lima
lima利馬
lima”sipanya a kamu: Lima namaka timulay nu a may-cu a kanatal u kitidaan nu mi-lu, tida i mi-lu nu tipan a bayu’ nu teban, tipan sa milalid tu tay-pain-yang, atu minatu nu ka-ya-e madadipit tu li-ma a tukay, u timulay nu may-cu satabakiay a tukay nu cacay, u tademaw nuheni sa nu kanatal nu sanbu nu ici ku tademaw muenegay itini.
利馬（西班牙語：Lima）是南美洲國家秘魯的首都，位於秘魯西海岸線的中央，西臨太平洋，與海港卡亞俄組成利馬都會區，是南美洲最大的都市之一，全國約有三分之一的人口居住在此地區。
nu aydaay, lima hananay u tatelungan nu kanatal a mikuwanay, lalangawan, pakalisiway atu sapatiyam a kitidaan, u patektek nu tukay sa nay i 1535 amihcaan 1 abulad 18 a demiad u sipanya nu mialaway a tademaw huwalansiseke.pisalu anu sangaan, nu mi-lu nu si-pan-ya tatelungan, singangan tu tisukiw a nisalumaan pasu 16 a siki nu li-ma a kiwkay atu kanatal a sen-mal-kesea tabakiay a cacudadan day-ga.
當代，利馬被認為是該國最重要的政治、文化、金融和商業中心，城市的基礎於1535年1月18日由西班牙殖民者法蘭西斯科·皮薩羅所建，是秘魯的西班牙文化重地，著名的天主教建築還包括了16世紀的利馬主教座堂和國立聖馬爾科斯大學。
i 1500 amihcaan atu 1600 amihcaan, mi-lu-naw si-pan-ya may-cu nu misawacuay malusasa nu pu-ke-ta atu mu-si-ke a tukay nu kitidaan nu sapilacul.
在1500年代和1600年代，秘魯是西班牙美洲殖民地僅次於波哥大和墨西哥城的經濟中心。
namakayca ku ngangan 名稱來源[編輯原始碼]
nu mialaway tup ala pabi tu li-ma pangangan han Ciudad de los Reyes，iminida sa u sakakaay a tukay, ina tukay mapaneknek tu i 1abulad 6 ademiad “piadihn itawya”.
殖民者給利馬起名為Ciudad de los Reyes，意即王者之城，因該城奠基日在1月6日（主顯節期間）。
nika, li-ma “Lima” ina ngangan i tini mapasubelid tuway, namakayca cayay katineng i, idaw ku mutudu’ay namakay ay-mala a kamu sa lima–limaq mutudu’ tu “takuliyawa”y a balu, idaw ku mu tudu’ay namakay ke-ciyu-ya a kamu rimaq “musakamu”, numukasi a ngiha sa IPA：['li-ma:].
不過，利馬（Lima）這個當地名字留傳下來，其來源成謎，有指它來自艾馬拉語的lima–limaq（意指黃花），也有指它來自克丘亞語的rimaq（說話），古讀音為IPA：['li-ma:]。
aydaay siliwanay a kamu sa si-pan-ya- a cuda mi-lu a cizu, ina tukay ayda sa u Lima atu Ciudad de los Reyes.
現存最古老的西班牙文秘魯地圖，該城被同時標示為Lima和Ciudad de los Reyes。
yu cin-muy, I ma-li katuud ku nu namakay cung-ku atu dipun a tademaw atu tung-na-ya a tayni mueneg. ina tayniay malimad idaw ku pangangan nuy tiniay u “lumeniay a dietu kapulungan”.
在清末，利馬有很多來自中國和日本的東亞移民。這些移民有些把本地叫作「黑鬼埠」。
1534 a mihcaan ,namakapina tu a mihcaa a palasul atu nadikuda namalpacaw, si-pan-ya demecen ku in-ciya a kanatal nu misawacuay huwa-lan-si-se-ke.pu-sa-lu micumud misawacu t uku-se-ke nadikuda sa patedeng tu mi-lu kitidaan nu sakakaay,
1534年，經過數年準備和作戰後，西班牙帝國征服了印加帝國，殖民者法蘭西斯科·皮薩羅入侵了庫斯科後建立了秘魯總督區，
Micaliw tu sapacakat tu kanatal nu misawacuay sa, haymaw sa milawpes tu in-ciya a kanatal siliwan tu, 1535 a mihcaan , pu-sa-lu yah u ku-se-ke mibaat tu bayu’ sa, itida aca iteban nu buyubuyu’an, cay katatudung mala kitidaan nu baluhay a misawacuay nu tukay sa.
