İçeriğe atla

Çin ekonomik reformu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Çin ekonomik reformu (Çince (basitleştirilmiş): 改革开放; Çince (geleneksel): 改革開放; pinyin: Gǎigé kāifàng, harfi harfine "reform ve açılma"), Çin'de Deng Şiaoping önderliğiyle Çin Komünist Partisindeki reformist kesimlerin Aralık 1978'de başlattığı ve "Çin değerleri ile sosyalizm" olarak anılan ekonomik reform programına ilişkindir.

19. yüzyıl öncesinde Çin dünyanın en büyük ve en gelişmiş ekonomilerinden birine sahipti.[1] 18. yüzyılda Adam Smith, Çin'in uzun zamandan beri dünyanın en zengin, yani en bereketli, en çalışkan, en müreffeh ve en şehirleşmiş ülkelerinden biri olduğunu ileri sürdü.[2] Ekonomik büyüme 16. yüzyıldan itibaren durmaya başladı[3] ve 1930'larda kısa süreli bir toparlamanın dışında 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın büyük bir kısmında mutlak anlamda geriledi.[4]

Pazar ilkelerini getiren ekonomik reformlar 1978'de başlamış ve iki aşamada gerçekleşmiştir. İlk aşama kapsamında 1970'lerin sonlarında ve 1980'lerin başında tarım dekollektifleştirildi, ülke yabancı yatırıma açıldı ve girişimcilerin işletmeye başlamasına izin verildi. Bununla birlikte, çoğu sanayi hâlâ devlet mülkiyetinde kaldı. 1980'lerin sonlarında ve 1990'larda reformun ikinci aşaması, bankacılık ve petrol gibi sektörlerde devlet tekelleri kalmış olmasına rağmen, devlete ait sanayinin özelleştirilmesi ve kontrat yapması ve fiyat kontrollerinin, korumacı politikaların ve düzenlemelerin kaldırılmasını içeriyordu. Özel sektör, 2005 yılına kadar Çin'de gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 70'ini oluşturan olağanüstü bir büyüme kaydetti.[5] 1978'den 2013'e kadar benzeri görülmemiş bir büyüme gerçekleşti; ekonomi yılda% 9.5 arttı. Muhafazakâr Hu-Vın Yönetimi, bazı reformları geri çevirerek 2005 sonrasında ekonomiyi daha fazla denetledi ve kontrol etti.[6]

Çin'deki ekonomik politikaların başarısı ve bunları uygulama şekilleri Çin toplumunda muazzam değişikliklerle sonuçlanmıştır. Büyük ölçekli hükûmet planlama programlarının piyasa özellikleriyle birleştirilmesi yoksulluğu asgariye indirirken, gelirler ve gelir eşitsizlikleri arttı ve Yeni Solun öncülük ettiği tepkilere yol açtı. Akademik çevrelerde Çin'deki "çift yönlü" ekonominin başarısının nedeni tartışılmakta ve hem Doğu Bloku ile Rusya'da sosyalizmi reform etme çabalarıyla hem de diğer gelişmekte olan ülke ekonomilerinin büyümesiyle karşılaştırılmıştır.

Reformların seyri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Reformların başlangıcı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül 1976'da Mao Zedong öldü ve Ekim ayında Hua Guofeng, Ye Jianying ve Wang Dongxing ile birlikte Dörtlü Çete'yi tutuklayarak Kültür Devrimi'ne son verdi. Hua'nın Kültür Devrimi dönemi ekonomi politikalarından kopuşu, Deng Şiaoping'in 1975 reform ajandasıyla tutarlıydı.[7] Hua, ulusal ekonomik kalkınmayı en yüksek öncelikli sorun yaptı ve "üretici güçlerin özgürleşmesi"nin sağlanması gereğini vurguladı.[7] "Sovyet tarzı büyük sanayileşmeyi kapitalist dünyaya açılmayla birleştirdi". Onun liderliğinde Çin, ilk Özel Ekonomik Bölgesini açtı ve doğrudan yabancı yatırımı çekmek için büyük çabalar başlattı.[7]

"Boluan Fanzheng" döneminde, özellikle Deng ve reformcu müttefiklerinin Aralık 1978'de Hua Guofeng'in yerine en önemli lider olarak Deng ile iktidara gelmesinden sonra, ekonomik reformlar ciddi şekilde başladı. Deng iktidara geldiğinde, seçkinler arasında ekonomik reformlar için yaygın bir destek vardı.[8] de facto (fiili) lider olarak Deng'in politikaları, parti muhafazakarlarının muhalefetiyle karşılaştı ancak ülkenin zenginliğini artırmada son derece başarılı oldu.

1979–1984

[değiştir | kaynağı değiştir]
Deng Şiaoping'in 1979'da Deng tarafından onaylanan ilk özel ekonomik bölgelernden biri olan Guangdong, Shenzhen'deki resmi.

1979'da Deng Şiaoping, "Dört Modernizasyon" hedefini vurguladı ve ayrıca "xiaokang" veya "orta derecede müreffeh toplum" fikrini önerdi.[9][10][11] Lee Kuan Yew'in Singapur'da ekonomik başarı yaratmada başarıları, Çin'deki Komünist liderlik üzerinde derin bir etkisi vardı. Çin'deki liderler özellikle Deng Xiaoping döneminde, onun ekonomik büyüme, girişimcilik ve muhalefeti ince bir şekilde bastırma politikalarını taklit etmek için büyük çaba sarf ettiler. Yıllar içinde, 22.000'den fazla Çinli yetkili, yöntemleri incelemek üzere Singapur'a gönderildi.[12]

Deng'in ilk reformları, Çin Komünist Partisi tarafından uzun süredir yanlış yönetilen bir sektör olan tarımda başladı. 1970'lerin sonlarında, gıda kaynakları ve üretim o kadar yetersiz hale geldi ki, hükûmet yetkilileri Çin'in Büyük İleri Atılım sırasında on milyonlarca insanı öldüren kıtlıklar olan "1959 felaketini" tekrarlamak üzere olduğu konusunda uyarıda bulunuyordu.[13] Deng, tarımı kolektiflikten uzaklaştırarak ve Halk komünlerinin topraklarını özel parsellere bölen hanehalkı sorumluluk sistemini vurgulayarak yanıt verdi. Yeni politikaya göre köylüler, mahsullerinin sözleşmeli bir kısmını hükûmete sattıkları sürece toprakları üzerinde resmi kontrol uygulayabiliyorlardı.[14] Bu hareket, 1975 ile 1985 yılları arasında tarımsal üretimi yüzde 25 artırarak, ekonominin diğer bölümlerinin özelleştirilmesi için bir emsal oluşturdu.[14] Deng'in teşvik ettiği reformların aşağıdan yukarıya yaklaşımı, Sovyetler Birliği'ndeki Perestroyka'nın yukarıdan aşağıya yaklaşımının aksine, Çin'in ekonomik geçişinin başarısına katkıda bulunan önemli bir faktör olarak görülür.[15]

