Birleşmiş Milletler Yönetimindeki Kosova
Kosovo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1999-2008 | |||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||
 Birleşmiş Milletler tarafından paylaşılan Kosova haritası | |||||||
| Tür | Birleşmiş Milletler himayesi | ||||||
| Yaygın dil(ler) | Arnavut Sırpça Boşnakça Türkçe | ||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
| 10.887 km 2 km2 | |||||||
| Nüfus | |||||||
| |||||||
| Para birimi | Alman markı (1999–2001) Euro (2002–2008) | ||||||
Birleşmiş Milletler Yönetimindeki Kosova, Kosova'nın bağımsızlık sürecinde Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetimi ve onun misyonunun 1999 ile 2008 yılları arasındaki yönetimden sorumlu olduğu süreçtir.
Süreci başlatan olay Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1244 sayılı kararı ile UNMIK'nun kurulması ve bitiren olay Kosova Bağımsızlık Bildirgesi ile oldu.
Kosova'nın bağımsızlık sürecinde yaşanan olaylardan kaynaklı olarak Birleşmiş Milletler bölgeyi kendi koruması altına alarak resmi olmayan bir protektora devleti kurmuştur.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İdari başlangıç
[değiştir | kaynağı değiştir]Kumanova Antlaşmasından sonra bölgenin Birleşmiş Milletler himayesi altına verilmesi ile kurulan UNMIK Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1244 sayılı kararı ile resmi olarak bölge yönetimine sahip oldu. UNMIK Birleşmiş Milletler adına bölgede iki önemli devlet organı olan yasama ve yürütmeyi eline aldı. Bölgenin 1999 yılı ve öncesindeki kendi kanunları insan hakları, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasi veya şahsi görüşlere ters olmadığı sürece uygulanmaya devam edeceği bildirildi.[2]
İlk Düzenlemeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletlerin ilk icraatlarının başında Kosova Geçiş Konseyi vardı. Konsey on iki üye ile 16 Temmuz 1999'da kuruldu. Konseyin yöneticisi bölgenin Birleşmiş Milletler tarafından bölgeye en yüksek yetkili olarak atanan genel sekreter özel temsilcisi vardı. Mevcut konsey Kosova'daki ana siyasi partilere ve etnik topluluklara Birleşmiş Milletler yönetimine katılma hakkı vermek amacıyla kuruldu.[3]
Geçici İdari
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletler bölgeyi bağımsızlığa hazırlama sürecinde bölgeye BM denetiminde Ortak Geçici İdari Yapı olan bunun kısatması JIAS kuruldu.[4][5] İdari yapı 19 idari departman kuruldu.[6] Mali olarak Kosova Konsolide idari yapının ve yerel yönetimlerin bütçelerinden sorumluydu. Ayrıca UNMIK Belediye İdari Kurulları tarafından Kosova belediyeleri kuruldu.
Geçici Özyönetim Kurumları
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletlerin bölgeyi artık devletleştirmenin en büyük adımlarından olan Kosova geçici özyönetim kurumları 1244 sayılı Karar ile Birleşmiş Milletlerin artık ülkenin kendi kendini yönetebilecek olanaklara geçmesi için idari organ olarak 4 Mart 2002'de kuruldu. Kurum Cumhurbaşkanı ve Başbakan gibi devlet adamı seçilmesi ve Hükûmetin kurulması için Kosova Meclisini kurdu. Ardından Seçilen Cumhuraşkanı, Başbakan ve onun idaresindeki Geçici özyönetim kurumları kabinesi kuruldu.[7][8]
Siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel Sekreter Özel Temsilcisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletler Yönetimindeki Kosova'nın en yetkili kişisi geçici Hükûmetin kurulmasına rağmen Genel sekreter özel temsilcisidir. Bu kosovanın bağımsızlık bildirgesini yayınlayana kadar yürütülmüştür.
