Pacaycu

Pacaycu 巴宰族

Pacay-cu “ Pazeh” singangan naca tu Pace-haycu atu Paycay-haycu, cenday nipangangan u “Sanmaw-hun”, u Taywan Tangabulan nu Yuncumin. mueneng i enalan nu Taycun, micidek ku i Anli bansia ku satabakiay. Cence a zidayan layak misatadas tu Cuo Taywa sa, Pacay-cu pacicien mabulaw taydan i Miwli sanyi Liyi-tan nu liwliwan atu Nantuo Puli Aaylan niyadu’an, Puli katukuh ayda mahini henay ku kamu nu Pacay-yi atu lalangawan.

巴宰族（巴宰語：Pazeh）又稱巴則海族或拍宰海族，清代稱為「散毛番」，為台灣平埔原住民族之一。原居住在台中盆地，其中以岸裡社最為強大。清治時期漢人開墾中臺灣後，巴宰族迫遷苗栗縣三義鄉鯉魚潭週邊與南投縣埔里鎮愛蘭地區，埔里目前仍保有族語巴宰語及傳統文化。

malawpestu ku kamu nu Pacay-yi 語言瀕危 巴宰語

Pacay-yi misuayaw tu sakalawpesan a kamuan, sadikuday musakamuay tu kamu nu Pacay-yi a tademaw itini i tusep-caysep a mihcaan, nina mabelecay a tademaw ci Pan-cin-yi tatayna, hatidaay tu nu Pacay-cuzen mala layak tu namin, casiw-caysiw a mihcaan ni lecuhan, yu maudip henay napalekal tu “ pacay-yi” a kamuan. Tusep-sepcay a mihcaan namipadang ci Pan-cin-yi tu mikinkiway tu cudadan ci Li-zen-kuy yunse tu kamuan, atu Dipun seace ci Seten-ce misulit tu “ Pacay-yi zidin”, atu niyadu’ay a tademaw ci Wanpan-mei-yi nisangaan nu udip tu adidiay nu zidin “ Ama’ Atu-nu a Pacayn nakamuan.

巴宰語面臨最嚴重的失傳問題，最後一位以巴宰語為母語的人士為2010年已故的愛蘭地區潘金玉女士，大部份巴宰族人被台灣福佬漢人同化。1914年出生的潘金玉，生前全力投入「巴宰語」的復甦運動。2001年潘金玉協助中央研究院語言學研究所李壬癸院士、及日籍學者土田滋編纂成《巴宰語詞典》，以及由族人王潘美玉自編小辭典《阿嬤阿都努的巴宰話語》。

tusep-caysep mihcaan lima a bulad Nantuo Pacay binacadan lalangawan seahuy lisecen ci Pan-wen-hui sakamusa, ayda nu pina a mihcaan nu Pacay-zen itini i nipipadang nu seahu, aydaay a wawa pasubabalaki sabaw tu pina ku matinengay musakamu tu Pacay-yi, cay tu kaw babalaki a cacay ku matinengay musakamu, sasa ayda inai’tu ku sayaway musakamuay nu tademaw. aydaay nu Nantuo Puli Aylan kiwkay tu payduyu nu sananal u kamu nu Pacay-yi ku kamu nida.

2010年5月南投縣巴宰族文化協會理事長潘文輝說，這幾年來巴宰族人在專家學者的協助下，現在小孩加大人至少有10多人會說巴宰語，已經不是只有一位耆老會說族語的情況了。然而，現今巴宰語已無第一語言使用者。目前南投埔里愛蘭教會每星期六上午都有在教授巴宰語。

kulitan ku bihid 紋面

CInday Cunhua cecum idaw kunipikilukan tu “ anli, sawci, wuninlan, alisi, pucay-li tatayna kuliten ku bilbil, adidi’ ku nipitulecekan, mahida u Luohan-cetuo, bangcal masasuayaw, i udip aca nu dumaan kuyda” nipicuduh misausi mahida unipikulit nu taluku a lalangawan.

