İçeriğe atla

Deniz kirliliği

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Deniz atıkları ile oluşan deniz kirliliği gözle görülebilirse de, denizlerdeki asıl kirlilik, çıplak gözle görülemeyen zararlı maddelerle oluşmaktadır.

Deniz kirliliği, kimyasal, endüstiyel, tarımsal ve evsel atıkların denizlere dökülmesi veya karışması ile yeryüzündeki su birikintilerinde oluşan çevre kirliliği türüdür.

Denizlerin kirlenmesi sonucunda istilacı türlerin yayılmaktadır. Deniz kirliliğinin kaynaklarının çoğu kara kökenlidir. Kirlilik sıklıkla, tarımsal yüzeysel akış, rüzgârın savurduğu atık ve tozlar gibi yayılı kirlilik kaynaklıdır. Su kirliliğinin bir çeşidi olan besin maddesi kirliliği, denizlere aşırı oranda besin maddesi deşarjı ile oluşan kirliliklerdir. Su yüzeylerinin ötrofikasyonunun asıl sebebidir ve azot ile fosfor gibi aşırı besin maddelerinin yosun üremesini artırması sonucunu doğurur.

Potansiyel olarak toksik kimyasallar küçük partiküllere bulaştıktan sonra plankton ve çoğu depolama ya da deniz suyunu filtreleme yoluyla beslenen bentosa geçer. Bu şekilde toksinler okyanustaki besin zinciri boyunca yukarıya doğru konsantrasyonları artarak ilerler. Birçok partikül kimyasal olarak oksijen tüketerek birleştiğinden haliçler anoksik hâle gelir.

Pestisitler deniz ekosistemlerine karıştığında çok kısa sürede deniz besin ağına girer. Besin ağına girdikten sonra pestisitler mutasyonlara ve insanlara olduğu kadar deniz besin ağına da zarar verecek hastalıklara neden olurlar.

Toksik metaller de deniz besin ağlarına girebilir. Bunlar deniz canlılarının dokularının, biyokimyalarının, davranışlarının ve üremelerinin değişikliğine neden olduğu gibi gelişimlerini de durdurabilmektedir. Aynı zamanda hayvan yemlerinde yüksek oranda balık kaynaklı besin maddesi de kullanıldığından deniz canlılarından gelen toksinler kara hayvanlarına geçtikten sonra et ve süt ürünlerinde ortaya çıkmaktadır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Deniz kirliliği uluslararası sözleşmesi MARPOL 73/78'i kabul eden ülkeler.

Her ne kadar deniz kirliliğinin tarihi eskilere dayansa da deniz kirliliğine karşı önlem almak için önemli uluslararası sözleşmeler ancak yirminci yüzyılda yürürlüğe konmuştur. Deniz kirliliği 1950'lerden başlayarak Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi konferanslarında tartışılan bir konu olmuştur. Birçok bilim insanı okyanusların muazzam büyüklükleri nedeniyle seyrelteme kapasitelerinin sınırsız olduğuna ve kirliliği zararsız boyutlara indirebileceğine inanmaktaydı.

1950'lerin sonunda ve 1960'ların başında ABD Atom Enerjisi Komisyonu tarafından lisans almış şirketler tarafından ABD kıyılarına, Birleşik Krallık Windscale nükleer atık işleme merkezinden İrlanda Denizi'ne ve Fransa Atom Enerjisi Komiserliği tarafından Akdeniz'e radyoaktif atıkların atılması konusunda çeşitli tartışmalar olmuştur. Akdeniz tartışmasının ardından Jacques Cousteau deniz kirliliğinin durdurulması seferberliğinde dünya çapında tanınan bir kişi olmuştur. Torrey Canyon petrol tankerinin 1967 yılındaki kazası ve Kaliforniya kıyılarında 1969 yılında olan Santa Barbara petrol sızıntısı ile birlikte deniz kirliliği uluslararası basında manşetlere çıkmıştır.

Deniz kirliliği 1972 yılında Stockholm'de yapılan Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı'nın önemli tartışma konularından birisi olmuştur. Aynı yıl Londra Konvansiyonu olarak da bilinen Atıkların veya Diğer Maddelerin Depolanması Nedeniyle Ortaya Çıkan Deniz Kirlenmesine dair Konvansiyon kabul edilmiştir. Londra Konvansiyonu deniz kirliliğini yasaklamamış ancak yasak maddeleri içeren kara ve ulusal örgütler tarafından düzenlenecek gri listeler oluşturmuştur. Siyanür ve yüksek oranda radyoaktif atıklar kara listeye konmuştur. Ancak Londra Konvansiyonu yalnızca gemilerden atılan atıklar için uygulandığından boruhatlarından sıvı olarak yapılan atıkların düzenlenmesi konusunda bir yararı olmamıştır.[1]

Kirlilik kaynakları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Septik akarsu.

Deniz ekosistemlerinin kirlilik kaynakları farklı şekillerde kategorilendirilebilir. Genel olarak deniz kirliliğinin kaynağı üçe ayrılarak incelenebilir: atıkların doğrudan deşarjı, yağmur nedeniyle oluşan yüzeysel akışlar ve atmosferden açığa çıkan kirleticiler.

