Eski Zağra

Eski Zağra Стара Загора
Şehir
Stara Zagora
Bayrak Arma
Eski Zağra
Ülke	Bulgaristan
İl	Eski Zağra
İdare
• Belediye Başkanı	Jivko Todorov (GERB)
Rakım	196 m
Nüfus  (2015)
• Toplam	158.563
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAYS)
Alan kodu	042
Resmî site starazagora.bg

Eski Zağra (Bulgarca: Стара Загора, trl: Stara Zagora), Bulgaristan'ın Eski Zağra ilinin idarî merkezi olan bir şehir. Bölgenin ekonomik merkezi olmasının yanında Bulgaristan'ın altıncı büyük şehridir. Osmanlı döneminde nüfusun büyük çoğunluğu Türk olan şehirde günümüzde 15.000'e yakın Türk yaşamaktadır.

Coğrafya

Şehir, Eski Zağra Ovası'nda yer alır. Yukarı Trakya Düzlüğü'nün doğu kısmında, Orta Orman'ın, Sakar Dağı'nın, Manastır Tepesi'nin, Azizler Tepesi'nin ve denizden yüksekliği 137 metre olan Çırpan Tepesi'nin arasında uzanmaktadır. Sofya'dan karayoluyla 220 km, demiryoluyla 250 km'dir.

Şehrin bulunduğu bölgenin iklimi Akdeniz'den gelen sıcak hava dalgasıyla bir geçiş iklimi özelliği göstermektedir. Bölge, ülkede nadir karşılaşılan tropikal ağaç çeşitlerine ev sahipliği yapar. Sedir, incir, defne, nar, badem, cennet elması, servi. Yıllık ortalama sıcaklık 13 °C'dir (Ocağın ortasında 1 °C ve Temmuz'un ortasında 24 °C). Yıllık ortalama yağış miktarı 650 mm'dir.

Eski Zağra'nın yaklaşık 16 kilometre kuzeybatısında Eski Zağara Kaplıcaları ve 15 kilometre kuzeyindeki Yagoda (Çilek) köyünde başka bir kaplıca kaynağı bulunur.

Eski Zağra, ülkenin en büyüğü olan Trakya Bölgesel Belediyeler Birliği - RAO Trakya'nin merkezidir. Şehir, BB+ ile Standard & Poor's'ın uluslararası kredi reytingi sıralamasında 4. Bulgar şehri olmuştur.

İklim

Eski Zağra iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	6,5	8,7	14,1	18,6	24,5	28,0	31,5	31,2	26,7	20,5	13,8	7,8	19,3
Ortalama sıcaklık (°C)	2,0	3,5	8,0	13,4	18,7	23,0	25,2	25,0	21,0	15,3	9,5	3,9	13,0
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−1,5	−0,8	3,1	8,2	13,0	17,1	18,9	18,8	14,5	10,2	5,8	1,0	9,0
Ortalama yağış (mm)	47	35	37	51	71	66	57	48	32	45	57	52	598
Kaynak: Bulgar Meteoroloji Enstitüsü

Tarih

Eski Zağra, Bulgaristan'ın ve Balkanlar'ın en eski şehirlerinden biri olduğu söylenmektedir. Geçmişte Eski Zağra şehrinin Beroe (Beroea, Beroia), Augusta Trayana, Vereya, Irinopolis, Boruy, Eski Zağra (Eski Zaara, Eski Zağara), Jeleznik (Zheleznik) olmak üzere sekiz adı olmuştur ve şu anki adı olan Stara Zagora 1971 yılında Tsarigrad'da düzenlenen kilise konsilinde kabul edilmiştir.

Şehrin tarihi MÖ 5.-6. milenyumdaki neolitik yerleşimlerle başlar. Eski Zağra etrafındaki neolitik yerleşimler Avrupa'daki en iyi korunmuş olanıdır. Bakır madeni ise Avrupa'da işletilmiş en eski madendir. Günümüz şehri Trakçada muhtemelen demir anlamına gelen Beroe adıyla Traklar tarafından kurulmuştur. Eski çağlarda madenlerden çıkartılan demir Eski Zağra'ya götürülüyormuş.

Roma imparatoru Trajan şehri yeniden inşa etti ve kendi ismini verdi: Ulpia Augusta Traiana. Roma İmparatorluğu döneminde orta ölçekli şehirlerden biriydi. Kendi parasını basmaya ve bunları İmparatorluğun en büyük ticaret ve ekonomi merkezlerine dağıtmaya hakkı vardı.

İlk kez 717 yılında Arapların Konstantinopolis'i kuşatması sırasında, Han Tervel'in piyadelerle ve atlılarla İmparatorluğa yardım götürüp, 30.000 kişilik Arap ordusunu mağlup etmesiyle Bulgar Krallığı topraklarına girdi. Minnet duydukları için Bizanslar da Merkezi Beroe ile birlikte Zağra bölgesini Bulgarlara bırakmışlardır. Bulgarlar şehre Boruy (Beroe'nin değişik şekli ya da Eski Bulgarca'daki "Kale" anlamına gelen "Boru" kelimesi) demişlerdir. Daha sonra şehir kısa aralıklarla Bulgaristan ve Bizans arasında el değiştirmiştir. 784 yılında Bizans İmparatoriçesi İrina, şehri ziyaretiyle Genç Bulgar Devleti'nin saldırılarını engellemek için kale duvarları yeniletti ve şehre kendi ismini verdi: Irinopolis. Bulgar Çarlığı'nın Bizans'a yenilip yönetimine girmesinden sonra şehir Vereya diye isimlendirilmiştir.