Siyasi Partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kosova için geçici Hükûmetin kurulması ile partiler oluşmaya veya ortaya çıkmaya başladı dönemin parti listesi aşağıdaki gibidir. Mevcut ideolojiler o döneme aittir. PDK mevcut dönemde merkez sağ ideolojisini benimserken 2013 tarihinden itibaren ise merkez sol ideolojisini benimsemiştir.[9]
Kosova Cumhurbaşkanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kosova Geçici Hükûmetinde Kosova meclisi tarafından seçilen cumhurbaşkanı Birleşmiş Milletler Genel sekreterliğinden sonraki en yetkili kişiydi. Birleşmiş Milletler yönetimindeki kosova Cumhurbaşkanları aşağıda listelenmiştir.
| # | İmza - İsim (Doğum-Ölüm) | Görev süresi | Parti | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | .svg){kind=small}
|
İbrahim Rugova (1944–2006) | 4 Mart 2002 - 21 Ocak 2006 (Görevde öldü) | Kosova Demokratik Birliği | |
| 2 | .svg){kind=small}
|
Nexhat Daci (1944–) | 21 Ocak 2006 - 10 Şubat 2006 (Vekaleten) | Kosova Demokratik Birliği | |
| 3 | .svg){kind=small}
|
Fatmir Seydiu (1951–) | 10 Şubat 2006 - 17 Şubat 2008 | Kosova Demokratik Birliği | |
Kosova Başbakanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kosova'nın Geçici Hükûmetinde Kosova meclisi tarafından seçilen başbakan geçici hükûmetin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği dışındaki başıydı. Birleşmiş Milletler yönetimindeki kosova başbakanları aşağıda listelenmiştir.
| # | İmza - İsim (Doğum-Ölüm) | Görev süresi | Parti | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | .svg){kind=small}
|
Bajram Rexhepi (1954–2017) | 4 Mart 2002 - 3 Aralık 2004 | Kosova Demokratik Partisi | |
| 2 | .svg){kind=small}
|
Ramuş Haradinaj (1968–) | 3 Aralık 2004 - 8 Mart 2005 | Kosova'nın Geleceği için İttifak Partisi | |
| 3 | Adem Salihaj (1950–) | 8 Mart 2005 - 25 Mart 2005 (Vekaleten) | Kosova Demokratik Birliği | ||
| 4 | .svg){kind=small}
|
Bajram Kosumi (1960–) | 25 Mart 2005 - 10 Mart 2006 | Kosova Parlamenter Partisi | |
| 5 | .svg){kind=small}
|
Agim Çeku (1960–) | 10 Mart 2006 - 9 Ocak 2008 | Bağımsız Siyasetçi | |
| 6 | .svg){kind=spacer}
|
Hashim Thaçi (1968–) | 9 Ocak 2008 - 17 Şubat 2008 | Kosova Demokratik Partisi | |
İdari bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşmiş Milletler bölgeyi ilk himayesi altına aldığı zaman bölgeye beş ayrı bölüme bölmüştü. Kosova'yı devletleştirmeye çalışmak için reformlara giden Birleşmiş Milletler Mitroviça, İpek, Yakova, Priştine, Ferizovik, Prizren, Gilan olarak 7 ayrı il sisteminde kosova'yı idari bölümlere ayırdı.
Ayrıca Birleşmiş Milletler 7 il için Yerel belediyelerin oluşumunu başlattı. Başlangıçta belediyeler, UNMIK tarafından atanan Belediye başkanlarının tarafından idare ediliyordu. 28 Ekim 2000'de ilk yerel seçimler yapıldı.
Güvenlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletler Yönetiminde BM'nin Kosova'yı himayesi altına adılığı dönemde Nato'ya bağlı KFOR güçleri bölgenin güvenliğinden sorumluydu.[14] Birleşmiş Milletlerin Kosova'yı devletleştirme reformları öncesi ve devamında Kosova Koruma Kolordusu acil servis olarak hizmet veriyordu.
Kosova'ya özel bir polis teşkilatı kurulmadan önce Birleşmiş Milletler Polisi bölgede geçici olarak hizmet vermeye başladı daha sonra BM polisinin yardımı ile bölgede Kosova Polisi görev yapmaya başladı.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Serbest Ticaret Anlaşmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletler Yönetimindeki Kosova ticari anlamda UNMIK adı altında Temmuz 2003'te ilk olarak Arnavutluk ile[15] ardından 2005'te Kuzey Makedonya serbest ticaret anlaşması imzaladı.