Kirleticilerin denize ulaşmasında yaygın bir yol akarsulardır. Denizlerden su buharlaşması yağışlardan fazla olduğunda denge kıtaların üzerinde olan yağışlarla sağlanır ve bu şekilde akarsulara karışan su tekrar denize döner. Staten Island'ın güneyine ve kuzeyine sularını döken New York'taki Hudson Nehri ile New Jersey'deki Raritan Irmağı açık denizdeki zooplanktonlarda cıva kirliliğinin kaynağıdır. Deniz suyunu filtreleyerek beslenen Copepoda alt sınıfından kabuklularda görülen en yüksek cıva konsantrasyonu bu akarsuların ağzında değil ama 70 km güneyinde Atlantic City yakınlarında tespit edilmiştir. Deniz suyuna karışmış toksinler birkaç gün içinde planktonlara geçer.[2]

Kirlilik genellikle noktasal kirlilik ya da yayılı kirlilik olarak sınıflandırılır. Tek, belirlenebilir ve yerel bir kirlilik kaynağı tespit edilebiliyorsa bu noktasal kirliliktir. Örneğin lağımın ya da endüstriyel atıkların doğrudan deniz suyuna deşarjı gibi. Bu tür kirlilikler özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Eğer kirliliğin kaynağı belirli değil ve yaygın olarak görülüyorsa yayılı kirliliktir. Bu kirlilikleri kontrol etmek zor olmaktadır. Tarımsal kaynaklı yüzeysel akışlar ve rüzgârın taşıdığı atıklar bu tarz kirliliklerdir.

Doğrudan deşarj

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rio Tinto Irmağında madencilik kaynaklı asit drenajı.

Kirleticiler akarsulara ve denizlere doğrudan kentsel kanalizasyon sistemlerinden ve endüstriyel atık deşarjı yoluyla zararlı ve toksik atıklar olarak girer.

Bakır, altın gibi metallerin madenciliği başka bir deniz kirliliği kaynağıdır. Zararlı maddelerle zehirlenen toprak, akarsulara karışarak taşınır ve denizlere ulaşır. Yaygın bir sanayi atığı olan bakırın çıkarılma işlemi sırasında kullanılan kimyasal maddeler, toprağa karışır ve toprağı zehirler. Bu zehirli toprak, yeraltındaki ve yerüstündeki akarsular aracılığıyla denizlere ulaşarak yavaş yavaş denizleri de zehirler. Denizlerin kirlenmesi ya da daha doğru bir tâbirle kirletilmesi sonucunda, gözle görülemeyen en küçüğünden, yeryüzünün en büyük memeli hayvanlarına kadar tüm deniz canlılarının yaşam döngülerinde geri döndürülemeyecek önemde hasarlar oluşur.[3]

Özellikle madencilik sektörünün, çevre koruma hususunda özenli ve dikkatli olduğu söylenemez. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı'nın verilerine göre ABD'nin batısında su kaynaklarının %40'ı madencilik nedeniyle kirlenmiştir.[4] Bu kirliliğin büyük bölümü denizlere karışarak tüm yeryüzüne yayılmaktadır.

Yüzeysel akış

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım alanlarından, kentlerden, yol, bina, liman ve kanal inşaatlarından kaynaklanan yüzeysel akışlar karbon, azot, fosfor ve diğer minerallerden oluşan partikül ve topraği denizlere taşır. Besin maddesi yönünden zengin olan bu sular su yosunlarının ve fitoplanktonun yosun patlaması olarak bilinen şekilde kıyılarda aşırı olarak artmasına ve tüm oksijeni kullanarak oksijen azlığına neden olur. Kıyı bölgelerde, yollar ve otoyollardan gelen kirli yüzeysel akışlarda önemli bir kirlilik kaynağı olmaktadır.

Gemi kirliliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kargo gemisi balast suyunu boşaltırken.

Deniz kirliliğinde gemi kaynaklı farklı kirlilik nedenleri bulunur. Petrol sızıntısının etkileri önemli ölçüde harap edici olabilmektedir. Ham petrolde bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonların (PAHs) deniz yaşamına toksik etkisinin yanı sıra temizlenmeleri çok güçtür ve deniz tabanında yıllarca kalabilmektedir.[5]

Petrol sızıntıları deniz kirliliğinde en medyatik olaylardan biridir. Her ne kadar bir tanker kazası uluslararası basında manşetlere çıksa da denizlerdeki petrolün çoğu balast sularını denize döken tankerler, kaçak yapan boru hatları ve kanalizasyona akıtılan motor yağları gibi çok daha fazla küçük kaynaktan gelmektedir.[6]

Dökme yük gemilerinden atılan kargo atıkları limanları, su yollarını ve okyanusları kirletmektedir. Çoğu durumda, kanunlarca yasaklanmış olmasına rağmen gemiler bilerek yasadışı atıkları denize deşarj etmektedir. Her yıl genellikle fırtınalar sırasında konteyner gemilerinden 10.000'den fazla konteynerın denize düşüp kaybolduğu tahmin edilmektedir.[7] Gemiler ayrıca doğal yaşamı rahatsız eden gürültü kirliliği de yaratmaktadır. Balastlarından gelen su zararlı su yosunları ile diğer istilacı türleri yayar.[8]