清代彰化縣志中有這樣的記載是：「岸裏、掃栜、烏牛欄、阿里史、樸仔離番女繞唇胳皆刺之點，細細黛起，若塑像羅漢髭頭，共相稱美，又於文身之外，別為一種」，推測在過去有類似泰雅族的紋面文化。

nika kakenihan nu binacadan 族系分支

adihan nu mita, Keha wucu 參見：噶哈巫族

Pacay binacadan u Taywan tangbulan nu Yencumin, satabakiay nu picidekan nu waywayan han anu masakapah tu kunuheni mitalakw tu Taywan Nandaw a Yencimin, makaala tu cacay a lasubuan a kunhu. Pacay a binacadan idaw henay kunika kenihan tu Pacay-cu “ Pazih” atu Keha-wucu “ Kaxabu”. u niyadu’ ku han, Hunyun nutipan u Pacay binacadan, waliyan Wuse u Keha-wu binacadan. “ puce-li bansia u Keha-wucu”. Pacay-cu-zen mabulaw taydan i Puli, mueneng i Wuniw-lan masaenalay a kitidaan” Aylan kitidaan” u Pacay binacadan, mueneng i Mesi sawacan nu lilisa a Mesi-secun “Niwmin-san, Suocen-hu’, Tanan, Wukun-lun” u Keha-wucu.

巴宰族群屬台灣平埔原住民之一，族群外表的最大特徵是成年人的身高比一般台灣南島原住民來的高，約在170cm以上。巴宰族群又可分為巴宰族（Pazih）以及噶哈巫族（Kaxabu）。以地區分類而言，豐原以西為巴宰族，以東五社為噶哈巫族（朴仔籬社則屬噶哈巫族）。巴宰族人遷入埔里後，住在烏牛欄台地（愛蘭台地）多為巴宰族；居住於眉溪流域旁之眉溪四莊（牛眠山、守城份、大湳、蜈蚣崙）則為噶哈巫族。

malecad kina kamu nuheni atu masasengi ku lalangawan, sakamusa ku Yinen-ciaci anikenihan u sakalecad nu binacadan sa. mangalay mikaykic tina Keha-wucu atu Pacay-cu a ngangan, ci Lay-kun-yi buksi mangalay tu Abuan “Abuan” , nina ngangan sapalecaden kina tusaay a binacadan. sadikuday matinengay musakamu tu Pacay-yi a tademaw i tusep-caysep nina mabelecay a Aylan niyaduan ci Pan-cin-yi babalaki, Miesi-secun nina mabelecay ci Pan-cun-nay babalaki a iluc ci Pan-eun-li babalaki atu duma a Keha-wu cenlaw matineng musakamu tu Keha-wuyi, matineng henay mudadiw tu naayaway a Keha-wu a dadadiwan “ Yicu-ceke” “ayan, ayin”.

兩族因為族語可互通及文化相近，故依據伊能嘉矩之分類仍把它歸為同一族。為了解決噶哈巫族和巴宰族的族名紛爭，賴貫一牧師希望以Abuan（阿霧安）這個名稱來整合二族。最後一位以巴宰語為母語的人士為2010年已故的愛蘭地區潘金玉女士；眉溪四莊則為已故之潘郡乃先生之後裔潘永歷先生及其他噶哈巫長老仍會使用噶哈巫語，甚至仍會唱噶哈巫古調「憶祖之歌」（ayan；愛煙）。

Keha-wucu itini i Puli ngangan han u " Mei-se-secun-hun” tawyaay a tademaw miduduc tu nadipaan nu babalaki a kawawan. Dipun a zitayan u Yi-yun-cen namin, masasuada tu biyaway a Tay-ya-cu masasudemec. sisa itini i Puli matenes kina kamuan tu “ Secun u tada Hun sa”. nina binacadan pisiwgacuan pangangan han tu “ Huana pisiwgcuan” atu “singanganan tu Pan a nipisiwgacu han” kaliwmaah nu kuyumi tu sabaw cacay a bulad sabaw lima nu demiadan sikawaw. misanga tu dayday a kakanen “ Alakuy”, sikawaw tu “ Centin “ mahalit”, “ dakep tu tabakiay a buting”, “cuepiw “maazazuah” tu daydayaca nu kawawan.

噶哈巫族在埔里俗稱「眉溪四莊番」，正因為當地人承襲祖先驍勇善戰的精神。日治時期多為義勇軍，能與鄰近的泰雅族抗衡。故也在埔里流傳一句話「四莊正是番」。該族的過年稱為「番仔過年」或「姓潘的人過年」為農曆十一月十五左右舉行。並製作傳統食物「阿拉粿」，及舉辦「牽田」（mahalit）、「抓大魚」、「走標」（maazazuah）等族群傳統活動。