Verimliliği artırmak için kentsel sanayide de reformlar uygulandı. (Devlete ait işletme reformu 1979) devlete ait sanayilerin plan kotasının üzerindeki herhangi bir üretimi satmasına izin verilen ve malların hem plan hem de piyasa fiyatlarından satılarak vatandaşların Maocu dönemin kıtlıklardan kaçınmasına olanak tanıyan ikili bir fiyat sistemi getirildi. Ayrıca 1980'lerde Endüstriyel Sorumluluk Sisteminin benimsenmesi, bireylerin veya grupların işletmeyi sözleşme ile yönetmesine izin vererek devlete ait işletmelerin gelişimini daha da teşvik eder. Komünistlerin iktidara gelmesinden bu yana ilk kez özel işletmelerin faaliyet göstermesine izin verildi ve yavaş yavaş endüstriyel üretimin daha büyük bir yüzdesini oluşturmaya başladılar.[16] Fiyat esnekliği de artırılarak hizmet sektörü genişletildi.[17]

Aynı zamanda Aralık 1978'de Deng, Çin'de iş kurmak isteyen yabancı işletmelere kapı açmak için Açık Kapı Politikası adlı yeni bir politikayı ilan etti.[18][19] Kuomintang döneminden bu yana ilk kez ülke yabancı yatırıma açıldı. Deng, yabancı yatırım için, ekonomik büyümeyi engelleyen bürokratik düzenlemelerden ve müdahalelerden nispeten bağımsız olan, Shenzhen, Zhuhai ve Xiamen dahil olmak üzere bir dizi Özel Ekonomik Bölge yarattı. Bu bölgeler, ulusal ekonomi için büyümenin motorları haline geldi.[17] 31 Ocak 1979'da Shenzhen'in Shekou Sanayi Bölgesi kuruldu ve Çin'de "açılan" ilk deneysel alan oldu.[20][21]

Temmuz 1979'da Çin, Çin ve yabancı yatırımın kullanıldığı ortak girişim yasasını kabul etti.[22] Bu yasa, Amerika Birleşik Devletleri gibi gelişmiş ülkelerden yabancı teknoloji ve sermayenin çekilmesine ve emilmesine yardımcı olmada etkili oldu, Çin'in bu tür ülkelere ihracatını kolaylaştırdı ve böylece Çin'in müteakip hızlı ekonomik büyümesine katkıda bulundu.[[22]

Yuan Geng'in önderliğinde, "Shekou modeli" yavaş yavaş oluşturuldu ve ünlü sloganı Vakit Nakittir, Verimlilik Hayattır ve daha sonra Çin'in diğer bölgelerine geniş çapta yayıldı.[20][23] Ocak 1984'te Deng Şiaoping, Shenzhen ve Zhuhai'ye ilk teftiş gezisini yaptı ve "Shenzhen hızını" ve özel ekonomi bölgelerinin başarısını övdü.[24][25]

Dönemin ÇKP Genel Sekreteri Hu Yaobang, dönemin Çin başbakanı Zhao Ziyang ile birlikte reformların uygulanmasında önemli rol oynadı.

Deng Şiaoping'in yanı sıra reformların gerçekleştirilmesine yardımcı olan önemli üst düzey reformcular arasında o zamanki ÇKP Genel Sekreteri Hu Yaobang ve ardından Çin başbakanı Zhao Ziyang yer alır.[26][27] Deng'in reformlarını destekleyen diğer liderler arasında Xi Zhongxun (Şi Cinping'in babası), Wan Li, Hu Qili ve diğerleri yer alır.[28][29][30] Diğer bir etkili lider Chen Yun idi ve bazıları tarafından reformlar konusunda daha muhafazakar bir ideolojiye sahip olan Deng'den sonra Çin'deki en güçlü ikinci kişi olarak görülüyordu.[31][32][33] Deng Şiaoping, modern Çin'in ekonomik reformlarının mimarı olarak kabul edilse de Chen, planlama ve inşasının ayrıntılarına daha doğrudan dahil oldu ve Deng'in birçok reformuna karşı çıkan güce liderlik etti.[32][34] İki taraf, Chen 1995'te ölene kadar reformların genel yönü konusunda mücadele etti.[32][33][34] Chen'in fikirlerinin önemli bir özelliği, genel bir plan kapsamında kaynakları tahsis etmek için piyasayı kullanmaktı. 1980'lerin başındaki bazı reformlar, aslında, Chen'in 1950'lerin ortalarında ana hatlarını çizdiği bir programın uygulanmasıydı. Chen buna "kuş kafesi ekonomisi (鸟笼经济/鳥籠經濟)" adını verdi.[35][36] Chen'e göre, "kafes plandır ve büyük ya da küçük olabilir. Ancak kuş [ekonomi] kafes içinde istediği gibi uçmakta özgürdür."[32][36] Chen ve Li Xiannian dahil olmak üzere diğer bazı muhafazakar liderler, Deng'in savunduğu önde gelen özel ekonomik bölge olan Shenzhen'i hiç ziyaret etmediler.[36]

1984–1993

[değiştir | kaynağı değiştir]
Shenzhen, Çin'in ilk özel ekonomik bölgelerinden biri ve "Çin'in Silikon Vadisi" ‘dir.[37][38][39][40] Huawei, ZTE ve Konka gibi önemli yüksek teknoloji şirketlerinin tümü 1980'lerde Shenzhen'de kurulmuştur.

Bu dönemde Deng Şiaoping'in politikaları ilk reformların ötesinde devam etti. Özel işletmeler üzerindeki kontroller ve devlet müdahalesi, özellikle 1985'te fiyat kontrollerinin gevşetildiği[41] ve hanehalkı sorumluluk sisteminin kurulduğu tarım-gıda sektöründe azalmaya devam etti. Bunların yanında artık Devlet işletmelerinin sürdürülemez hale gelen küçük ölçekli özelleştirmeleri vardı. Kayda değer bir gelişme, devlet kontrolünün ademi merkezileştirilmesiydi ve yerel eyalet liderlerini ekonomik büyümeyi artırmanın ve devlet sektörünü özelleştirmenin yollarını denemeye bıraktı.[42] Kasaba ve köy işletmeleri, nominal olarak yerel yönetimlere ait olan ancak fiilen özel şirketler, devlet sektörü pahasına pazar payı kazanmaya başladı.[43] Çin'deki ilk anonim ticari banka olan Yuan Geng'in yardımıyla China Merchants Bank ve Çin'deki ilk anonim sigorta şirketi Ping An Insurance, Shekou'da kuruldu.

