İçeriğe atla

Amsterdam: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Amsterdam_airphoto.jpg
→Mimari: Amsterdam_(NL),_Begijnhof_--_2015_--_7215-8.jpg
116. satır: 116. satır:
16. yüzyılda ahşap binalar yerle bir edildi ve yerine tuğla binalar yapıldı. Bu dönemde, [[Rönesans]] [[mimari stili]]'nde birçok bina inşa edildi. Bu dönemin binaları, yaygın Hollanda Rönesans tarzı olan [[Karga-basamaklı beşik|basamaklı beşik]] cepheleriyle çok tanınır. Amsterdam hızla kendi [[Rönesans mimarisini]] geliştirdi. Bu binalar mimarın [[Hendrick de Keyser]] ilkelerine göre inşa edildi.<ref name="dekeyser">{{Web kaynağı |başlık=Amsterdamse renaissance in de stijl van Hendrick de Keyser |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/renaiss3.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071127014006/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/renaiss3.html |arşivtarihi=27 Kasım 2007 |erişimtarihi=19 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref> Hendrick de Keyser tarafından tasarlanan en çarpıcı binalardan biri [[Westerkerk]]. 17. yüzyılda [[barok mimari]] Avrupa'nın başka yerlerinde olduğu gibi çok popüler oldu. Bu kabaca Amsterdam'ın [[Dutch Golden Age|Altın Age]] ile aynı zamana denk geldi. Amsterdam'da bu tarzın önde gelen mimarları [[Jacob van Campen]], [[Philips Vingboons]] ve [[Daniël Stalpaert|Daniel Stalpaert]] idi.<ref name="holclass">{{Web kaynağı |başlık=Hollands Classicisme |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/holclass.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070202200016/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/holclass.html |arşivtarihi=2 Şubat 2007 |erişimtarihi=21 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref>
16. yüzyılda ahşap binalar yerle bir edildi ve yerine tuğla binalar yapıldı. Bu dönemde, [[Rönesans]] [[mimari stili]]'nde birçok bina inşa edildi. Bu dönemin binaları, yaygın Hollanda Rönesans tarzı olan [[Karga-basamaklı beşik|basamaklı beşik]] cepheleriyle çok tanınır. Amsterdam hızla kendi [[Rönesans mimarisini]] geliştirdi. Bu binalar mimarın [[Hendrick de Keyser]] ilkelerine göre inşa edildi.<ref name="dekeyser">{{Web kaynağı |başlık=Amsterdamse renaissance in de stijl van Hendrick de Keyser |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/renaiss3.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071127014006/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/renaiss3.html |arşivtarihi=27 Kasım 2007 |erişimtarihi=19 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref> Hendrick de Keyser tarafından tasarlanan en çarpıcı binalardan biri [[Westerkerk]]. 17. yüzyılda [[barok mimari]] Avrupa'nın başka yerlerinde olduğu gibi çok popüler oldu. Bu kabaca Amsterdam'ın [[Dutch Golden Age|Altın Age]] ile aynı zamana denk geldi. Amsterdam'da bu tarzın önde gelen mimarları [[Jacob van Campen]], [[Philips Vingboons]] ve [[Daniël Stalpaert|Daniel Stalpaert]] idi.<ref name="holclass">{{Web kaynağı |başlık=Hollands Classicisme |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/holclass.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070202200016/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/holclass.html |arşivtarihi=2 Şubat 2007 |erişimtarihi=21 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref>