Osmanlı Devleti, 1372 yılında Koca Balkan Dağları'nın geçitlerine yakınlığıyla çok önemli bir stratejik pozisyona sahip şehri ele geçirdi. Çünkü geçitler bağımsız son Bulgar toprağı olan Tırnova Çarlığı'na gidiyordu. Osmanlılar farklı kültürlerden kalan engin tarihî mirasını görerek, şehri Zağra-i Atîk (Eski Zağra) diye isimlendirmişlerdir. 1530 yılı tahrir defterinde sadece Türkler' in yaşadığı 18 mahalleli bir kaza olarak bahsedilmiştir. 1570 yılı tahririne kazada bir gayrimüslim mahallesi bulunmaktaydı. Sürekli olarak gelişim gösteren yerleşimde 1831 yılında toplam 18.368 kişilik nüfus bulunmakta olup, bunun 5.586'sını Türk, 12.782'sini de gayri müslimler oluşturmaktaydı. 1853'te çıkan bir yangında şehir büyük oranda tahrip oldu. 1858 yılında toplam erkek nüfusu 8.577 olup, bunun 3.277'si Türk, 4.205'i Bulgar, 645'i Çingene, 427'si Yahudi'ydi. Osmanlı devri içinde, daha sonra şehrin ismi, günümüzde de kullanılan Stara Zagora olarak değişmiştir.

Osmanlı yönetiminde de şehir kültür ve ekonomi merkezi oldu. Şehrin adı Eski Zağra'lı Bulgarların isteği üzerine Bulgarca olarak 1878'den daha önce değiştirildi. Türkçe isme sahip hemen hemen bütün Bulgaristan şehir ve köy isimleri 1934 yılına kadar değiştirildi. 1854'te Eski Zağra entelektüelleri tarihte o bölgeden demir çıkartılmasını vurgulayarak şehrin adının Jeleznik (Bulgarcada “demiryolu”) olmasına karar verdiler (Beroe'den esinlenerek). Ancak bu isim uzun süre kalmadı; İstanbul'daki Kilise Konseyinin 1870'te Eski Zağra'da Piskoposluk kurmasıyla, Osmanlı Devleti'nin resmî belgelerinde Türkçe isminin Bulgarca çevirisi olan Stara Zagora’nın kullanılmasına karar verildi.

31 Temmuz 1877 tarihinde meydana gelen muharebeden sonra Osmanlı Ordusu tarafından yakılıp yerde bir edildi. 5 Ekim 1879 tarihinde şehrinin yeniden yapılanması için Eski Zağra valisi Aleko Bogoridi tarafından sembolik bir temel taşı konuldu. İvan Bogorov, "Bulgar Bölgelerinde Birkaç Günlük Geziler (Nyakolko Dena Razhodka po Bılgarskite Mesta)" isimli kitabında Eski Zağra Ovası'nın, Rumeli'nin en verimli ve Bulgar nüfusu en fazla olan yerlerinden biri olduğunu yazmıştır.

Gabrovo'daki Aprilov Lisesi'nin metot ve programlarına uygun olarak 1841'de şehre okul açılmıştır. 1863'te kızlar için de bir okul açılmıştır. Bu okullarda Neofit Rilski, İvan Bogorov, Petko Slaveykov gibi Bulgar aydınları dersler vermiştir ve Rayna Popgeorgieva, Vasil Levski gibi aydınlar burada okumuşlardır. Bulgarların milli uyanış sürecinde önemli şahsiyetlerden olan Zahari Knyajevski, Aleksandır Ekzarh da burada doğmuştur. Bulgar Bülbülü (Bulgarskiyat Slavey) olarak bilinen Hristina Morfova da bu şehirdendir.

Trakya'daki en eski Bulgar tiyatrosu olan Geo Milev Drama Tiyatrosu, Eski Zağra'da bulunur. 1925 yılında, Sofya Operası'ndan sonra önce Güney Bulgaristan Operası, daha sonra Eski Zağra Devlet Operası adıyla anılan ikinci opera bu kente açıldı. Şehirde, 13 Kasım 1927'de radyo yayın hayatına başladı ve 1 Şubat 1936'da Sofya Radyosu'ndan sonra Eski Zağra Radyosu, ikinci radyo istasyonu olarak düzenli program yapmaya başladı.

Eski Zağra, aynı zamanda turistlerin ilgisini çeken bir destinasyondur. Şehirde antik Augusta Traiana Forumu bulunmaktadır. Kent merkezinden 14 km uzaklıkta Eski Zağra Kaplıcaları banyo ile tedavi (Balneoloji) tesisleri bulunur. Şehirde bulunan 34 otel, Eski Zağra'yı Kongre turizmi için fevkalâde uygun hâle getirir. Eski Zağra büyük bir üniversite şehridir. Şehir düz sokakları, ıhlamur ağaçları ve şairleriyle ünlüdür.

Dış bağlantılar

• starazagora.bg