Mayıs 1984'te Çin'de Şanghay, Guangzhou ve Tientsin dahil on dört kıyı kenti "Açık Kıyı Kentleri (沿海开放城市)" olarak adlandırıldı.[44][45]

Bu dönemdeki önemli bir ekonomik tartışma, fiyat liberalizasyonu yaklaşımı ve Çin'in şok terapisi ile uyumlu bir yaklaşım mı - ani fiyat liberalizasyonu - yoksa daha kademeli bir yaklaşım mı benimsemesi gerektiği ile ilgiliydi.[46] Ancak 1986'da ikinci yaklaşım galip geldi.[46] "Fiyat reformu şokunu uygulamanın öngörülemeyen riskleri ve faydaları hakkındaki belirsizliği hakkında çeşitli, otoriter uyarılarla karşı karşıya kalınca," Başbakan Zhao Ziyang ve liderler nihayetinde şok fiyat reformunu reddettiler.[46] Zhao, ekonomik reformdaki temel kaygının işletmelere enerji vermek olduğu iddiasını kabul etmişti.[46] Yazın sonlarına gelindiğinde, "eşgüdümlü kapsamlı reform paketi" başlığı altında başlayan şey, kısmi vergi ve mali reformun yanı sıra çelik fiyatında bir ayarlamaya (fiyatın her ikisi de önemli olmasına ve sembolik ağırlık taşımasına rağmen) kadar hafifletildi.[46] Radikal fiyat reformu 1988'de yeniden odak noktası haline geldi ve bu sefer enflasyon sarmalına yol açtı (1940'lardan beri ilk kez böyle olmuştu) ve ayrıca yerel protestoları, banka tasfiyelerini ve panik satın almayı içeren bir tepki yarattı.[47] Çin liderliği 1988 sonbaharında bu fiyat serbestleştirme planlarını durdurdu ve bunların yerine kemer sıkmaya, fiyat reformuna ve tasarrufa odaklandı.[47]

Shenzhen, Shekou'dan "Zaman Paradır, Verimlilik Hayattır" sloganı "Shenzhen hızı"nı temsil eder.

Yolsuzluk ve artan enflasyon hoşnutsuzluğu artırdı ve 1989 Tiananmen Meydanı protestolarına ve katliamına neden oldu. Bu olaydan sonra birkaç önemli reformcuyu deviren ve Deng'in birçok reformunu tersine çevirmekle tehdit eden muhafazakar bir tepki oluştu.[48] 1988 ve 1989 olayları, birçok reformist yetkilinin hapse atılmasına veya sürgüne gönderilmesine yol açtı.[47] Ancak Deng reformlarının arkasında durdu ve 1992'de güney turunda reformlara devam edilmesi gerektiğini teyit etti.[49] Onun teşvikiyle, 40 yıl önce Mao tarafından kapatılan Şanghay Menkul Kıymetler Borsası Kasım 1990'da yeniden açıldı ve Aralık 1990'da Shenzhen Menkul Kıymetler Borsası da kuruldu.[50][51]

Deng'in yaklaşımının aksine, Chen Yun liderliğindeki muhafazakar yaşlılar, çok fazla bırakınız yapsınlar piyasa ekonomisi ile ekonominin kilit alanları üzerinde devlet kontrolünü sürdürme arasında bir denge kurmaya çağırdı. Chen Yun, hükûmet bürokrasisindeki özel çıkar gruplarının çıkarlarına zarar verecek politikaları önleyerek ekonominin korunmasına yardımcı oldu.[49]

Bu dönemde ekonomi hızla büyümesine rağmen verimsiz devlet sektöründe ekonomik sıkıntılar arttı. Ağır kayıplar devlet gelirleriyle telafi edilmek zorundaydı ve ekonomi üzerinde yük oluşturuyordu.[52]

Enflasyon 1985, 1988 ve 1992'de sorunlu hale geldi.[48]

Özelleştirmeler 1992'den sonra hızlanmaya başladı ve özel sektör GSYİH'nın yüzdesi olarak büyüdü. Çin hükûmeti, önce devlet sektörünün bir "tamamlayıcısı" (1988) ve ardından sosyalist piyasa ekonomisinin "önemli bir bileşeni" (1999) olarak özel ekonominin tanınmasını yavaş yavaş büyüttü.[53]

1993–2005

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lujiazui finans bölgesi Pudong, Şanghay, modern Çin'in finans ve ticaret merkezidir
1992'de Kaşgar'da "Reformda ısrar ve dışa açılma" sloganları olan bir pazar, ısrarcı Çin ekonomik reformunun alternatif bir yorumu o sıralar oldukça ilerlemişti.

1990'larda Deng, birçok radikal reformun gerçekleştirilmesine izin verdi. 1993'te Ulusal Halk Kongresi dönüm noktası niteliğindeki Şirketler Yasasını kabul etti.[54] kamu iktisadi teşekküllerinde devletin sadece bir yatırımcı ve hisse senedi ve varlık denetleyicisi olduğunu belirtir.[54] Şirketler Kanunu uyarınca, bu tür işletmelerdeki özel ve yabancı yatırım oranı %49'un altında olmalıdır.[54] Kanun, devlet şirketlerinin iflas durumunda iflas ilan etmesine de izin verdi.[54]

Başlangıçta Chen, Deng'i destekledi, bir Çinli nesli daha zengin yapan etkili reformların çoğunu gerçekleştirdi ve uyguladı. Ancak daha sonra Chen, özel sektörün evcilleştirilemez hale gelmesini önlemek için devletin hala piyasada aktif bir demir el müdahalesine ihtiyacı olduğunu fark etti. Chen'in Deng'in sonraki ekonomik reformlarına yönelik eleştirisi, Komünist Parti içinde geniş ölçüde etkili oldu ve Deng'den sonra Çin liderlerinin politikalarına yansıdı. Chen'in teorileri Jiang Zemin ve Hu Cintao'nun piyasanın işleyişine sınırlar koymak için devlet gücünü kullanma ve kapitalizmin serbest piyasadan faydalanmada zorlananlara verebileceği zarara aracılık etme çabalarını destekledi. Chen'in ÇKP'yi bir "iktidar partisi" olarak anlaması, Jiang Zemin'in Üç Temsil'inde Partinin rolünün yeniden tanımlanmasının merkezinde yer alıyordu. 2005 yılında, Chen'in yüzüncü doğum yıldönümü münasebetiyle, Parti basını birkaç hafta boyunca Chen'in ÇKP tarihine, teorisine ve pratiğine katkılarının tartışıldığı bir sempozyumun tutanaklarını yayınladı.[49]

Deng 1997'de ölmesine rağmen reformlar, Chen Yun'un reformları sabit tutma ve devleti hala kilit alanlarda görevde tutma tavsiyesine uyan ateşli reformcular olan kendi seçtiği halefleri Jiang Zemin ve Ju Rongci yönetiminde devam etti.

1997 ve 1998'de, birkaç büyük tekel dışında tüm devlet teşebbüslerinin tasfiye edildiği ve varlıklarının özel yatırımcılara satıldığı büyük ölçekli özelleştirme yapıldı.