Denizde alınan ve limanda salınan balast suyu istenmeyen egzotik deniz türlerinin taşınmasında ana nedendir. Örneğin, Karadeniz, Hazar Denizi ve Azak Denizi'ne özgü istilacı tatlısı sebra midyelerinin Büyük Göller'e muhtemelen gemilerin balast suyuyla taşındığı düşünülmektedir.[9] Tek bir istilacı türün bütün bir deniz ekosistemine zararına örnek olarak görünüşte zararsız bir denizanası olan ve günümüzde dünya üzerindeki tüm haliçlerde yaşayan Mnemiopsis leidyi gösterilebilir. İlk olarak 1982 yılında Karadeniz'e bir geminin balast suyu ile sokulduğu düşünülmektedir. Burada popülasyonu hızla katlanarak artan denizanası 1988 yılına gelindiğinde yerel balık avcılığına büyük bir darbe vurmuştur. 1984 yılında 204.000 ton avlanan hamsi avı 1993'te 200 tona, 1984'te 24.600 ton avlanan çaça avı 1993'te 12.000 tona, 1984 yılında 4.000 ton avlanan karagöz istavrit avı ise 1993 yılında sıfıra düşmüştür.[8] Arık denizanası balık larvaları da dahil olmak üzere zooplanktonları tükettiği için sayıları önemli ölçüde azalmıştır ancak hâlâ ekosistemi tehdit altında tutmaktadır.

İstilacı türler, istila ettikleri bölgede yeni hastalıkların yayılmasını hızlandırabilir, yeni genetik özellikleri sokabilir, sualtı coğrafyasını değiştirebilir ve yerel türlerin besin bulmasını zorlaştırabilir. Yalnızca ABD'de istilacı türler yıllık 138 milyar US$ ekonomik kayba neden olmaktadır.[10]

Atmosferik kirlilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir başka deniz kirliliği kaynağı atmosferik kirliliktir. Plastik poşetlerin de içinde bulunduğu atık ve çöpler, çöplüklerden rüzgâr vasıtasıyla denizlere ulaşır. Sahra Çölü'nden kalkan toz subtropikal yüksek basınç alanının güney sınırı boyunca hareket eder ve sıcak mevsimde basınç alanının kuzeye doğru hareketiyle Karayipler ile Florida'ya taşınır. Gobi ve Taklamakan çöllerinden kalkan toz ise Kore ve Japonya üzerinden Pasifik Okyanusu'nun kuzeyinden Hawaii Adaları'na kadar taşınır.[11] 1970'lerden beri Afrika'da kuraklık dönemlerinin artışıyla birlikte toz miktarında da önemli artışlar olmuştur. Karayiplere ve Florida'ya taşınan toz miktarında yıldan yıla büyük farklılıklar gözlemlenir;[12] ancak toz akış miktarı Kuzey Atlantik salınımının pozitif evresinde daha büyüktür.[13] USGS, toz bulutları ile Karayipler ve Florida'daki mercan kayalıklarının sağlığını 1970'lerden beri birbiri ile ilişkilendirmiştir.[14]

İklim değişikliği deniz sıcaklıklarını artırmakta[15] ve atmosferde bulunan karbondioksit oranını da yükseltmektedir. Yükselen karbondioksit oranları da okyanusların asitlenmesine neden olmaktadır.[16] Bu da sonuç olarak su ekosistemlerini ve balık dağılımlarını değiştirmekte[17] ve sürdürülebilir balıkçılığı dolayısıyla buna bağlı yaşayan toplulukları etkilemektedir. Sağlıklı okyanus ekosistemleri aynı zamanda iklim değişikliğini azaltmak için önemlidir.[18]

Derin deniz madenciliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Okyanus tabanından mineral çıkarılması süreci olan derin deniz madenciliği görece yenidir. Okyanus maden alanları genellikle deniz yüzeyinden 1.400 ila 3.700 metre derinlikte bulunan büyük polimetalik nodüller ile aktif ya da sönmüş hidrotermal bacalardır.[19] Hidrotermal bacalar içinde gümüş, altın, bakır, mangan, kobalt ve çinko gibi kıymetli metaller barındıran büyük sülfür yatakları oluşturur.[20][21] Bu yataklar hidrolik pompalar ya da kova sistemleri ile kazılarak işlenmek üzere cevherleri deniz yüzeyine çıkarır. Tüm madencilik işlemlerinde olduğu gibi derin deniz madenciliği de çevresine verdiği zararlar ile tartışmalara konu olmaktadır.