Kullanılan Para
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşmiş Milletler Yönetimindeki Kosova ilk olarak Alman markı ile ülke içi alım-satım yapıyordu. Alman markının Euro ile değiştirilmesi ve kullanımdan kalkması ile Kosova artık Ülke içi alım-satımı Avrupa Birliği'nin ortak parası Euro ile yapmaya başladı.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Medya ve İletişim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşmiş Milletler yönetimindeki Kosova UNMIK tarafından Kosova'ya özel ilk pul üretimine başladı. Bu dönemden önce Kosova'nın mevcut pulları yoktu. İlk kosova pulu Birleşmiş Milletler başlıklı olarak 15 Mart 2002'de basıldı.
Bağımsızlık ilan edilene kadar UNMIK çeşitli pullar üretti.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşmiş Milletler yönetimindeki Kosova 2003 yılında spor adına ilk adımını Kosova meclisi tarafından Spor Yasası (Kanun No. 2003/24) kanunu çıkararak ve kanun içinde belirtilen Kosova Olimpiyat Komitesini kurarak yaptı. Komite bölgenin en yüksek spor organı oldu.[16][17][18]
Kosova olimpiyatlarda bağımsız olarak yer almadı bunun yerine Kosova Özel Olimpiyatlar adı altında Özel Olimpiyatlar Dünya Oyunları organizasyonuna katıldı. Ayrıca Kosovalı sporcular Fransa'nın Rambouillet kentinde düzenlenen dördüncü Dünya Cüce Oyunlarına katıldılar.
Birleşmiş Millet yönetiminde Kosova'da spor adında dallarda toplam 23 adet federasyon kuruldu. Bunlardan Kosova Masa Tenisi Federasyonu, Kosova Hentbol Federasyonu ve Kosova Özel Olimpiyatlar kendi branşlarının uluslararası federasyonlarına katıldı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kosova (Tek taraflı bağımsız)
- Birleşmiş Milletler
- Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The world's newest state". The Economist. ISSN 0013-0613. 14 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "UNITED NATIONS - UNMIK". unmik.unmissions.org. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "UNMIK convenes first meeting of Kosovo Transitional Council - Serbia | ReliefWeb". reliefweb.int (İngilizce). 16 Temmuz 1999. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "UNITED NATIONS - UNMIK". unmik.unmissions.org. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "unmik.unmissions.org/sites/default/files/144_-_ktc26.1.200_.doc". 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "unmikonline.org/1styear/jiasdept.ht". 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2008.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "kosovo/12/1.pdf" (PDF). 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "Kosovo Provisional Self Government Formed". United Nations : Information Service Vienna (İngilizce). 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ Hoare, Liam (20 Şubat 2013). "Why Kosovo Still Matters". The Atlantic (İngilizce). 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ Archive, View Author; Author, Email the; feed, Get author RSS (30 Eylül 2019). "Kosovo pol brands himself Trump's biggest fan to try to win election" (İngilizce). 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ a b c "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "Kosovan Elections: Fractured Alliances Cast Long Political Shadows - Europe Elects". web.archive.org. 24 Ekim 2019. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ Gusevs, Jani Korhonen, Antons (3 Ekim 2019). "Kosovan Elections: Fractured Alliances Cast Long Political Shadows". Europe Elects (İngilizce). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "nato.int/issues/kosovo/index.html". 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "UNITED NATIONS - UNMIK". unmik.unmissions.org. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "olympic.org/news/ioc-grants-provisional-recognition-to-kosovo-olympic-committee/239827". 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "RE2004_26.pdf" (PDF). 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "RE2004_26_ALE2003_24.pdf" (PDF). 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
Dış Bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ortak geçici idari yapının resmi sitesi 18 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Birleşmiş Milletler yönetimindeki bölgeler | |
|---|---|
| Günümüz |
|
| Geçmiş |
|
| Gelecek (önerilen) | |