[[Dosya:BegijnhofAmsterdamNederlandPanorama.jpg|küçükresim|sağ|[[Begijnhof, Amsterdam|Begijnhof]], Amsterdam'daki en eski [[hofje]]lerden biridir.]]
[[Dosya:Amsterdam_(NL),_Begijnhof_--_2015_--_7215-8.jpg|küçükresim|sağ|[[Begijnhof, Amsterdam|Begijnhof]], Amsterdam'daki en eski [[hofje]]lerden biridir.]]
[[Dosya:Öffentliche Bibliothek und Konservatorium Amsterdam.jpg|küçükresim|sağ|[[Openbare Bibliotheek Amsterdam]] ve [[Conservatorium van Amsterdam]], şehrin merkezinde 21. yüzyıl mimarisinin iki örneği]]
[[Dosya:Öffentliche Bibliothek und Konservatorium Amsterdam.jpg|küçükresim|sağ|[[Openbare Bibliotheek Amsterdam]] ve [[Conservatorium van Amsterdam]], şehrin merkezinde 21. yüzyıl mimarisinin iki örneği]]
Philip Vingboons, şehrin her yerinde görkemli tüccar evleri tasarladı. Amsterdam'daki [[barok|barok tarzı]] ünlü bir bina, [[Baraj Meydanı]] üzerindeki [[Amsterdam Kraliyet Sarayı|Kraliyet Sarayı]]'dır. 18. yüzyıl boyunca Amsterdam, [[Fransa Kültürü|Fransız kültürü]] tarafından büyük ölçüde etkilendi. Bu, o dönemin mimarisine de yansır. 1815 civarında, mimarlar barok stili kırdı ve farklı neo-tarzlarda inşaat yapmaya başladı.<ref name="neostijl">{{Web kaynağı |başlık=Neo-stijlen |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/neostijl.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070819204630/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/neostijl.html |arşivtarihi=19 Ağustos 2007 |erişimtarihi=19 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref> Gotik tarzdaki binaların çoğu o döneme aittir ve bu nedenle [[Gotik Uyanış mimarisi|neo-gotik]] tarzda inşa edildiği söylenir. 19. yüzyılın sonunda, [[Art Nouveau|Jugendstil]] veya [[Art Nouveau]] stili popüler oldu ve bu mimari tarzda birçok yeni bina inşa edildi. Amsterdam bu dönemde hızla büyüdüğü için şehir merkezine bitişik yeni binalar da bu tarzda inşa edildi. Amsterdam Oud-Zuid'deki [[Museumplein|Museum Square]] civarındaki evler Jugendstil'in bir örneğidir. [[Modern tarih|modern çağ]] öncesinde Amsterdam'da popüler olan son tarz [[Art Deco]] idi. Amsterdam, [[Amsterdam Okulu|Amsterdamse Okulu]] olarak adlandırılan kendi tarzına sahipti. “Rivierenbuurt” gibi bütün semtler bu tarzda inşa edilmiştir.<ref name="aschool">{{Web kaynağı |başlık=Amsterdamse School |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/aschool.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071027144316/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/aschool.html |arşivtarihi=27 Ekim 2007 |erişimtarihi=21 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref> Amsterdamse School'da tasarlanan binaların cephelerinin dikkate değer bir özelliği, tuhaf biçimli pencere ve kapılarla oldukça süslü ve süslü olmalarıdır.
Philip Vingboons, şehrin her yerinde görkemli tüccar evleri tasarladı. Amsterdam'daki [[barok|barok tarzı]] ünlü bir bina, [[Baraj Meydanı]] üzerindeki [[Amsterdam Kraliyet Sarayı|Kraliyet Sarayı]]'dır. 18. yüzyıl boyunca Amsterdam, [[Fransa Kültürü|Fransız kültürü]] tarafından büyük ölçüde etkilendi. Bu, o dönemin mimarisine de yansır. 1815 civarında, mimarlar barok stili kırdı ve farklı neo-tarzlarda inşaat yapmaya başladı.<ref name="neostijl">{{Web kaynağı |başlık=Neo-stijlen |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/neostijl.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070819204630/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/neostijl.html |arşivtarihi=19 Ağustos 2007 |erişimtarihi=19 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref> Gotik tarzdaki binaların çoğu o döneme aittir ve bu nedenle [[Gotik Uyanış mimarisi|neo-gotik]] tarzda inşa edildiği söylenir. 19. yüzyılın sonunda, [[Art Nouveau|Jugendstil]] veya [[Art Nouveau]] stili popüler oldu ve bu mimari tarzda birçok yeni bina inşa edildi. Amsterdam bu dönemde hızla büyüdüğü için şehir merkezine bitişik yeni binalar da bu tarzda inşa edildi. Amsterdam Oud-Zuid'deki [[Museumplein|Museum Square]] civarındaki evler Jugendstil'in bir örneğidir. [[Modern tarih|modern çağ]] öncesinde Amsterdam'da popüler olan son tarz [[Art Deco]] idi. Amsterdam, [[Amsterdam Okulu|Amsterdamse Okulu]] olarak adlandırılan kendi tarzına sahipti. “Rivierenbuurt” gibi bütün semtler bu tarzda inşa edilmiştir.<ref name="aschool">{{Web kaynağı |başlık=Amsterdamse School |url=http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/aschool.html |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20071027144316/http://www.bmz.amsterdam.nl/adam/nl/aschool.html |arşivtarihi=27 Ekim 2007 |erişimtarihi=21 Mayıs 2008 |dil=nl}}</ref> Amsterdamse School'da tasarlanan binaların cephelerinin dikkate değer bir özelliği, tuhaf biçimli pencere ve kapılarla oldukça süslü ve süslü olmalarıdır.

Sayfanın 23.32, 30 Haziran 2023 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Amsterdam (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Amsterdam
Şehir ve Belediye
Amsterdam bayrağı
Bayrak
Amsterdam arması
Arma
Takma adlar:
Mokum, Kuzeyin Venedik'i
Sloganlar:
Heldhaftig,Vastberaden,Barmhartig
Amsterdam'ın sınırları
Amsterdam'ın sınırları
Hollanda üzerinde Amsterdam
Amsterdam
Amsterdam
Amsterdam'ın Hollanda'daki konumu
ÜlkeHollanda Hollanda
İlKuzey Hollanda
BelediyeAmsterdam
Alt idari birimler
Liste
İdare
 • Belediye BaşkanıFemke Halsema (GL)
Yüzölçümü
 • Şehir ve Belediye84 km²
Rakım2 m
Nüfus
 (2017)
 • Şehir ve Belediye851.573
 • Yoğunluk4908/km²
 • Kent
8,116,000
 • Metropol
2,431,000
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAS)
Alan kodu020
Plaka koduG, GZ, GX
Resmî site
www.amsterdam.nl
Amsterdam'ın Singelgracht İçindeki Onyedinci Yüzyıl Yapımı Kanallar ile Çevrilmiş Bölgesi
UNESCO Dünya Mirası
Havadan Amsterdam'ın Kanallarla Çevrilmiş Bölgeleri
KonumHollanda Hollanda
KriterKültür: i , ii , iv
Referans1349
Tescil2010 (34. oturum)
BölgeAvrupa ve Kuzey Amerika
Koordinatlar52°21′54″K 4°53′16″D / 52.36500°K 4.88778°D / 52.36500; 4.88778

Amsterdam, Hollanda'nın başkenti ve ülkenin en yüksek nüfuslu şehridir. Ancak Hollanda, hükûmetin ve meclisin bulunduğu Lahey'den yönetilir. Şehir, ülkenin batısında, Kuzey Hollanda eyaletinde yer almaktadır. 12. yüzyılda Amstel ırmağının kıyısında bir balıkçı köyü olarak kurulan Amsterdam, Hollanda'nın kişi sayısı bakımından en büyük, kültürel ve parasal yönden de en önemli kentidir. Şehir merkezinde 2018 sayımına göre 872.680 kişi yaşasa da, şehir sınırları içinde bu sayı 1.558.755 ve metropoliten bölgede 2.480.394'tür.

Adı, ilk kurulduğu zamanlarda Amstel ırmağının üzerine kurulan su bendi ("dam") olan Amstelredamme'ın zamanla Amsterdam olmasından gelir.

Amsterdam, çoğunlukla 17. yüzyıldan kalma yapılarıyla, Avrupa'daki en köklü kent dokularından birini barındırır. Kentin eski bölümü iç içe geçmiş ay biçimindeki kanallardan oluşur. Bu kanalların iki yakasındaki tarihî evlerin bir bölümü bugün ev, geri kalanı ise, kamu ya da özel işyeri olarak kullanılır. Özellikle, Amsterdam'da bulunan Dam Meydanı çok ünlüdür ve dünyanın birçok yerinden ziyaretçi akınına uğramaktadır.

Hollanda'nın birçok yerinde olduğu gibi, Amsterdam'da da kanallar bataklık olan bölgede öncelikle suları denetim altına almak için kazılmıştır. Bunun yanı sıra savunma ile ulaşım için de kullanılmıştır. Bazı kanalların üzerinde tekne evler bulunur. Bunlar genellikle eski tekneler ya da baştan ev olarak tasarlanmış teknelerdir. İlk olarak 60'lı 70'li yıllardaki konut sıkıntısının sonucu olarak ortaya çıkan tekne evler, bugünlerde yalnızca zorunluluktan değil, daha çok bir yaşam tarzı yeğlemesi olarak öne çıkmaktadır.

Ünlü Amsterdam sakinleri arasında Anne Frank, ressam Rembrandt van Rijn ve Vincent van Gogh adlı sanatçılar ve filozof Baruch Spinoza yer almaktadır. Kraliyet Concertgebouw Orkestrası da Amsterdam'da bulunur.

Şehir manzarası ve mimari

Cornelis Anthonisz tarafından Amsterdam'ın kuşbakışı görünümünü gösteren 1538 tarihli bir tablo. Ünlü Grachtengordel henüz kurulmamıştı.

Amsterdam, istasyonun ana caddesi olan Amsterdam Centraal istasyonu ve Damrak'tan güneye doğru açılır. Kasabanın en eski bölgesi De Wallen (İngilizce:"The Quays") "Rıhtımlar" olarak bilinir. Damrak'ın doğusunda yer alır ve şehrin ünlü kırmızı fener mahallesini içerir. De Wallen'in güneyinde, Waterlooplein'in eski Yahudi mahallesi bulunur.

"Grachten" olarak bilinen Orta Çağ ve sömürge dönemi Amsterdam kanalları, evlerin ilginç duvarlara sahip olduğu şehrin kalbini kucaklar. Grachtengordel'in ötesinde, Jordaan ve de Pijp'nin eski işçi sınıfı bölgeleri vardır. Şehrin başlıca müzelerinin bulunduğu Museumplein, adını Hollandalı yazar Joost van den Vondel'den alan 19. yüzyıldan kalma bir park olan Vondelpark ve Plantage hayvanat bahçesi ile mahalle de Grachtengordel'in dışındadır. Şehrin çeşitli bölümleri ve çevresindeki kentsel alan polder'lerdir. Bu, Aalsmeer, Bijlmermeer, Haarlemmermeer ve Watergraafsmeer'de olduğu gibi, göl anlamına gelen -meer son ekiyle tanınabilir.

Kanallar

Singel Kanalı – Kasım 1977

Amsterdam kanal sistemi bilinçli şehir planlaması sonucudur.[1] 17. yüzyılın başlarında, göçün zirvede olduğu zamanlarda, uçları IJ körfezinde ortaya çıkan eşmerkezli dört yarım kanal kanalına dayanan kapsamlı bir plan geliştirildi. Grachtengordel olarak bilinen, kanalların üçü çoğunlukla konut inşaatı içindi: Herengracht ("Heren", Amsterdam'ın yönetici lordları olan "Heren Regeerders van de stad Amsterdam" anlamına gelirken, "gracht" kanal anlamına gelir, bu nedenle isim kabaca "Lordların Kanalı" olarak çevrilebilir), Keizersgracht (İmparatorun Kanalı) ve Prinsengracht (Prens Kanalı).[2] Dördüncü ve en dıştaki kanal, dış halkadaki tüm kanalların ortak adı olduğu için haritalarda genellikle bahsedilmeyen Singelgracht'dır. Singelgracht, en eski ve en içteki kanal olan Singel ile karıştırılmamalıdır.

Herengracht
Prinsengracht

Kanallar savunma, su yönetimi ve ulaşım için hizmet etti. Savunmalar, geçiş noktalarında kapıları olan bir hendek ve toprak setleri şeklini aldı, ancak bunun dışında duvarcılık üstyapı'sı yoktu.[3] Orijinal planlar kayboldu, bu nedenle Ed Taverne gibi tarihçilerin orijinal niyetler hakkında spekülasyon yapması gerekir: Düzenin değerlendirmelerinin dekoratif olmaktan ziyade tamamen pratik ve savunma amaçlı olduğu düşünülür.[4]

İnşaat 1613'te başladı ve yerleşimin genişliği boyunca batıdan doğuya, tarihçi Geert Mak dediği gibi- popüler bir efsanede olduğu gibi merkezden dışarıya doğru değil- devasa bir ön cam sileceği gibi ilerledi. Güney kesiminde kanal inşaatı 1656'da tamamlandı. Daha sonra konut binalarının inşaatı yavaş ilerledi. Amstel nehri ile IJ körfezi arasındaki alanı kapsayan eşmerkezli kanal planının doğu kısmı hiçbir zaman uygulanmadı. Sonraki yüzyıllarda arazi, fazla planlama yapılmadan parklar, yaşlıların evleri, tiyatrolar, diğer kamu tesisleri ve su yolları için kullanıldı.[5] Yıllar geçtikçe, Nieuwezijds Voorburgwal ve Spui gibi birçok kanal doldurularak caddeler veya meydanlar haline geldi.[6]

Genişleme

Egelantiersgracht, Grachtengordel'in batısında, Jordaan semtinde yer alır.

17. yüzyılda Amsterdam kanallarının geliştirilmesinden sonra, şehir iki yüzyıl boyunca sınırlarının ötesine geçmedi. 19. yüzyıl boyunca Samuel Sarphati o zamanki Paris ve Londra'nın ihtişamına dayanan bir plan tasarladı. Plan, Grachtengordel'in hemen dışında yeni evlerin, kamu binalarının ve sokakların inşasını öngörüyordu. Ancak planın temel amacı halk sağlığını iyileştirmekti. Plan şehri genişletmese de, “Paleis voor Volksvlijt” gibi bugüne kadarki en büyük kamu binalarından bazılarını üretti.[7][8][9] Sarphati'nin ardından, inşaat mühendisleri Jacobus van Niftrik ve Jan Kalff, şehrin merkezini çevreleyen 19. yüzyıldan kalma mahallelerden oluşan bir halka tasarladılar ve şehir, 17. yüzyıl sınırının dışındaki tüm arazilerin mülkiyetini koruyor ve böylece gelişmeyi sıkı bir şekilde kontrol ediyordu.[10] Bu mahallelerin çoğu işçi sınıfına ev sahipliği yaptı.[11]

Aşırı kalabalığa yanıt olarak, 20. yüzyılın başında Amsterdam'ın daha önce gördüğü her şeyden çok farklı olan iki plan tasarlandı: “Plan Zuid” (mimar Berlage tarafından tasarlandı) ve Batı. Bu planlar, tüm sosyal sınıflar için konut bloklarından oluşan yeni mahallelerin geliştirilmesini içeriyordu.[12][13]

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra şehrin batı, güneydoğu ve kuzey kesimlerinde büyük yeni mahalleler inşa edildi. Bu yeni mahalleler, şehrin yaşam alanı eksikliğini gidermek ve insanlara modern olanaklara sahip uygun fiyatlı evler sunmak için inşa edildi. Mahalleler esas olarak yeşil alanlar arasında yer alan, geniş yollara bağlanan ve mahalleleri motorlu araba ile kolayca erişilebilir kılan büyük konut bloklarından oluşuyordu. O dönemde inşa edilen batı banliyölerine topluca Westelijke Tuinsteden denir. Aynı dönemde inşa edilen kentin güneydoğusundaki bölge Bijlmer olarak biliniyor.[14][15]

Mimari

Scheepvaarthuis, Johan van der Mey, Michel de Klerk, Piet Kramer tarafından Amsterdam Okulu mimarisinin karakteristiğidir.

Amsterdam'ın zengin bir mimarlık tarihi vardır. Amsterdam'daki en eski bina, 1306'da kutsanan Wallen'in kalbindeki Eski Kilise Oude Kerk (İngilizce: Old Church)'dir.[16] En eski ahşap bina Begijnhof adresindeki Het Houten Huys[17]. 1425 civarında inşa edilmiştir ve mevcut iki ahşap binadan biridir. Aynı zamanda Amsterdam'daki Gotik mimari'nin birkaç örneğinden biridir. Hollanda'nın en eski taş binası olan Moriaan 's-Hertogenbosch'da inşa edilmiştir.

16. yüzyılda ahşap binalar yerle bir edildi ve yerine tuğla binalar yapıldı. Bu dönemde, Rönesans mimari stili'nde birçok bina inşa edildi. Bu dönemin binaları, yaygın Hollanda Rönesans tarzı olan basamaklı beşik cepheleriyle çok tanınır. Amsterdam hızla kendi Rönesans mimarisini geliştirdi. Bu binalar mimarın Hendrick de Keyser ilkelerine göre inşa edildi.[18] Hendrick de Keyser tarafından tasarlanan en çarpıcı binalardan biri Westerkerk. 17. yüzyılda barok mimari Avrupa'nın başka yerlerinde olduğu gibi çok popüler oldu. Bu kabaca Amsterdam'ın Altın Age ile aynı zamana denk geldi. Amsterdam'da bu tarzın önde gelen mimarları Jacob van Campen, Philips Vingboons ve Daniel Stalpaert idi.[19]

Begijnhof, Amsterdam'daki en eski hofjelerden biridir.
Openbare Bibliotheek Amsterdam ve Conservatorium van Amsterdam, şehrin merkezinde 21. yüzyıl mimarisinin iki örneği

Philip Vingboons, şehrin her yerinde görkemli tüccar evleri tasarladı. Amsterdam'daki barok tarzı ünlü bir bina, Baraj Meydanı üzerindeki Kraliyet Sarayı'dır. 18. yüzyıl boyunca Amsterdam, Fransız kültürü tarafından büyük ölçüde etkilendi. Bu, o dönemin mimarisine de yansır. 1815 civarında, mimarlar barok stili kırdı ve farklı neo-tarzlarda inşaat yapmaya başladı.[20] Gotik tarzdaki binaların çoğu o döneme aittir ve bu nedenle neo-gotik tarzda inşa edildiği söylenir. 19. yüzyılın sonunda, Jugendstil veya Art Nouveau stili popüler oldu ve bu mimari tarzda birçok yeni bina inşa edildi. Amsterdam bu dönemde hızla büyüdüğü için şehir merkezine bitişik yeni binalar da bu tarzda inşa edildi. Amsterdam Oud-Zuid'deki Museum Square civarındaki evler Jugendstil'in bir örneğidir. modern çağ öncesinde Amsterdam'da popüler olan son tarz Art Deco idi. Amsterdam, Amsterdamse Okulu olarak adlandırılan kendi tarzına sahipti. “Rivierenbuurt” gibi bütün semtler bu tarzda inşa edilmiştir.[21] Amsterdamse School'da tasarlanan binaların cephelerinin dikkate değer bir özelliği, tuhaf biçimli pencere ve kapılarla oldukça süslü ve süslü olmalarıdır.

Eski şehir merkezi, 19. yüzyılın sonundan önceki tüm mimari üslupların odak noktasıdır. Jugendstil ve Gürcüce daha çok şehir merkezinin dışında erken dönemde inşa edilen mahallelerde bulunur. 20. yüzyıla ait olmasına rağmen şehir merkezinde de bu tarzların çarpıcı örnekleri bulunmaktadır. Şehir merkezindeki ve yakınlardaki tarihi yapıların çoğu, kanallar boyunca sıralanan ünlü tüccar evleri gibi evlerdir.