2001 ve 2004 yılları arasında devlete ait işletmelerin oranı yüzde 48 azaldı.[43] Aynı dönemde Jiang ve Zhu gümrük vergisini, ticaret engellerini ve düzenlemeleri de azalttı; bankacılık sisteminde reform yaptı; Mao dönemi sosyal refah sisteminin çoğunu ortadan kaldırdı; Çin ordusunu (PLA) askeri işletmelerden tasfiye etmeye zorladı;[55] enflasyonu düşürdü; ve Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldı. Bu hamleler bazı gruplarda, özellikle de özelleştirilen devlet işletmelerinin işten çıkarılan işçilerinde hoşnutsuzluğa yol açtı.[56]

Yerli özel sektör ilk olarak 2005 yılında GSYİH'nın %50'sini aştı ve o zamandan beri daha da genişledi. Yine 2005'te Çin Asya'nın en büyük ekonomisi olarak Japonya'yı geçmeyi başardı.[57] Ancak petrol ve bankacılık gibi bazı devlet tekelleri hâlâ varlığını sürdürüyordu.[58]

2005–2012

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hu Cintao ve muhafazakar Hu-Wen Yönetimi, 2005 yılında Deng Şiaoping'in bazı reformlarını tersine çevirmeye başladı. Gözlemciler, hükûmetin daha eşitlikçi ve popülist politikalar benimsediğine dikkat çeker.[59] Sağlık sektörü üzerindeki sübvansiyonları ve kontrolü artırdı,[60] özelleştirmeyi durdurdu,[6] ve emlak fiyatlarının üç katına çıktığı ABD tarzı bir emlak balonunun oluşmasına yol açan gevşek para politikası benimsedi.[61] Ayrıcalıklı devlet sektörü yeni yönetimle büyük yabancı şirketlerle rekabet edebilecek büyük "milli şampiyonların" yükselişini destekleyen hükûmet yatırımının birincil müşterisiydi.[6] Çin nihayet 2010'da Japonya'nın ekonomisini geride bıraktı.[62]

2012–2020

[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti genel sekreteri Şi Cinping ve yönetimindeki ÇKP çok sayıda reform arayışındaydı. Bunlardan bazıları devletin ve özel şirketlerin üzerindeki kontrolünü artırdı. En az 288 firma Komünist Partinin kurumsal yönetimde daha fazla etkisi olmasına ve parti çizgisini yansıtmasına imkan vermek için kurumsal sözleşmelerini değiştirdi.[63] Bu eğilim aynı zamanda, geleneksel olarak parti bağlantılarını önemsizmiş gibi gösteren ancak "daha önce yalnızca grup düzeyinde var olan parti komitelerini resmi olarak kurmak için tüzükleri yeniden yazan" Hong Kong'da kayıtlı firmaları da içerir.[64] Diğer boyutlarda, Ray Dalio'ya göre, Şi dönemine ekonomik açılım, daha çok pazar odaklı karar verme ve kötü yönetilen kamu iktisadi teşebbüslerine desteğin kesilmesi damgasını vurdu.[65]

2020–günümüze

[değiştir | kaynağı değiştir]

21 Temmuz 2020'de Çin Komünist Partisi genel sekreteri Şi Cinping, Pekin'deki girişimci forumunda bir grup kamu ve özel sektör liderine bir konuşma yaptı. Şi, "Yurtiçi iç sirkülasyonun ana gövde olduğu ve yurtiçi ve uluslararası ikili sirkülasyonlar birbirini karşılıklı olarak desteklediği yeni bir gelişme modelini yavaş yavaş oluşturulması gerektiğinin" altını çizdi.[66]

O zamandan beri "iç sirkülasyon" Çin'de sıcak bir kelime oldu. Bazı Çinliler "iç sirkülasyon" vurgusunun 1960'lardaki inzivaya çekilmeye ve Çin ekonomik reformunun sona ermesine işaret ettiğinden endişelenmektedir.

Eylül 2020'de ÇKP, bölgesel sanayi ve ticaret federasyonlarında (FIC) daha fazla parti komitesi kurarak ve FIC ile ÇKP arasında özel bir irtibat kurarak özel sektördeki Birleşik Cephe çalışmalarını güçlendireceğini duyurdu.[67]

Şi Cinping döneminin çeşitli yüksek teknoloji sektörlerinde hakimiyetini artırmayı ve ABD hakimiyetini yerinden etmeyi amaçlayan Made in China 2025 ve China Standards 2035 adlı iki kampanya doğrultusunda oldukça farklı ekonomik hedefleri vardı.[65] Bu, ticaret politikalarının daha saldırgan izlenmesinin yanı sıra, Çin'in ticaret kurallarının yazılmasında daha aktif bir rol almaya doğru ilerlediğini gören bir bakış açısıyla uyumludur.

Şi Cinping ve Çin Komünist Partisi, "Komünist Partinin istenmeyen ekonomik ve sosyal unsurlar olarak gördüğü unsurlarla mücadele etmek" için birçok reform yaptı.[68] Reformlar arasında kripto para birimi madenciliği ve ticaretinin yasaklanması,[69] kâr amacı güden eğitimin yasaklanması,[70] ve halka arzların (IPO) [71] yasaklanması ve yeni yetme Çinli milyarderlerin sahip olduğu büyük firmaların büyümesinin engellenmesi vardır.

Reformların etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomik performans

[değiştir | kaynağı değiştir]
1952'den 2015'e kadar Çin'in nominal GSYİH eğilimi. 1970'lerin sonundaki reformdan bu yana hızlı artışa dikkat ediniz.

Otuz yıllık reformdan sonra Çin ekonomisi dünyanın en büyük patlamalarından birini yaşadı. Tarım ve hafif sanayi büyük ölçüde özelleştirilmişken, devlet bazı ağır sanayiler üzerindeki kontrolünü hâlâ elinde tutmaktadır. Finans, telekomünikasyon, petrol ve ekonominin diğer önemli sektörlerinde devlet mülkiyetinin hakimiyetine rağmen, özel girişimciler daha önce kamu teşebbüsüne ayrılan sektörlere doğru artmaya devam etmektedir. Fiyatlar da serbestleştirildi.[72]

Reformdan bu yana Çin'in ekonomik büyümesi çok hızlı oldu ve Doğu Asya Kaplan'larını geçti. Deng Şiaoping'in reformlarının başlangıcından bu yana Çin'in GSYİH'sı on kat arttı.[73] Toplam faktör verimliliğindeki (TFV) artış en önemli faktördü ve 1957-1978 dönemindeki Maocu politikaların zirvesi olan %13,2'lik düşüşle karşılaştırıldığında verimlilik GSYİH artışının %40,1'ini oluşturdu. 1978–2005 dönemi için, Çin'in kişi başına GSYİH'sı ABD'nin kişi başına GSYİH'sının %2,7'sinden %15,7'sine ve Hindistan'ın kişi başına GSYİH'sının %53,7'sinden %188,5'ine yükseldi. Kişi başına düşen gelir yılda %6,6 büyüdü.[74] Ortalama ücretler 1978 ile 2005 arasında altı kat artarken,[75] mutlak yoksulluk nüfusun %41'inden 1978'den 2001'e %5'e düştü.[76] Bazı akademisyenler ekonominin büyük sektörlerinin hesaba katılmaması nedeniyle Çin'in ekonomik büyümesinin olduğundan az gösterildiğine inanır.[77]

