Ä
| Latin alfabesi Ää harfi |
|
| Ä | ä |
| Ä | ä |
Ä veya ä, çoğunlukla Kuzeybatı Avrupa dillerinde yaygınlık gösteren bir harftir. Almanca, Lüksemburgca, Fince, İsveççe, Slovakça, Türkmence, Gagavuzca, Aymaraca ve Estoncada kullanılır ve bazılarında /æ/, bazılarında /ɛ/ sesini gösterir. Aynı ses Azericede Ə harfi ile, Norveççe, Danca, Faroece ve İzlandaca'da Æ harfi ile gösterilir.
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Fince, Türkmence ve Tatarca dillerinde Ä harfi daima /æ/ sesini temsil eder. Fincede ve Tatarcada alfabenin sonlarında, Z'den sonra, bulunur. Türkmencede alfabenin 6. harfi olarak E'den hemen sonra gelir. İsveççe ve Estoncada Ä harfi, bazen /æ/, bazen de /ɛ/ olarak okunur. Bu dillerde de, tıpkı Fincedeki gibi, Ä harfi Z'den sonra gelir. Almanca ve Slovakçada bu harf /ɛ/ sesini temsil eder. Ayrıca Kâzım Cömert Tokayev'in sunduğu Kazak Latin Alfabesi taslağında bu harf /æ/ sesini temsil etmek için kullanılmıştır. Birtakım Kiril alfabelerinde de bu harfin kullanıldığı görülmüştür.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ortaya Çıkışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ä harfi, işaretsiz A harfinin üstüne Umlaut (¨) eklenerek elde edilmiştir. Umlaut işaretinin tarihi, matbaanın icat edildiği zamanlara dayanmaktadır. Alman matbaacılar, Almancada bulunan ae diyagrafını yerden tasarruf etmek için e'yi a'nın üstüne yazarak yazmaya başlamışlardır. O zamanlar baskın el yazısı olan Kurrentschrift'te e harfi 2 çizgiden ibaret olduğundan, bu e harfi zamanla 2 çizgiye ve daha da sonra iki noktaya dönüşmüştür.
Yayılışı
[değiştir | kaynağı değiştir]İskandinav ülkeleri bu zamana kadar /æ/ sesini Æ harfi ile göstermekteydi. Ancak Almanya'da bu yazımın gelişmesinin ardından İsveç'te de bu stil benimsenmeye başlandı. O zamanlar İsveç hâkimiyetinde olan Finlandiya'da da /æ/ sesi aynı şekilde Ä ile gösterilmeye başlandı.
1927 yılında Türkiye Latin harflerine geçince /æ/ sesini Ä ile gösterilmesi öngörülmedi, yazımı fazla karıştırmamak için E ile gösterilmesi tercih edildi. Ancak Umlaut içeren diğer harfler (Ö ve Ü) benimsendiği için 1991'de SSCB yıkılınca bağımsız olan Türk devletlerinin bazıları, Latin alfabesine geçerken /æ/ için Ä harfini kullanma kararı aldılar.
Bilgisayar kodları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Karakter | Ä | ä | ||
|---|---|---|---|---|
| Unicode adı | LATIN CAPITAL LETTER A WITH DIAERESIS | LATIN SMALL LETTER A WITH DIAERESIS | ||
| Kodlamalar | Ondalık | Onaltılık | Ondalık | Onaltılık |
| Unicode | 196
|
U+00C4[1]
|
228
|
U+00E4[2]
|
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ə (Schwa Harfi)
- Æ (A-E Harfi)
- È (Aksanlı E Harfi)
- À (Aksanlı A Harfi)
- Ǝ (Ters E)
| ISO temel Latin alfabesi | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aa | Bb | Cc | Dd | Ee | Ff | Gg | Hh | Ii | Jj | Kk | Ll | Mm | Nn | Oo | Pp | Rr | Ss | Tt | Uu | Vv | Ww | Xx | Yy | Zz | |
|
Özel işaret almış A harfi
İki nokta işaretini kullanan harfler
tarih • paleografi • türetimler • diyakritik • noktalama • rakamlar • harf listesi | |||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ ""Ä" U+00C4 Latin Capital Letter with Diaeresis Unicode Character". 2018. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
- ^ ""ä" U+00E4 Latin Small Letter A with Diaeresis Unicode Character". 2018. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
 | Yazı sistemi, alfabe veya harf ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |