కైయ్యట
 | ఈ వ్యాసం మౌలిక పరిశోధన కలిగివుండవచ్చు. |
కైయ్యట లేదా కైయ్యటుడు పతంజలి వ్యాకరణ ' ప్రదీప్ ' అనే వ్యాఖ్యానాన్ని రచించిన సంస్కృత రచయిత. దేవి శతకానికి వ్యాఖ్యాత అయిన కైయ్యటుడు ఇతను వేరు అని శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయము.
ఇతని తండ్రి పేరు జయతోపాధ్యాయ. ఇతను కాశ్మీర్ నివాసి అని అంచనా. పీటర్సన్, కాశ్మీర్పై తన నివేదికలో, కైయ్యటుడు, ఉవ్వటుడు, మమ్మటుడు సమకాలీనులని, వీరు మమ్మటుని పుత్రులు లేదా తమ్ములుగా కావచ్చునని నివేదించాడు. కావ్యప్రకాశము నకు వ్యాఖ్య అయిన సుధాసాగర్ అనే గ్రంథములో 18వ శతాబ్దానికి చెందిన భీంసేన్ కూడా కైయ్యటుడు, ఉవ్వటుడు మమ్మటుని పుత్రులు లేదా తమ్ములుగా అభివర్ణించాడు. కానీ యజుర్వేద భాష్య పుష్పికలో ఉవ్వటుని తండ్రి పేరు వజ్రత్ అని చెప్పబడింది. కావున వీరు మమ్మటుని పుత్రులు అనటానికి వీలు లేదు.
కాశ్మీరీ బ్రాహ్మణ పండితులలో ప్రబలంగా ఉన్న సంప్రదాయం ప్రకారం, కైయ్యట పాంపూర్ (లేదా యెచ్) గ్రామ నివాసి. అతను మహాభాష్యంత పాణిని వ్యాకరణాన్ని హృదయపూర్వకంగా బోధించేవాడు. ఆర్థిక పరిస్థితి సరిగా లేకపోవడంతో వ్యవసాయం తదితర పనులు చేస్తూ జీవనం సాగించాల్సి వచ్చింది. ఒకసారి దక్షిణ దేశం నుండి కాశ్మీర్కు వచ్చిన పండిట్ కృష్ణభట్, కాశ్మీర్ రాజును కలవడం ద్వారా అటుపై ఇతర ప్రయత్నాల ద్వారా, కైయ్యటుడుని కలిసినప్పుడు ఆతని పాండిత్యానికి పరవశుడై అనేక సంపదను సేకరించి, దానిని అతనికి అంకితం చేయడానికి తన స్థలానికి చేరుకున్నప్పుడు, అతను నిరాకరించాడు. కైయ్యటుడు కాశ్మీర్ నుండి కాలినడకన కాశీ కివచ్చి చర్చలలో అనేక మంది పండితులను ఓడించాడు. అక్కడే ప్రదీప్ వ్యాఖ్యానాన్ని రచించాడు. ఈ వ్యాఖ్యానానికి సంబంధించి, ఇప్పుడు పూర్తిగా అందుబాటులో లేని భర్తృహరి వ్యాకరణ వ్యాఖ్యానం కొంత ఆధారం అని శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయము. ప్రదీప్లో చాలా చోట్ల, పతంజలి, భర్తృహరి యొక్క స్ఫోటిజం గురించి మంచి తాత్విక చర్చ జరిగింది.