Dünya büyümesi üzerindeki etki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin, dünya çapında ve bölgesel büyümede lokomotif olarak görülmektedir.[78] Çin'in talebindeki dalgalanmalar Çin, Japonya ve Tayvan'ın Hong Kong Özel İdari Bölge(ÖİB)'lerindeki ihracat büyümesinin sırasıyla yüzde 50, yüzde 44 ve 66'sını oluşturur ve Çin'in Doğu Asya'nın geri kalanıyla olan ticaret açığı, Japonya ve Güneydoğu Asya ekonomilerinin canlanmasına yardımcı oldu.[78] Asyalı liderler, Çin'in ekonomik büyümesini "tüm Asya için bir büyüme motoru" olarak görmektedir.[79]

Eşitsizlik üzerindeki etki

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünyadaki milli gelir dağılımının Gini katsayısı (koyu yeşil: <0,25, kırmızı: >0,60)

Ekonomik reformlar Çin'de önemli ekonomik büyümeye neden olsa da eşitsizliğin artmasına neden oldu ve Çinli Yeni Sol fraksiyonunun reformları, geri püskürtme girişimi ve tepkiyle sonuçlandı. Çin'in kentsel kesimlerinde yoksulluğu fiilen ortadan kaldıran ve kırsal bölgelerde yoksulluğu büyük ölçüde azaltan hızlı ekonomik büyümeye ve Çin'deki herkesin yaşam standartlarının reform öncesi döneme kıyasla büyük ölçüde artmış olmasına rağmen Çin'in Gini katsayısı, Arjantin ve Meksika gibi bazı Latin Amerika ülkelerinin yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri ile karşılaştırılabilir şekilde 0,45'in üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.[80]

Artan eşitsizlik, Çin'deki refah devleti sisteminin kademeli olarak geri çekilmesine ve kıyı bölgeleri ile iç kesimler arasındaki farklılıklara bağlanır, ikincisi daha büyük kamu sektörünce yüklenir.[81] Bazı Batılı akademisyenler eşitsizliği gidermek için refah devletini canlandırmanın ve yeniden dağıtan bir gelir vergisi sistemi kurmanın gerekli olduğunu öne sürerken,[82] bazı Çinli iktisatçılar devlet tekellerini özelleştirmenin ve gelirleri nüfusa dağıtmanın eşitsizliği azaltabileceğini öne sürdüler.[83]

Belirli sektörlerdeki reformlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım

[değiştir | kaynağı değiştir]
1961'den 2004'e kadar buğday üretimi. Veriler FAO, 2005 yılına aittir. Y ekseni: Metrik ton cinsinden üretimi gösterir.

Reform öncesi dönemde, Çin'in tarımsal performansı son derece zayıftı ve gıda kıtlığı vardı.[84] Deng Şiaoping'in ev sorumluluk sistemini uygulamaya koymasının ardından kullanılan arazi alanındaki azalmaya rağmen tarımsal üretim, reform öncesi dönemdeki %2,7'ye kıyasla yılda %8,2 arttı.[84] Gıda fiyatları yaklaşık %50 düşerken tarımsal gelirler arttı.[85]

Zhao Ziyang anılarında, ev sözleşme sistemini takip eden yıllarda, "serbest bırakılan enerji ... herkesin hayal edebileceğinin ötesinde büyülüydü. Çözülemez olduğu düşünülen bir sorun, sadece bir anda kendi kendine çözüldü. birkaç yıl sonra ... 1984'e gelindiğinde, çiftçilerin aslında satabileceklerinden daha fazla tahılları vardı. Eyalet tahıl ambarları, yıllık satın alma programından dolmuştu."[86]

Temel dönüşüm, ekonominin yalnızca pirinç ve tahıl yetiştirmek yerine nakit mahsulleri (pamuk gibi) giderek daha çok benimsemesiydi.[85] Sebze ve et üretimi o kadar arttı ki, Çin'in tarımsal üretimi her iki yılda bir Kaliforniya'nın sebze endüstrisinin eşdeğerini artırıyordu. Sektördeki büyüme 1984'ten sonra yavaşladı, tarım GSYİH'nın %40'ından %16'sına düştü; Ancak, tarımsal üretkenlikteki artışlar, işçilerin sanayi ve hizmetlerde çalışmak üzere serbest bırakılmasına izin verirken, aynı zamanda tarımsal üretimi de artırdı.[87] Tarımdaki ticaret de serbestleştirildi ve Çin, önceki kıtlıklarının aksine, gıda ihracatçısı oldu.[88]

Sanayi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Reform öncesi dönemde, sanayi büyük ölçüde durgundu ve sosyalist sistem kalite ve verimlilikte iyileştirmeler için çok az teşvik veriyordu. İkili fiyat sisteminin getirilmesi ve işletme yöneticileri için daha fazla özerkliğin getirilmesiyle, üretkenlik 1980'lerin başında büyük ölçüde arttı.[89] Yerel hükûmete ve genellikle fiilen özel şirketlere ait olan yabancı işletmeler ve yeni kurulan Kasaba ve Köy İşletmeleri, devlete ait işletmelerle başarılı bir şekilde rekabet etti. 1990'lara gelindiğinde büyük ölçekli özelleştirmeler, hem Kasaba ve Köy İşletmeleri'nin hem de kamu iktisadi teşebbüslerinin pazar payını azaltırken, özel sektörün pazar payını artırdı. Devlet sektörünün sanayi üretimindeki payı 1980'de %81'den 2005'te %15'e düştü.[90] Yabancı sermaye, Çin sanayisinin çoğuna hükmeder ve önemli bir rol oynar.[43]

1978'de neredeyse bir endüstriyel durgunluktan Çin, artık dünyanın en büyük beton, çelik, gemi ve tekstil üreticisidir ve dünyanın en büyük otomobil pazarına sahiptir. Çin'in çelik üretimi 1980 ile 2000 arasında dört katına çıktı ve 2000'den 2006'ya kadar 128,5 milyon tondan 418,8 milyon tona yükseldi, bu da küresel üretimin üçte biridir.[91] Bazı Çinli çelik firmalarında işgücü verimliliği Batılı firmaların verimliliğini aşmaktadır.[91] 1975'ten 1992'ye kadar Çin'in otomobil üretimi 139.800'den 1.1 milyona, 2008'de ise 9,35 milyona yükseldi.[92] Tekstil gibi hafif endüstriler, azalan hükûmet müdahalesi nedeniyle daha da büyük bir artış gördü. Çin tekstil ihracatı 1980'de dünya ihracatının %4,6'sından 2005'te %24,1'e yükseldi. Tekstil üretimi aynı dönemde 18 kat arttı.[93]

Üretimdeki bu artış, büyük ölçüde giriş engellerinin kaldırılmasının ve artan rekabetin sonucudur; 1980'de 377.300 olan sanayi firmalarının sayısı 1990 ve 1996'da yaklaşık 8 milyona çıktı; yıllık satışları 5 milyon RMB'nin altında olan işletmeleri hariç tutan 2004 ekonomik sayımında 1,33 milyon imalat firması sayıldı ve Jiangsu ve Zhejiang, 1980 için ülke toplamından daha fazla firma bildirdi.[94] Diğer Doğu Asya endüstriyel büyüme ataklarıyla karşılaştırıldığında, Çin'in endüstriyel performansı Japonya'nınkini aştı ancak Güney Kore ve Tayvan ekonomilerinin gerisinde kaldı.[95]

Ticaret ve yabancı yatırım

[değiştir | kaynağı değiştir]
2006'da Çin ihracatının en büyük pazarın yüzdesi olarak küresel dağılımı

Bazı akademisyenler, Çin'in ekonominin hemen hemen her sektöründe yabancı mallardan kaynaklanan rekabetle, diğer büyük ve kalabalık uluslararasında alışılmadık derecede yüksek bir açıklığı koruduğunu iddia etmektedir. Yabancı yatırım, özellikle ağır sanayide kalite, bilgi ve standartların büyük ölçüde artmasına yardımcı oldu. Çin'in deneyimi, küreselleşmenin yoksul ülkeler için refahı büyük ölçüde artırdığı iddiasını desteklemektedir.[94] Reform dönemi boyunca, hükûmet gümrük vergilerini (tarifeleri) ve diğer ticaret engellerini indirdi ve genel tarife oranı %56'dan %15'e düştü. 2001 yılına gelindiğinde, ithalatın %40'ından azı tarifelere tabiydi ve ithalatın yalnızca yüzde 9'u lisans ve ithalat kotalarına tabiydi. Reform başlangıç döneminde bile korumacı politikalar genellikle kaçakçılıkla atlatıldı.[96] Çin, DTÖ'ye katıldığında, diğer gelişmekte olan ülkelerden çok daha sert koşulları kabul etti.[97] Ticaret, aynı dönemde GSYİH'nın %10'unun altından GSYİH'nın %64'üne yükseldi.[98] Çin, en açık büyük ülke olarak kabul edilir; 2005 yılına kadar, Çin'in sanayi ürünleri üzerindeki ortalama yasal gümrük vergiisi %8,9'du. Bu ortalama Arjantin için %30,9, Brezilya için %27,0, Hindistan için %32,4 ve Endonezya için %36,9 idi.[99]

Çin'in ticaret fazlası ABD'deki bazıları tarafından Amerikan işlerini tehdit ediyor olarak görülmektedir. 2000'li yıllarda Bush yönetimi, Çin mallarının ithalatını sınırlamak için gümrük vergileri ve kotalar gibi korumacı politikalar izledi. Bazı akademisyenler, Çin'in artan ticaret fazlasının, yeni bir olay olmadığını, daha gelişmiş Asya ülkelerindeki sanayilerin Çin'e taşınmasının sonucu olduğunu iddia etmektedirler.[79] Çin'in, üreticilerin 2002'den beri ihracat için Katma değer vergisi (KDV) ödemekten kaçınmasına ve para biriminin değerinin düşmesine izin veren ticaret politikası, aşırı gelişmiş bir ihracat sektörü ve genel olarak ekonominin bozulmasıyla sonuçlanarak gelecekteki büyümeyi engelleyebilecek bir sonuçtur.[100]

Deng'in yönetinde yükselişi üzerine yabancı yatırım da serbestleştirildi. 1980'lerin başında vergi ve düzenlemelerden muaf tutarak yabancı sermayeyi çekmek için Özel ekonomik bölgeler (ÖEB'ler) kuruldu. Bu deney başarılı oldu ve ÖEB'ler tüm Çin kıyılarını kapsayacak şekilde genişletildi. 1989 öğrenci protestolarından sonra doğrudan yabancı yatırım kısa bir süreliğine düşmesine rağmen, 2004'te yeniden 160 milyar'a yükseldi.[101]

Hizmetler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şanghay Menkul Kıymetler Borsası
Shenzhen Menkul Kıymetler Borsası

1990'larda finans sektörü liberalleştirildi.[102] Çin Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) katıldıktan sonra, hizmet sektörü önemli ölçüde serbestleştirildi ve yabancı yatırıma izin verildi; perakende, toptan satış ve dağıtım üzerindeki kısıtlamalar sona erdi.[103] Bankacılık, finansal hizmetler, sigorta ve telekomünikasyon da yabancı yatırıma açıldı.[104]

Çin'in bankacılık sektörüne, büyük ölçüde verimsiz ve tekelci olan dört büyük devlet bankası hakimdir.[105] Çin'in en büyük bankası ICBC, dünyanın en büyük bankasıdır. Verimsiz devlet yönetimi nedeniyle finans sektörü, genel olarak ekonomi üzerinde bir engel olarak görülür.[106] Çoğunlukla yerel yönetimlere ve kâr amacı gütmeyen kamu iktisadi teşebbüslerine siyasi amaçlarla,[107] özellikle de işsizliği düşük tutma siyasi hedefiyle verilen takipteki krediler, mali sistem ve ekonomi üzerinde büyük bir yüktür ve 2000 yılına kadar GSYİH'nın %22'sini aşmış ve hükûmetin bu bankaların yeniden sermayelendirilmesi nedeniyle 2006'da %6,3'e düşmüştür.

2006 yılında, toplam geri ödenmemiş kredilerin miktarının 160 milyar $ olduğu tahmin ediliyordu.[108] Gözlemciler, bu sorunu çözmek için bankacılık sisteminin özelleştirilmesini tavsiye etmektedir ki bu, dört banka borsada işlem gördüğünde kısmen gerçekleştirilen bir hareketti.[109] Çin'in mali piyasaları olan Şanghay Menkul Kıymetler Borsası ve Shenzhen Menkul Kıymetler Borsası GSYİH'nın yalnızca %11'ini oluşturduklarından sermaye artırmada nispeten etkisizdirler.[110]

Bankaların zayıflığı nedeniyle firmalar sermayelerinin çoğunu 1980'ler ve 1990'larda geliştirilen, büyük ölçüde yeraltı işletmeleri ve özel bankalardan oluşan, kayıt dışı, standart dışı bir finans sektörü aracılığıyla toplar.[111] İç finansman başarılı firmaların faaliyetlerini finanse etmek için kullandıkları en önemli yöntemdir.[111]

1980'lere gelindiğinde, Deng tarafından teşvik edilen modernizasyon hedeflerine ulaşmada reklamcılığın rolüne büyük önem verildi. Eski Maoist eşitlikçilik ideallerine hâlâ sözde bağlılık gösteriliyordu ancak bu tüketiciliğin artmasını engellemedi.[112]

