ขยุ้มตีนหมา
| ขยุ้มตีนหมา | |
|---|---|
| |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| หมวด: | Magnoliophyta |
| ชั้น: | Magnoliopsida |
| อันดับ: | Solanales |
| วงศ์: | Convolvulaceae |
| สกุล: | Ipomoea |
| สปีชีส์: | I. pes-tigridis |
| ชื่อทวินาม | |
| Ipomoea pes-tigridis L., 1753[1] | |
ขยุ้มตีนหมา (ชื่อวิทยาศาสตร์: Ipomoea pes-tigridis; อังกฤษ: morningglory[2]) เป็นพืชล้มลุกชนิดหนึ่ง มีอายุนาน 1 ปี ขยุ้มตีนหมาจัดอยู่ในสกุล Ipomoea ซึ่งอยู่ในวงศ์ผักบุ้ง (Convolvulaceae) เป็นพรรณไม้ที่พบขึ้นอยู่ตามบริเวณรกร้างว่างเปล่า นาข้าว ริมถนน และตามดินทรายใกล้ทะเล พบได้ตั้งแต่ระดับความสูง 0–1,000 เมตร ขยุ้มตีนหมาเป็นพืชที่พบกระจายอยู่เกือบทั่วโลก โดยพบในแถบเอเชียใต้ เอเชียตะวันออก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทวีปแอฟริกา ออสเตรเลีย หมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก[1]
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
[แก้]ต้นขยุ้มตีนหมามีลักษณะทางพฤกษศาสตร์จำแนกเป็นส่วน ๆ ดังนี้[3]
- ต้น เป็นพรรณไม้ล้มลุก มีความยาวตั้งแต่ 0.5–3 เมตร ลำต้นเล็กเรียว ทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน หรือเลื้อยพาดพันขึ้นคลุมต้นไม้อื่น ตามลำต้นมีขนแข็งขึ้นปกคลุม
- ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ มีความกว้าง 2.5–10 เซนติเมตร ยาว 3–7.5 เซนติเมตร ใบหยักเป็นแฉกลึกเกือบถึงโคนใบ 7–9 แฉก ก้านใบจะเล็กและเรียวยาวประมาณ 1.5–10 เซนติเมตร
- ดอก ออกเป็นช่อตามง่ามใบมีประมาณ 2–3 ดอก ก้านช่อดอกจะมีขนยาว 2–18 เซนติเมตร ส่วนใบประดับจะเป็นรูปหอกแกมขอบขนาน ยาวประมาณ 1.5–3 เซนติเมตร กลีบรองกลีบดอกยาวประมาณ 8–12 มิลลิเมตร กลีบดอกจะมีสีขาว และเชื่อมติดกันเป็นรูปปากแตร มีความยาว 3.5–5 เซนติเมตร
- เกสร เกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียมีลักษณะเกลี้ยง
- เมล็ดและผล ผลแห้งมีสีน้ำตาล เป็นรูปไข่ยาวประมาณ 8–9 มิลลิเมตร มีผิวเกลี้ยง ส่วนเมล็ดจะมีความยาว 4 มิลลิเมตร และมีขนสีเทากระจายเต็มเมล็ด
- ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด
ประโยชน์
[แก้]- ต้น ใช้ทำเป็นยาระงับพิษสุนัขบ้า หรือตำให้ละเอียดผสมกับเนย ใช้ปิดหัวฝีไม่ให้แพร่กระจาย
- ราก ใช้เป็นยารักษาโรคไอเป็นโลหิต
- เมล็ด ใช้รักษาโรคท้องมาน[4]
ชื่อพ้องและชื่อท้องถิ่น
[แก้]ขยุ้มตีนหมามีชื่อพ้องหลายชื่อ[1] รวมถึงในประเทศไทยมีการเรียกชื่อแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น[5] ดังนี้
- ชื่อพ้อง
- ชื่อท้องถิ่น
อ้างอิง
[แก้]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Fang Rhui-cheng และ George Staples (1995). Flora of China – Ipomoea. Science Press, Peking und Missouri Botanical Garden Press, St. Louis. หน้า 6
- ↑ Plants Profile — Ipomoea pes-tigridis L., Natural Resources Conservation Service, United States Department of Agriculture.
- ↑ ขยุ้มตีนหมา[ลิงก์เสีย], อุทยานธรรมชาติวิทยาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
- ↑ ขยุ้มตีนหมา, สมุนไพรดอตคอม
- ↑ Ipomoea pes-tigridis L.[ลิงก์เสีย], ศูนย์รวมข้อมูลสิ่งมีชีวิตในประเทศไทย