi Vekilharç - 1920
- Bican Efendinin Rüyası - 1921
- Bican Efendi Mektep Hocası - 1921
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Şadi Fikret Karagözoğlu". Tsa.org.tr (Türk Sineması Araştırmaları) sitesi. 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ Tuncay, Murat. "Türk Tiyatrosunda Sahne Arkası Etiğinin Gelişimi ve Muhsin Ertuğrul" (PDF). Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı 29, Yıl:2010. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ "Her şeye rağmen komedi". Haberturk.com sitesi. 27 Haziran 2017. 29 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ Gökmen, Mustafa. "Başlangıçtan 1950'ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları". 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ "Bican Efendi Tebdil-i Havada". TSA.org.tr (Türk Sinema Araştırmaları) sitesi. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ "Bican Efendi Belediye Müfettişi". TSA.org.tr (Türk Sinema Araştırmaları) sitesi. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ "Bican Efendi Para Peşinde Havada". TSA.org.tr (Türk Sinema Araştırmaları) sitesi. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ "Bican Efendi Yeni Zengin Havada". TSA.org.tr (Türk Sinema Araştırmaları) sitesi. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.