Kamu maliyesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Reform öncesi dönemde hükûmet, tıpkı Sovyetler Birliği gibi, devlete ait işletmelerinin kârlarıyla finanse ediliyordu.[113] Kamu sektörünün önemi ve kârlılığı düştükçe hükûmet gelirleri, özellikle Pekin'deki merkezi hükûmetin gelirleri önemli ölçüde düştü ve hükûmet, karışık bir envanter vergileri sistemine bel bağladı. Hükûmet gelirleri, GSYİH'nın %35'inden GSYİH'nın %11'ine düştü, devlete ait işletmelerden elde edilen gelir hariç, merkezi hükûmetin bütçesi GSYİH'nın sadece %3'üydü.[114] Vergi sistemi 1994 yılında, envanter vergilerinin tüm imalat, onarım ve montaj faaliyetlerinde %17'lik tek bir KDV ve 11 üründe özel tüketim vergisi olarak birleştirildiğinde KDV, devlet gelirlerinin yarısını oluşturan ana gelir kaynağı olmasıyla yeniden düzenlendi. 1994 reformu, merkezi hükûmetin gelir payını da artırarak GSYİH'nın %9'una çıkardı.[115]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Literatür

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Brandt, Loren (2008). "China's Great Transformation". Brandt, Loren; Rawski, G. Thomas (Ed.). China's Great Transformation. Cambridge: Cambridge University Press. 