Derin deniz madenciliği yeni olduğu için çevre üzerine etkileri tam olarak bilinememektedir. Ancak uzmanlar okyanus tabanının bir kısmının koparılarak alınmasının bentik bölgede karışıklığa neden olacağından, suyun toksikliğini artıracağından ve sediment bulanıklığı yaratacağından emindirler.[20] Okyanus tabanının bir bölümünün kaldırılması bentosu etkiler ve madenin yerine ve tipine göre kalıcı zararlar verebilir.[19] Maden yapılan alandaki doğrudan etkisinin dışında kaçaklar, sızıntılar ve korozyon o bölgenin kimyasal yapısını da değiştirebilir.

Derin deniz madenciliğinin sonuçları arasında en büyük etkiyi sediment bulanıklığı yaratır. Çıkarılan mineraller ayıklandıktan sonra kalan sedimentin ince toz partikülleri halinde tekrar denize salınması su üstünde bulanık hâlde yüzen partiküllere neden olur. Bu bulanık su tabana yakın ya da su yüzünde olabilir.[19] Atıkların madenin yapıldığı yere tekrar pompalanması sonucu tabana yakın bulanıklık oluşur. Yüzen partiküller suyun türbiditesini yani bulanıklığını artırarak bentik canlıların suyu filtreleyerek çalışan beslenme sistemlerini tıkar.[22] Yüzeydeki sediment bulanıklıkları daha ciddi sorunlara yolaçar. Partiküllerin boyutlaruna ve su akıntılarına bağlı olarak çok geniş alanlara yayılabilirler.[19][23] Suya ışığın girmesini engelleyerek ve zooplanktonları etkileyerek bölgedeki besin ağının önemli ölçüde etkilenmesine neden olur.[19][23]

Kirlilik çeşitleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Asidifikasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Okyanusların asitlenmesi
Maldivler'de çevresinde mercan resifi bulunan ada. Dünya üzerinde mercan resfileri ölmektedir.[24]

Okyanuslar karbondioksiti atmosferden absorbe eden doğal bir karbon alıcıdır. Atmosferdeki karbondioksit oranının yükselmesi ile birlikte okyanuslar daha asitli olmaktadır.[25][26] Okyanusların asitlenmesinin potansiyel sonuçları tam olarak anlaşılamamıştır ancak kalsiyum karbonattan ibaret olan yapılar çözülme tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Bu durum mercan resiflerini etkilediği gibi su kabuklularını da etkilemektedir.[27]

Okyanuslar ve kıyı ekosistemleri karbon döngüsünde önemli bir yer almaktadır ve 2000 ila 2007 yılları arasında insan aktivitelerinden oluşan karbondioksitin %25'ini ve sanayi devriminden itibaren insanların yarattığı karbondioksitin yarısını yok etmiştir. Deniz suyu sıcaklığının artması ve okyanusların asitliğinin yükselmesi karbon alıcı olarak kapasitelerinin zamanla azalması anlamına gelecektir.[28] Bu konudaki küresel endişeler Monako[29] ve Manado[30] Deklarasyonlarında dile getirilmiştir.

NOAA biliminsanlarının 2008 yılında Science dergisinde yayımladığı araştırmaya göre Kuzey Amerika'nın Pasifik Okyanusu kıyısında dört millik kıta sahanlığı boyunca görece daha asitli deniz suyunun toplandığı ortaya çıkarılmıştır. Bölgesel deniz yaşamının çoğunun doğduğu ve yaşadığı bu bölge çevre açısından çok kritik bir bölgedir. Araştırma yalnızca Vancouver'dan Kaliforniya'nın kuzeyine kadar olan bölgeyi içerse de diğer kıta sahanlıklarının da benzer etki altında olması çok muhtemeldir.[31]

Diğer bir sorun da okyanus tabanının altında bulunan metan hidrat yataklarıdır. Burada bulunan önemli miktardaki, sera gazlarından metan gazının okyanusların sıcaklığının artmasıyla salınması söz konusu olabilecektir. 2004 yılında küresel metan hidrat yataklarının potansiyeli bir ila beş milyon kilometreküp olarak tahmin edilmiştir.[32] Eğer tüm bu yataklar okyanus tabanı altında muntazam olarak dağılmış olsaydı 3 ila 14 metre arasında bir kalınlığa tekabül edecekti.[33] Bu tahmin 500 ila 2.500 gigaton karbon (GtC) anlamına gelir. Diğer tüm fosil yakıt rezervi küresel olarak 5.000 GtC olarak tahmin edilmektedir.[32][34]

Ötrofikasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Ötrofikasyon
Kirlenmiş lagün.
Bentos üzerinde ötrofikasyonun etkisi.

Ötrofikasyon, bir ekosistem içinde azot ve fosfor bileşikleri gibi kimyasal besin maddelerinin artmasıdır. Etkileri o ekosistemde aşırı bitki üremesi ve çürümesi ile birlikte oksijen azlığı, su kalitesinde kötüleşme ile birlikte hayvan popülasyonlarında azalmadır.