並藉以拓展帝國的殖民地，逐步的消滅印加帝國的殘存勢力，1535年，皮薩羅認為庫斯科離海太遠，又位在深山中，不適合做為新殖民地的首府。
sisa i 1abulad 15 ademiad kilin satu mududuc tu bayu’ i li-ma mala mabuhay a ka-se-ti-ya nu satalakaway a kitidaan,kyu u li-ma duma angangan sa u “nusakakaay a tukay han” “Ciudad de los Reyes”
於是在1月15日他選擇了沿海的利馬做為新卡斯提亞的首府，因此利馬又被稱為「諸王之城」（Ciudad de los Reyes）。
i 17 a siki, li-ma mala kitidaan nu sakakaay, atu numisawacuay a mamikuwanay, u siziya atu lalangawan nu tapang kyu kalamkam macakat, maydih mu sikul tinatukay ngy cay kasawacu nu miubiay i bayu’ hina kunukunu sa nanay,
在17世紀，利馬作為總督駐地，及殖民地的行政、宗教和文化中心而蓬勃發展，為了保護城市免受海盜的襲擊，
kyu itini i 1684 a mihcaan atu 1687 a mihcaan nu teban, mala sapiahebal tu tukay a kiyaku atu misabaluhay tu dadan misanga tu langat nu mi-lu, hida sa i 1687 a mihcaan maninel, lima mamin ku nisangaan tu langatu maluyuh, u ninel pazizu sat u i lima nu naemwkan tu patucek,
因此在1684和1687年之間，作為城市擴張計劃和新大道建設的一部分而建造了秘魯城牆，然而在1687年的地震中，利馬大部分的建築物遭到破壞，地震標誌著利馬歷史上的一個轉折點，
itawya sa likeluh sat u nikatadikud nu kakasenengan a demiad atu pu-yi-nu-se-ay-li-se a tukay tu dedemiad masasuada tu sapilacul masasetset.
因為它恰逢在貿易衰退的關鍵期和與布宜諾斯艾利斯等城市日益激烈的經濟競爭。
1746 a mihcaan, li-ma kinacacay aca makalikeluh tu tabakiay a ninel, mamin maluyuh ku cuwacuwaay a nisangaan tu luma’mahida nibatungan tu lacu kapusiy, pasminatu ka-ya-e hananay a minatu, pacici han t uku sakakaay cu he-si.an-tung-niaw.mansu.te.wiy-la-se “ kamunu sipanya; José Antonio Manso de Velasco”sakabilil han patideng tu nikaluyuhan nu ninel a misakapah tu kawaw sa.
1746年，利馬再度面臨另一場強烈的地震，此次災情不僅對利馬市中心造成毀滅性的衝擊，連帶摧毀了卡亞俄港，迫使總督荷西·安東尼奧·曼索·德·維拉斯科（西班牙語：José Antonio Manso de Velasco）立刻進行了大規模的重建工作。
i 18 a siki nu sasaan a siki, iniwtu ku mibuhatay a ziday, misakapah ku heni tu sapacakat, imahini, u lima malalid nu tepalay a misumad tu mikuwanay a macalilaw, malawpes ku hekalay nu bayu tu sapisiwbay maputun ku sapasuayaw tu mi-lu amasatedep. hida satu malecad ku sapilacul mademec ku tukay nu binacadan pasayda tu namin i kiwkay atu kakitaan, kyu kayi sa pateketek tusapatideng malacacay.
在18 世紀下半葉，啟蒙時代的到來也塑造利馬的新發展，在此期間，利馬受到波旁改革的不利影響，失去了對海外貿易的壟斷和對上秘魯礦區的控制。伴隨著經濟衰退使其城市的貴族更加依賴於皇室和教會，因此不願提倡獨立運動。