Su kanalları arasındaki sokaklarda kendine yer bulan geleneksel Hollanda mimarisine sahip, kırmızı tuğlalı apartmanlar aynı zamanda şehrin genel mimari görünümünü oluşturuyor. Geleneksel tarzda yapılmış apartman ve binaların ortak sorunu, gevşek olan toprak zeminine ahşap kütüklerden oluşan kazıkların çakılarak oluşturulduğu temel üzerinde inşa edilmiş olmalarıdır. Günümüz ileri inşaat teknolojisi ile inşa edilen modern yapılarda ise ahşap kazıkların yerini çelik kazıklar almıştır.

Kendine özgü birçok mimari özelliğe sahip olan Amsterdam evlerinin en baskın özelliği ise inşa edilen yapının fazla ağır olmaması için pencerelerinin büyük olarak tasarlanmış olmasıdır. Binanın ağır olması demek yumuşak olan zemine daha çok batması anlamına geldiğinden bu şekilde bir tasarım benimsenmiştir.

Dans Eden Evler

Yakın zamana kadar Amsterdam'da yapılan binalar ahşap kazıklar üzerinde oluşturulan yapay temel üzerine inşa edilmekteydi. Su kanalları ve toprak zeminin gevşek olması nedeniyle temelde kaymaları tetikledi. Bu sebeple bu binalardan bazıları sağa-sola eğim kazanarak statiğini kaybetmeye başladı. Bu tip Amsterdam evleri gözle fark edilecek kadar eğim kazandığından ilginç bir görünüm oluşturmuş ve "'Dans eden evler'" olarak adlandırılmasına sebep olmuştur. Dans eden evlerden Dam Meydanı yakınlarında çok sayıda görebilirsiniz.

Yüzen Evler

Amsterdam'daki Yüzen Evler

Amsterdam'ın bir diğer ilginç mimari özelliği de su kanalları üzerinde bulunan evleridir. Konut fiyatlarının 1960'lardan sonra kademeli olarak artışının bir sonucu olarak bazı insanlar, sahibi oldukları tekneleri yaşam alanı haline getirerek kullanmaya başlamışlardır. Daha da ileri giderek iki teknenin üzerine bir prefabrik ev veya konteyner koyanlara bile rastlanıyor. Su kanallarında yaşayan insanların tasarladığı bu evlere Amsterdam'ın Yüzen Evleri deniyor.

Turizm

Amsterdam, dünyada en çok ziyaret edilen 5. merkezdir. 2014 yılı verilerine göre Amsterdam yıllık 4,2 milyon turist ziyareti almaktadır. 17'si 5 yıldızlı olmak üzere 350 otel ile toplamda 45 bin yatak kapasitesi bulunmaktadır.

Şehirde birçok müze bulunmaktadır. Bunların en önemlileri Rjiksmuseum ve Van Gogh Müzesi'dir. Bunların dışında, Amsterdams Historisch Museum, Rembrandthuis, Anne Frank Huis, Hermitage, Tropenmuseum, Verzetmuseum ve Stedelijk Museum'u sayılabilir.

Genelevlerin olduğu "Kırmızı Işıklar" bölgesi ("Red Light District") ile daha çok tütünle karıştırılarak ya da karıştırılmadan içilen esrarın, Space Cake (esrarlı kurabiye) ve mantarların(magic mushroom) satıldığı "kahvehane"ler ("Coffeeshop") kente gelenlerin ilgisini çeken yerler arasındadır.

Müzik

Ulaşım

Toplu taşıma otobüs ve tramvaylar ile sağlanır. Şehirde dört metro hattı bulunmaktadır, beşinci hat ise yapım halindedir (ancak kentin doğal dokusuna zarar vermemek için yapımı yavaş sürmektedir). Ayrıca birçok cadde ve sokak araç trafiğine kapatılmıştır.

Amsterdam bisiklet dostu bir şehirdir. Şehirde bisiklet yolları ve bisiklet park alanlarıyla "bisiklet kültürü"nün geliştiği bir merkezdir. Şehirde 1 milyonu aşkın bisiklet bulunduğu tahmin edilmektedir. Ancak bisiklet hırsızlığı oldukça yaygındır. Bu yüzden bisiklet sahiplerinin büyük kilitlerle bisikletlerini hırsızlara karşı koruma eğilimi vardır. Şehir içinde araç kullanmak tercih edilmez. Çünkü park ücretleri oldukça yüksektir.

Kent kanalları artık çoğunlukla yük ya da yolcu ulaşımı için değil, tekne gezintileri için kullanılmaktadır. Amsterdam Ana Tren İstasyonu'ndan ve kentin öteki bir iki yerinden kalkan 40-50 kişilik gezinti tekneleri ile kentin kanalları gezilir. Bunun dışında özel tekneler ve pedallı 4 kişilik tekneler ("su bisikletleri") de kanal gezileri için kullanılır.