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st century. WBI Development Studies. World Bank Publications. 30 Ocak 2008 tarihinde erişilmiştir". 4 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  2. ^ Ulusların Zenginliği ("The Wealth of Nations"), Adam Smith, 1776
  3. ^ Maddison, Angus (2007): "Contours of the World Economy, 1–2030 AD. Essays in Macro-Economic History", Oxford University Press, ISBN 978-0-19-922721-1, sayfa 382, tablo A.7.
  4. ^ Brandt 2008, s. 4.
  5. ^ Engardio, Peter (21 Ağustos 2005). "'China Is a Private-Sector Economy'". Bloomberg Businessweek. 29 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  6. ^ a b c Scissors, Derek (May–Haziran 2009). "Deng Undone: The Costs of Halting Market Reform in China". Foreign Affairs. 88 (3). 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  7. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ Marquis, Christopher; Qiao, Kunyuan (15 Kasım 2022). Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise. Yale University Press. doi:10.2307/j.ctv3006z6k. ISBN 978-0-300-26883-6. JSTOR j.ctv3006z6k. 
  9. ^ "Meet "moderately prosperous" China". Economist (İngilizce). 21 Kasım 2019. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  10. ^ "Commentary: Sprinting toward a moderately prosperous society". Xinhuanet. 4 Mart 2019. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  11. ^ Wong, John (1 Mart 1998). "Xiao‐kang: Deng Xiaoping's socio‐economic development target for China". Journal of Contemporary China. 7 (17): 141-152. doi:10.1080/10670569808724309. ISSN 1067-0564. 
  12. ^ Buckley, C. (23 Mart 2015). "In Lee Kuan Yew, China Saw a Leader to Emulate". The New York Times. 24 Mart 2015 tarihinde kaynağındanÜcretli abonelik gerekli arşivlendi. 
  13. ^ Brandt 2008, s. 8
  14. ^ a b Hunt, Michael H. (2004). The World Transformed: 1945 to the Present. Boston: Bedford/St. Martin's. s. 355. ISBN 9780312245832. LCCN 2003101700. OCLC 1151774819. OL 3695802M. 
  15. ^ Cited by Susan L. Shirk in The Political Logic of Economic Reform in China, University of California, Berkeley and Los Angeles, 1993. 0-520-07706-7
  16. ^ Brandt 2008, s. 10
  17. ^ a b Brandt 2008, s. 11
  18. ^ "Open Door Policy". BBC. 25 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2019. 
  19. ^ Yun-Wing Sung (16 Ocak 1992). The China-Hong Kong Connection: The Key to China's Open Door Policy. Cambridge University Press. ISBN 978-0521382458. 
  20. ^ a b "Unsung hero of China's opening up is star of Shenzhen museum". South China Morning Post (İngilizce). 27 Aralık 2018. 20 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020. 
  21. ^ "Shekou Industrial Zone — firsts in reform and opening-up". China Daily. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020. 
  22. ^ a b Zhao, Suisheng (2023). The dragon roars back : transformational leaders and dynamics of Chinese foreign policy. Stanford, California: Stanford University Press. ss. 54-55. ISBN 978-1-5036-3415-2. OCLC 1332788951. 
  23. ^ Cheong, Danson (7 Aralık 2018). "Shenzhen – from village to city of opportunities". The Straits Times (İngilizce). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020. 
  24. ^ "Jan 24–29,1984: Deng Xiaoping visits Shenzhen and Zhuhai – China – Chinadaily.com.cn". China Daily. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  25. ^ Yuan, Yiming (15 Mart 2017). Studies on China's Special Economic Zones (İngilizce). Springer. ISBN 978-981-10-3704-7. 
  26. ^ "Hu Yaobang: an icon of China's reform – and of how little has changed". South China Morning Post (İngilizce). 14 Nisan 2019. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  27. ^ "Zhao Ziyang: The forgotten architect of China's economic reforms | DW | 14.01.2015" (İngilizce). Deutsche Welle. 14 Ocak 2015. 20 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  28. ^ Hornby, Lucy (15 Kasım 2018). "Xi versus Deng, the family feud over China's reforms". Financial Times (İngilizce). 18 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  29. ^ "Chinese reform politician Wan Li dies at 98". AP NEWS. 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  30. ^ "Hu Qili Urged People Throughout Country to Help Change China With AM-China, Bjt". AP NEWS. 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  31. ^ Bachman, David (1986). "Differing Visions of China's Post-Mao Economy: The Ideas of Chen Yun, Deng Xiaoping, and Zhao Ziyang". Asian Survey. 26 (3): 292-321. doi:10.2307/2644194. ISSN 0004-4687. JSTOR 2644194. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  32. ^ a b c d Wudunn, Sheryl (11 Nisan 1995). "Chen Yun, a Chinese Communist Patriarch Who Helped Slow Reforms, Is Dead at 89 (Published 1995)". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  33. ^ a b "CHEN YUN DIES". The Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2021. 
  34. ^ a b Sullivan, Lawrence R. (1988). "Assault on the Reforms: Conservative Criticism of Political and Economic Liberalization in China, 1985–86". The China Quarterly. 114 (114): 198-222. doi:10.1017/S030574100002676X. ISSN 0305-7410. JSTOR 654442. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  35. ^ Exupoli. "Bird Cage Economics" 8 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Exupoli.net.
  36. ^ a b c Coase, Ronald; Wang, Ning (2012), Coase, Ronald; Wang, Ning (Ed.), "A Bird in the Cage: Market Reform under Socialism", How China Became Capitalist (İngilizce), Londra: Palgrave Macmillan UK, ss. 68-103, doi:10.1057/9781137019370_4, ISBN 978-1-137-01937-0, erişim tarihi: 12 Ocak 2021 
  37. ^ Rivers, Matt (23 Kasım 2018). "Inside China's Silicon Valley: From copycats to innovation | CNN Business" (İngilizce). CNN. 23 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022. 
  38. ^ The rise of China's 'Silicon Valley' – CNN Video, 19 Kasım 2018, 2 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Mayıs 2020 
  39. ^ "A $30 Billion Fortune Is Hiding in China's Silicon Valley". Bloomberg L.P. 18 Ekim 2021. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "Xinhua Headlines: The rise of China's Silicon Valley". Xinhua News Agency. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020. 
  41. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; longworth01 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  42. ^ Brandt 2008, ss. 17–18
  43. ^ a b c Rawski 2008, s. 573
  44. ^ Lee, Dinah (25 Kasım 1984). "China's Coastal Cities Seek Foreign Investors". The Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022. 
  45. ^ Yang, Dali L. (1991). "China Adjusts to the World Economy: The Political Economy of China's Coastal Development Strategy". Pacific Affairs. 64 (1): 42-64. doi:10.2307/2760362. ISSN 0030-851X. JSTOR 2760362. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  46. ^ a b c d e Weber, Isabella (2021). How China escaped shock therapy : the market reform debate. Abingdon, Oxon: Routledge. s. 220. ISBN 978-0-429-49012-5. OCLC 1228187814. 
  47. ^ a b c Weber, Isabella (2021). How China escaped shock therapy : the market reform debate. Abingdon, Oxon: Routledge. s. 240. ISBN 978-0-429-49012-5. OCLC 1228187814. 
  48. ^ a b Naughton 2008, s. 105
  49. ^ a b c Naughton 2008, s. 114
  50. ^ Walter, Carl E. (September 2014). "Was Deng Xiaoping Right? An Overview of China's Equity Markets". Journal of Applied Corporate Finance (İngilizce). 26 (3): 8-19. doi:10.1111/jacf.12075. ISSN 1078-1196. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  51. ^ "An old man's ups and downs in China's stock market". Embassy of the People's Republic of China in the Republic of Kenya. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  52. ^ Brandt 2008, s. 22
  53. ^ Brandt 2008, s. 19
  54. ^ a b c d Lin, Chun (2006). The transformation of Chinese socialism. Durham [N.C.]: Duke University Press. s. 259. ISBN 978-0-8223-3785-0. OCLC 63178961. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023. 
  55. ^ Naughton 2008, s. 116
  56. ^ Brandt 2008, s. 128
  57. ^ Schoenleber, H. (23 Eylül 2006). "China's Private Economy Grows Up". 8 km.de. 31 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2010. 
  58. ^ Zhao, Huanxin (19 Aralık 2006). "China names key industries for state control". China Daily. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  59. ^ Naughton 2008, s. 129
  60. ^ "China's New Healthcare could cover millions more" 26 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Time magazine.
  61. ^ Chovanec, Patrick (2009-06-08). "China's Real Estate Riddle" 14 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Far East Economic Review. Retrieved 13 March 2010.
  62. ^ "China overtakes Japan as world's second-biggest economy". BBC News. 14 Şubat 2011. 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023. 
  63. ^ "Chinese enterprises write Communist Party's role into charters – Nikkei Asian Review". asia.nikkei.com (İngilizce). 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  64. ^ "Commentary: Why Chinese state companies are getting the Communist party's attention" (İngilizce). Channel NewsAsia. 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  65. ^ a b Dalio, Ray. "Principles by Ray Dalio". principles.com (İngilizce). 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  66. ^ Xinhua Net. "(Authorized to publish) Xi Jinping's Speech at the Entrepreneur Forum". Xinhua Net. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020. 
  67. ^ General Office of the CCP Central Committee. "Opinions on Strengthening the United Front Work of Private Economy in the New Era". Xinhua net (Çince). 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  68. ^ "Wall Street's China Problems Multiply With Warning on Banker Pay". bloomberg.com. 12 Haziran 2022. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  69. ^ John, Alun; Shen, Samuel; Wilson, Tom (24 Eylül 2021). "China's top regulators ban crypto trading and mining, sending bitcoin tumbling". Reuters (İngilizce). 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  70. ^ "China Bans For-Profit School Tutoring in Sweeping Overhaul". bloomberg.com. 24 Temmuz 2021. 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  71. ^ Zhong, Raymond (6 Kasım 2020). "In Halting Ant's I.P.O., China Sends a Warning to Business". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022. 
  72. ^ Brandt 2008, s. 3
  73. ^ China has socialist market economy in place (People's Daily Online, 2005).
  74. ^ Heston 2008, s. 28
  75. ^ Cai 2008, s. 184
  76. ^ Brandt 2008, s. 2
  77. ^ Perkins 2008, s. 834
  78. ^ a b Branstetter 2008, s. 668
  79. ^ a b Branstetter 2008, s. 669
  80. ^ Benjamin 2008, s. 730
  81. ^ Benjamin 2008, ss. 730–731
  82. ^ Benjamin 2008, s. 774
  83. ^ Weiyin, Zhang, "Completely bury Keynesianism" 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (February 17, 2009)
  84. ^ a b Huang 2008, s. 478
  85. ^ a b Huang 2008, s. 480
  86. ^ Weber, Isabella (2021). How China escaped shock therapy : the market reform debate. Abingdon, Oxon: Routledge. s. 164. ISBN 978-0-429-49012-5. OCLC 1228187814. 
  87. ^ Huang 2008, ss. 481–482
  88. ^ Huang 2008, s. 483
  89. ^ Rawski 2008, s. 572
  90. ^ Perkins 2008, s. 862
  91. ^ a b Rawski 2008, s. 593
  92. ^ "China poised to be world’s largest auto market" 31 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. NBC News. 2009-02-04.
  93. ^ Rawski 2008, s. 588
  94. ^ a b Brandt 2008, s. 13
  95. ^ Rawski 2008, s. 570
  96. ^ Branstetter 2008, ss. 635–638
  97. ^ Branstetter 2008, s. 655
  98. ^ Brandt 2008, ss. 1–3
  99. ^ Branstetter 2008, s. 656
  100. ^ Branstetter 2008, s. 676
  101. ^ Branstetter 2008, ss. 640–642
  102. ^ Haggard, Stevens et al (2008), 339
  103. ^ Branstetter 2008, s. 657
  104. ^ Branstetter 2008, ss. 658–659
  105. ^ Allen 2008, s. 522
  106. ^ Perkins 2008, s. 866
  107. ^ Allen 2008, s. 523
  108. ^ Allen 2008, s. 528
  109. ^ Allen 2008, s. 530
  110. ^ Allen 2008, s. 514
  111. ^ a b Allen 2008, s. 556
  112. ^ Xin Zhao and Russell W. Belk, "Politicizing Consumer Culture: Advertising's Appropriation of Political Ideology in China's Social Transition," Journal of Consumer Research (2008) 35#2 pp 231–244
  113. ^ Wong 2008, s. 431
  114. ^ Wong 2008, s. 440
  115. ^ Wong 2008, s. 434
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin_ekonomik_reformu&oldid=34237107" sayfasından alınmıştır