Ötrofikasyonun ana kaynağı çiftlik hayvanları ve insan atıkları ile birlikte tarımsal gübre olarak kullanılan kimyasalların akarsular yoluyla denizlere karışmasıdır. Suyun içinde aşırı derecede oksijen tüketen kimyasalların bulunması oksijen azlığına zol açar ve sonucunda ekolojik açıdan ölü bölgeler ortaya çıkar.[2]

Kara kaynaklı besin maddelerinin dar bir kanal boyunca yüzeysel akış yoluyla denize karıştığı haliçler doğal olarak ötrofik olmaya meyillidirler. World Resources Institute, özellikle Batı Avrupa, ABD ve Doğu Asya'da 375 hipoksik kiyı bölgesi belirlemiştir.[35] Okyanuslarda, balık ve deniz memelilerini öldüren ve kıyıya ulaştığında insanlar ile evcil hayvanlarda soluma sorunlarında yol açan kızıl gelgit yosun patlamalarına sıklıkla rastlanmaktadır.[36]

Yüzey akışına ek olarak atmosferik insan kaynaklı azot fiksasyonu sonucu amonyak da denizlere karışır.2008 yılında yapılan bir araştırmada bu kaynağın okyanusların dış azot kaynağının üçte birini ve yıllık deniz biyolojik üretiminin de %3'ünü oluşturduğunu ortaya koymuştur.[37] Çevremizde reaktif azotun birikmesinin atmosfere karbondioksit salınımı kadar ciddi sonuçlar doğuracağı önerilmiştir.[38]

Haliçlerdeki ötrofikasyon için bir çözüm yolu olarak buralarda bulunan istiridye gibi deniz kabuklularının popülasyonlarının yenilenmesidir. İstiridyeler su içinden azotu ayırır ve suda asılı katıları filtreleyerek zararlı yosun patlamalarını ve anoksik durumları engeller.[39] Deniz suyunu filtreleyerek beslenme işlevinin sı kalitesi için yararlı olduğu düşünülmektedir.[40] Bu şekilde fitoplankton yoğunluğu kontrol edilmekte ve deniz kabuklularının toplanmasıyla birlikte sistemdeki besinler toplanabilmektedir.[41][42] Deniz suyu kalitesinin artırılması için deniz kabukluları popülasyonlarının üretilmesi üzerine temel çalışmalar Odd Lindahl ve çalışma arkadaşları tarafından İsveç'te midyeler üzerinde yapılmıştır.[43]

Plastik atıklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Plastik atıkları kullanarak yuva yapmış sessiz kuğu.

Deniz atıkları asıl olarak deniz yüzeyinde yüzen ya da su içinde asılı kalan insan kaynaklı çöplerdir. Bu atıkların yaklaşık %80'i plastiktir ve II. Dünya Savaşı'nın sonundan beri miktarı artmaktadır.[44] Okyanuslardaki lastik kütlesinin 100 milyon metrik ton kadar olduğu tahmin edilmektedir.[45]

Çöpe atılmış plastik poşetler gibi tüm plastik atıklar denizlere karıştığında doğal yaşamı ve balık havzalarını tehdit etmektedir.[46] Bu tehditler deniz canlılarının atıklara dolaşması, boğulmaları ve plastik atıkları yutmalarıyla olmaktadır.[47][48][49] Özellikle plastikten yapılmış balık ağları balıkçılar tarafından denizde kaybedilmekte ya da bilerek bırakılmaktadır. Hayalet ağlar denen bu ağlara balıklar, yunuslar, deniz kaplumbağaları, köpekbalıkları, dugonglar, timsahlar, deniz kuşları, yengeçler ve diğer canlılar dolaşarak hareketleri kısıtlanmakta, aç kalmalarına neden olmakta, yaralanmalar ve enfeksiyonlarla sonuçlanmakta ve nefes almak için yüzeye çıkmak zorunda kalanların da boğulmasına neden olmaktadır.[50]

Deniz atığı yutmuş olan Laysan albatrosu kalıntısı.

Deniz üstünde ya da içinde yaşayan birçok canlı, doğal avlarına benzediği durumda yanlışlıkla denizde yüzen atıkları yutmaktadır.[51] Hacimli ve dolaşık olan bir plastik atık hayvanın sindirim siteminden kolaylıkla geçip atılamadığında burada kalarak besinlerin geçişini engellemekte ve hayvanın açlıktan ya da enfeksiyondan ölmesine neden olmaktadır.[52]

Plastikler diğer birçok madde gibi parçalanmadığı için birikmektedir. Güneş ışınlarına maruz kaldıklarında ışığın etkisiyle parçalanabilirler ancak bunun için kuru olmaları gerekir ve su bu süreci engeller.[53] Denizlerde, güneş ışığı ile parçalanmış olan plastikler daha da küçük parçalara ayrışır ancak moleküler düzeyde polimerler geride kalır. Denizde yüzen plastik parçaları zooplankton boyutlarına kadar parçalandığında denizanaları tarafından tüketilmeye çalışılmakta ve böylece de besin zincirine dahil olmaktadırlar.[54][55] Uzun süre dayanabilen bu plastik parçaların çoğu deniz kuşları ve hayvanlarının midesine girer.[56]