Amsterdam yakınlarında bulunan Badhoevedorp Kavşağı, 1932'den bu yana Hollanda'da otoyolların ana merkezidir. Amsterdam Havalimanı (Amsterdam Airport Schiphol), Amsterdam Ana Tren İstasyonu'ndan (NS Amsterdam Centraal Station) trenle yaklaşık 15-20 dakika kadar uzaktadır. Hollanda'nın bu en büyük havalimanı, Avrupa'da dördüncü, dünyada onuncu sıradadır. Yılda 44 milyon kişiyle dünyanın en kalabalık üçüncü havalimanıdır. İsmi her ne kadar Amsterdam Havalimanı diye geçse de aslında Amsterdam sınırları içinde olmayıp Haarlemermeer Belediyesi sınırlarındadır.

Üniversiteler

Amsterdam'da Amsterdam Üniversitesi (Universiteit van Amsterdam) ile Vrije Universiteit Amsterdam (Amsterdam Özgür Üniversitesi) adında iki üniversite vardır. Bunlar dışında üniversite olmayan, ancak bazıları lisans (B.Sc.) diploması veren birkaç yüksek okul da bulunur.

Kentin en büyük üniversitesi olan Amsterdam Üniversitesi 1632 yılında kurulmuş olup, Avrupa'nın değerli araştırma üniversitelerinden biridir. Amsterdam Özgür Üniversitesi ise 1880 yılında, sonradan başbakan olacak Abraham Kuyper'ce, tutucu-Protestan (Kalvinci) yapıda kurulmuş olup, adını devlet ile kilise kurumlarından bağımsız olmasından alır.

Amsterdam'da üçüncü bir üniversite kurma çalışmaları başlamıştır. Kent ekonomisine daha da canlılık getirmesi, kenti uygulamalı bilimler konusunda yabancı kuruluşların yatırımları için daha da çekici yapması beklenen bu üniversitenin teknik bir üniversite olması düşünülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nin önemli üniversiteleri (MIT, Duke,Kolombiya ile Stanford) bu yeni üniversitenin kurulumunda yer almak istediklerini belirtmişlerdir.[22]

Görülmesi Gereken Yerler

  • Van Gogh Müzesi: 200'den fazla resim, 500 çizim ve taslak, ayrıca Japon eseri yer almaktadır.
  • Anne Frank Museum: Anne Frank'ın doğum evi her yıl yaklaşık 1 milyon kişi tarafından ziyaret edilmektedir.
  • Rijksmuseum (Devlet Müzesi) Amsterdam'ın en çarpıcı, önemli müzesidir. Birçok Rembrandt tablosunu barındırır. 1400-1900'ler arası 5000 resim içermektedir.
  • Rembrandthuis (Rembrandt Evi): Ressam Rembrandt 17. yüzyıl izleri taşıyan bu evde yaklaşık 20 yıl yaşamıştır.
  • Jordaan: Amsterdam'ın bambaşka yüzüdür. Çiçekli balkonları ile kanal boyunca sıralanan binalar ve kanal kenarlarında keyifli kafelerde tüm gece boyunca oturulabilir. Bölge adeta kanal boyu evleri müzesi gibidir.
  • De Wallen ya da Red Light District: Ünlü Kırmızı Işık Bölgesi şehrin tam merkezinde yer almaktadır.
  • Stedelijk Museum CS: 1895'te açılmış müze modern sanat müzesidir.
  • Madame Tussauds Müzesi
  • Dam Meydanı
  • Leidseplein
  • Begijnhof

Özellikle Van Gogh ve Rijks müzeleri önünde oluşan uzun kuyruklardan dolayı biletlerin şehrin belirli bölgelerinde bulunan turist ofislerinden temin edilmesi zaman kaybının önüne geçmektedir.

Demografik yapısı

1300 yılında Amsterdam nüfusu bin kişiydi. 1400 yılında 3 bindi. 1675'ten sonra nüfus hızla artarak 206 bine ulaştı. 1850'lere kadar nüfusta çok büyük bir artış yaşanmadı. Şehrin 1850'deki nüfusu 224 bindi. Şehrin günümüzdeki nüfusu 742 bindir. Şehre 20. yüzyılda ilk toplu göç Endonezyadan geldi. Ardından Türkiye, Fas, İspanya, İtalya'dan işçiler 1960'larda göç etti. Surinam'ın 1975'te bağımsızlığını kazanmasıyla Surinam'dan bir göç dalgası yaşandı.

20. yüzyılın sonlarına doğru özellikle müslüman azınlıklara karşı değişen politikalar, okullarda azınlık dillerinde verilen derslerin kaldırılması gibi kültürel baskılar Amsterdam kentinde de kendisini gösterdi. En büyük azınlık dilleri olan Türkçe ile Arapça dillerindeki TV kanalları temel Kablo TV paketlerinden kaldırıldı [23]. Seçimlerde adayların azınlık dillerinde kampanya yürütmeleri eleştirildi ve bazı durumlarda basılı yayınlar toplatıldı. Bu baskıları yapan ve sonradan Amsterdam belediye başkanı olan zamanın 'Uyum' Bakanı van der Laan kendi partisinin PvdA adayınca ikiyüzlülükle suçlandı [24].