Plastik atıklar Okyanus akıntı sistemlerinin merkezinde toplanmaya meyillidir. Özellikle Büyük Pasifik çöp alanı oldukça yüksek oranda plastik partikül yoğunluğuna sahiptir. 1999 yılında alınan örneklerde o bölgede plastik partikül sayısının, zooplankton sayısının altı katı kadar olduğu görülmüştür.[44][57] Midway Adasına tüm Hawaii Adalarına olduğu gibi bu çöp alanından oldukça yüksek oranda atık gelmektedir. Yüzde doksanı plastik olan bu atıklar Midway Adasının kıyılarına vurarak burada yaşayan yerel kuş popülasyonlarına tehdit oluşturmaktadır. Midway Adası yaklaşık 1,5 milyonluk popülasyonu ile Laysan albatrosunun küresel popülasyonunun üçte ikisine ev sahipliği yapar.[58] Bu albatrosların tamamına yakınının sindirim sistemlerinde plastik vardır[59] ve yavrularının üçte biri ölmektedir.[60]

Plastik malzemelerin yapımında kullanılan toksik eklentiler su ile temas edildiğinde çevreye yayılabilir. Suda kalan hidrofobik kirleticiler plastik atıkların içinde bir araya gelerek yüzeyde toplanır[45] ve plastik bu şekilde karada olduğundan daha öldürücü hâle gelir.[44] Hidrofobik kirleticiler aynı zamanda yağlı dokularda birikerek besin zincirinde ilerlerler. Bazı plastik eklenti maddelerinin yendiğinde endokrin sistemi bozduğu, diğerlerinin bağışıklık sistemini çökerttiği ve üreme oranlarını azalttığı bilinmektedir.[57] Deniz yüzeyinde kalan atıklar aynı zamanda PCB'ler, DDT ve PAH'lar gibi inatçı organik kirleticileri de absorbe eder.[61] Toksik etkilerinin yanı sıra[62] sindirildiklerinde bu maddeler hayvan beyni tarafından yanlışlıkla estradiol olarak algılanarak hormon üretiminde bozukluklara yol açarak doğal yaşamı etkiler.[63]

Toksinler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Plastiklerin dışında deniz ortamında hızlıca parçalanmayan diğer toksinler de sorunlara yol açmaktadır. İnatçı toksinler arasında PCB'ler, DDT, TBT, pestisitler, furanlar, dioksinler, fenoller ve radyoaktif atıklar sayılabilir. Ağır metaller görece yüksek yoğunluklu ve düşük konsantrasyonlarda toksik ya da zehirli olan metalik kimyasal elementlerdir. Ağır metallere örnek olarak cıva, kurşun, nikel, arsenik ve kadmiyum verilebilir. Bu tür toksinler biyobirikim denen bir süreç ile suda yaşayan canlıların yağ dokularında birikirler. Aynı zamanda haliçler gibi bentik ortamda da birikirler.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Hamblin, Jacob Darwin (2008) Poison in the Well: Radioactive Waste in the Oceans at the Dawn of the Nuclear Age. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-4220-1
  2. ^ a b Gerlach: Marine Pollution, Springer, Berlin (1975)
  3. ^ Emma Young (2003). "Copper decimates coral reef spawning". 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2014. 
  4. ^ "Liquid Assets 2000: Americans Pay for Dirty Water". Environmental Protection Agency. 11 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2014. 
  5. ^ Panetta, LE (Chair) (2003) America's living oceans: charting a course for sea change [Electronic Version, CD] Pew Oceans Commission.
  6. ^ Farmer, Andrew. 1997. Managing Environmental Pollution.
  7. ^ Janice Podsada (19 Haziran 2001). "Lost Sea Cargo: Beach Bounty or Junk?". National Geographic News. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2014. 
  8. ^ a b Meinesz, A. (2003) Deep Sea Invasion: The Impact of Invasive Species 19 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PBS: NOVA. Retrieved November 26, 2009
  9. ^ Aquatic invasive species. A Guide to Least-Wanted Aquatic Organisms of the Pacific Northwest. 2001. University of Washington. [1] 25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Pimentel, D.; R. Zuniga and D., Morrison (2005). "Update on the environmental and economic costs associated with alien-invasive species in the United States". Ecological Economics. Cilt 52. ss. 273-288. doi:10.1016/j.ecolecon.2004.10.002. 
  11. ^ Duce, R.A.; Unni, C.K.; Ray, B.J.; Prospero, J.M.; Merrill, J.T. (1980). "Long-range atmospheric transport of soil dust from Asia to the tropical North Pacific:Temporal variability". Science. 209 (4464). ss. 1522-1524. Bibcode:1980Sci...209.1522D. doi:10.1126/science.209.4464.1522. PMID 17745962. 
  12. ^ Usinfo.state.gov. Study Says African Dust Affects Climate in U.S., Caribbean. 20 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ Prospero, J.M.; Nees, R.T. (1986). "Impact of the North African drought and El Niño on mineral dust in the Barbados trade winds". Nature. 320 (6064). ss. 735-738. Bibcode:1986Natur.320..735P. doi:10.1038/320735a0. 
  14. ^ ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu. Coral Mortality and African Dust. 2 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ Observations: Oceanic Climate Change and Sea Level 13 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. In: Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. (15MB).
  16. ^ Doney, S. C. (2006) "The Dangers of Ocean Acidification 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Scientific American, March 2006.
  17. ^ Cheung, W.W.L., et al. (2009) "Redistribution of Fish Catch by Climate Change. A Summary of a New Scientific Analysis 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Pew Ocean Science Series. Oct 2009.
  18. ^ PACFA 15 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2009) Fisheries and Aquaculture in a Changing Climate 10 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ a b c d e Ahnert, A., & Borowski, C. (2000). Environmental risk assessment of anthropogenic activity in the deep sea. Journal of Aquatic Ecosystem Stress & Recovery, 7(4), 299. Retrieved from Academic Search Complete database. http://web.ebscohost.com/ehost/pdf?vid=5&hid=2&sid=4b3a30cd-c7ec-4838-ba3c-48ce12f26813%40sessionmgr12
  20. ^ a b Halfar, Jochen, and Rodney M. Fujita. 2007. "Danger of Deep-Sea Mining." Science 316, no. 5827: 987. Academic Search Complete, EBSCOhost <http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/316/5827/987 8 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>
  21. ^ Glasby, G P. "Lessons Learned from Deep-Sea Mining." Science Magazine 28 July 2000: 551-53. Web. 20 Jan. 2010. <http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/289/5479/551#ref3 4 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>
  22. ^ Sharma R (2005) "Deep-Sea Impact Experiments and their Future Requirements" Marine Georesources & Geotechnology, 23(4): 331-338Sharma, R. (2005). "Deep-Sea Impact Experiments and their Future Requirements". Marine Georesources and Geotechnology. 23 (4). ss. 331-338. doi:10.1080/10641190500446698. 
  23. ^ a b Nath B and Sharma R (2000) "Environment and Deep-Sea Mining: A Perspective" 14 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Marine Georesources & Geotechnology, 18(3): 285-294Sharma, B. Nagender Nath, R. (2000). "Environment and Deep-Sea Mining: A Perspective". Marine Georesources and Geotechnology. 18 (3). ss. 285-294. doi:10.1080/10641190051092993. 
  24. ^ Coral reefs around the world 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Guardian.co.uk, 2 Eylül 2009.
  25. ^ Orr, James C.; Fabry, Victoria J.; Aumont, Olivier; Bopp, Laurent; Doney, Scott C.; Feely, Richard A.; Gnanadesikan, Anand; Gruber, Nicolas; Ishida, Akio (2005). "Anthropogenic ocean acidification over the twenty-first century and its impact on calcifying organisms" (PDF). Nature. 437 (7059). ss. 681-686. Bibcode:2005Natur.437..681O. doi:10.1038/nature04095. ISSN 0028-0836. PMID 16193043. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2014. 
  26. ^ Key, R.M.; Kozyr, A.; Sabine, C.L.; Lee, K.; Wanninkhof, R.; Bullister, J.; Feely, R.A.; Millero, F.; Mordy, C. and Peng, T.-H. (2004). "A global ocean carbon climatology: Results from GLODAP". Global Biogeochemical Cycles. 18 (4). ss. GB4031. Bibcode:2004GBioC..18.4031K. doi:10.1029/2004GB002247. ISSN 0886-6236. 
  27. ^ Raven, J. A. et al. (2005). Ocean acidification due to increasing atmospheric carbon dioxide. 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Royal Society, London, UK.