Spor

Hollanda 1. Ligi Eredivisie'de yer alan Ajax takımı Amsterdam kentinin en büyük futbol kulübüdür. Takımın stadyumu olan Johan Cruyff Arena şehrin güneydoğusu olan Bijlmer'da yer alır. Bunun yanında Amsterdam 1928 Yaz Olimpiyatları'na ev sahipliği yapmıştır. Olimpiyatlar için yapılmış olan Amsterdam Olimpiyat Stadyumu son yıllarda tamamen yenilenmiş olup spor müzesi olarak hizmet vermekte ve Amsterdam Maratonu gibi spor ve kültür etkinlikleri için kullanılmaktadır.

Kardeş şehirler

Amsterdam Şehri'nin şu yabancı şehirlerle resmi kardeş şehir bağlantıları vardır: [25]

Resimler

  • Kentin "Jordan" bölgesindeki kanallar
    Kentin "Jordan" bölgesindeki kanallar
  • Rokin kanalı
    Rokin kanalı
  • Rembrandt'ın tablolarına konu olan Nieuwmarkt ("Yenipazar") alanındaki Waag adlı yapı
    Rembrandt'ın tablolarına konu olan Nieuwmarkt ("Yenipazar") alanındaki Waag adlı yapı
  • Amstel Frans Koppelaar
    Amstel
    Frans Koppelaar
  • Kentin simgelerinden; yeldeğirmenleri
    Kentin simgelerinden; yeldeğirmenleri
  • Amsterdam
    Amsterdam
  • Hollanda'nın başkenti Amsterdam'da bulunan bir kanal yolu.
    Hollanda'nın başkenti Amsterdam'da bulunan bir kanal yolu.
Amsterdam panoraması güneybatıya bakış

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Amsterdamse Grachten" (Felemenkçe). Municipality Amsterdam. 20 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008. 
  2. ^ "SHVriendenwandeling2017web1.pdf" (PDF). stadsherstel. 9 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2018. 
  3. ^ Taverne, E. R. M. (1978). In 't land van belofte, in de nieuwe stadt: ideaal en werkelijkheid van de stadsuitleg in de Republiek, 1580–1680 (In the land of promise, in the kinky city: ideal and reality of the city lay-out in the [Dutch] Republic, 1580–1680). Maarssen: Schwartz. ISBN 978-90-6179-024-2. 
  4. ^ Sako Musterd (2003). Amsterdam Human Capital. Amsterdam University Press. s. 33. ISBN 978-90-5356-595-7. 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021. 
  5. ^ Mak, G. (1995). Een kleine geschiedenis van Amsterdam. Amsterdam/Antwerp: Uitgeverij Atlas. ISBN 978-90-450-1232-2. 
  6. ^ "Dempingen en Aanplempingen" (Felemenkçe). Walther Schoonenberg. 18 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008. 
  7. ^ "Samuel Sarphati" (Felemenkçe). Joods Historisch Museum Amsterdam. 13 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  8. ^ "Uitbreidingsplan Sarphati" (Felemenkçe). Zorggroep Amsterdam. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. [ölü/kırık bağlantı]
  9. ^ "Samuel Sarphati" (Felemenkçe). JLG Real Estate. 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  10. ^ "Van Niftrik's plan at the Amsterdam City Archives". Stadsarchief.amsterdam.nl. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2010. 
  11. ^ "Amsterdam Oud-Zuid" (Felemenkçe). BMZ. 13 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  12. ^ "Berlage's Expansion Plan". Stadsarchief Amsterdam. 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  13. ^ "Plan-Berlage" (Felemenkçe). Bureau Monumentenzorg Amsterdam. 14 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  14. ^ "Westelijke Tuinsteden" (Felemenkçe). Ymere. 20 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  15. ^ "Ontwerp Westelijke Tuinsteden" (Felemenkçe). Archex.info. 11 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2008. 
  16. ^ "Oude Kerk official website". 11 Kasım 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2009. 
  17. ^ "Houten Huys" (Felemenkçe). 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2008. 
  18. ^ "Amsterdamse renaissance in de stijl van Hendrick de Keyser" (Felemenkçe). 27 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2008. 
  19. ^ "Hollands Classicisme" (Felemenkçe). 2 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008. 
  20. ^ "Neo-stijlen" (Felemenkçe). 19 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2008. 
  21. ^ "Amsterdamse School" (Felemenkçe). 27 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2011. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2011. 
  25. ^ "Amsterdam redefines town twinning as aid". NRC Handelsblad (İngilizce). 2011. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2011. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Amsterdam ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amsterdam&oldid=29910577" sayfasından alınmıştır