  28. ^ UNEP, FAO, IOC (2009) Blue Carbon. The role of healthy oceans in binding carbon 5 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  29. ^ Monaco Declaration 6 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and Ocean Acidification 23 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. A Summary for Policymakers from the Second Symposium on the Ocean in a High-CO2 World.] Intergovernmental Oceanographic Commission of UNESCO, International Geosphere-Biosphere Programme, Marine Environment Laboratories (MEL) of the International Atomic Energy Agency, Scientific Committee on Oceanic Research. 2008.
  30. ^ Manado Ocean Declaration 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. World Ocean Conference Ministerial/High Level Meeting. Manado, Indonesia, 11–14 May 2009.
  31. ^ Feely, Richard; Christopher L. Sabine, J. Martin Hernandez-Ayon, Debby Ianson, Burke Hales. (2008). "Evidence for Upwelling of Corrosive "Acidified" Seawater onto the Continental Shelf". Science. 320 (5882). ss. 1490-2. Bibcode:2008Sci...320.1490F. doi:10.1126/science.1155676. PMID 18497259. 
  32. ^ a b Milkov, AV (2004). "Global estimates of hydrate-bound gas in marine sediments: how much is really out there?". Earth-Sci Rev. 66 (3–4). ss. 183-197. Bibcode:2004ESRv...66..183M. doi:10.1016/j.earscirev.2003.11.002. 
  33. ^ Okyanusların kapladığı alan 361 milyon kilometrekaredir.
  34. ^ USGS World Energy Assessment Team, 2000. US Geological Survey world petroleum assessment 2000––description and results. USGS Digital Data Series DDS-60.
  35. ^ Selman, Mindy (2007) Eutrophication: An Overview of Status, Trends, Policies, and Strategies. World Resources Institute.
  36. ^ "The Gulf of Mexico Dead Zone and Red Tides". 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2014. 
  37. ^ Duce, R A and 29 others (2008) Impacts of Atmospheric Anthropogenic Nitrogen on the Open Ocean Science. Vol 320, pp 893–89
  38. ^ Addressing the nitrogen cascade 23 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eureka Alert, 2008.
  39. ^ Kroeger, Timm. 2012. Dollars and Sense: Economic Benefits and Impacts from two Oyster Reef Restoration Projects in the Northern Gulf of Mexico. TNC Report. http://www.nature.org/ourinitiatives/regions/northamerica/oyster-restoration-study-kroeger.pdf 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  40. ^ Burkholder, JoAnn M. and Sandra E. Shumway. 2011. Bivalve shellfish aquaculture and eutrophication. In: Shellfish Aquaculture and the Environment. Ed. Sandra E. Shumway. John Wiley & Sons.
  41. ^ Kaspar, H.F., et al. 1985. Effects of mussel aquaculture on the nitrogen cycle and benthic communities in Kenepuru Sound, Marlborough Sounds, New Zealand. Marine Biology 85:127-136.
  42. ^ Newell, R.IE, J.C. Cornwell & M.S. Owens. 2002. Influence of simulated bivalve biodepositon and microphytobenthos on sediment nitrogen dynamics, a laboratory study. Limnology & Oceanography 47:1367-1379.
  43. ^ Lindahl. O., et al. 2005. Improving marine water quality by mussel farming-a profitable solution for Swedish society. Ambio 131-138.
  44. ^ a b c Alan Weisman (2007). The World Without Us. St. Martin's Thomas Dunne Books. ISBN 0-312-34729-4. 
  45. ^ a b "Plastic Debris: from Rivers to Sea" (PDF). Algalita Marine Research Foundation. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  46. ^ "Research | AMRF/ORV Alguita Research Projects" 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Algalita Marine Research Foundation. Macdonald Design.
  47. ^ UNEP (2005) Marine Litter: An Analytical Overview 17 Temmuz 2007 tarihinde Library of Congress sitesinde arşivlendi
  48. ^ "Six pack rings hazard to wildlife". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  49. ^ "Louisiana Fisheries - Fact Sheets". 14 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  50. ^ "'Ghost fishing' killing seabirds". BBC News. 28 Haziran 2007. 5 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  51. ^ Kenneth R. Weiss (2 Ağustos 2006). "Plague of Plastic Chokes the Seas". Los Angeles Times. 25 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  52. ^ Sheavly & Register, 2007, p. 3.
  53. ^ Alan Weisman (2007). "Polymers Are Forever". Orion magazine. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  54. ^ Thompson, Richard C.; Olsen, Y; Mitchell, RP; Davis, A; Rowland, SJ; John, AW; McGonigle, D; Russell, AE (7 Mayıs 2004). "Lost at Sea: Where Is All the Plastic?,". Science. 304 (5672). ss. 843-6. doi:10.1126/science.1094559. PMID 15131299. 28 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  55. ^ Moore, Charles; Moore, S. L.; Leecaster, M. K.; Weisberg, S. B. (Nisan 2001). "A Comparison of Plastic and Plankton in the North Pacific Central Gyre" (PDF). Marine Pollution Bulletin. 42 (12). ss. 1297-1300. doi:10.1016/S0025-326X(01)00114-X. PMID 11827116. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  56. ^ Moore, Charles (Kasım 2003). "Across the Pacific Ocean, plastics, plastics, everywhere". Natural History Magazine. 30 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  57. ^ a b "Plastics and Marine Debris". Algalita Marine Research Foundation. 2006. 11 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  58. ^ "Midway's albatross population stable | The Honolulu Advertiser | Hawaii's Newspaper". The Honolulu Advertiser. 17 Ocak 2005. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  59. ^ Chris Jordan (11 Kasım 2009). "Midway: Message from the Gyre". 30 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  60. ^ "Q&A: Your Midway questions answered". BBC News. 28 Mart 2008. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
  61. ^ Rios, L.M.; Moore, C. and Jones, P.R. (2007). "Persistent organic pollutants carried by Synthetic polymers in the ocean environment". Marine Pollution Bulletin. 54 (8). ss. 1230-1237. doi:10.1016/j.marpolbul.2007.03.022. PMID 17532349. 
  62. ^ Tanabe, S.; Watanabe, M., Minh, T.B., Kunisue, T., Nakanishi, S., Ono, H. and Tanaka, H. (2004). "PCDDs, PCDFs, and coplanar PCBs in albatross from the North Pacific and Southern Oceans: Levels, patterns, and toxicological implications". Environmental Science & Technology. 38 (2). ss. 403-413. Bibcode:2004EnST...38..403T. doi:10.1021/es034966x. PMID 14750714. 
  63. ^ Moore, Charles (2 Ekim 2002). "Great Pacific Garbage Patch". Santa Barbara News-Press. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Deniz_kirliliği&oldid=34443365" sayfasından alınmıştır