Jednoaktōwka po ślōnsku

Artikel bōł napisany w rōmkach projektu «Miesiōnc na tymat».

Jednoaktōwka po ślōnsku (pol. Jednoaktówka po śląsku) – literacki kōnkurs na dramatyczne utwory, co skłodajōm sie z jednego aktu, napisane we ślōnskij godce. Je ôrganizowany kożdy rok ôd 2011. ôd Imago Public Relations, Miasta Katowice a «Gazety Wyborczyj».

Historyjo

Idyjodowcōm kōnkursu bōł Ingmar Villqist, piyrszo edycyjo ôdbōła sie we 2011. roku. Narodzyniy kōnkursu tuplikowoł tak:

„

Kej ôgłoszali'my kōnkurs, chcieli'my sie przekōnać, ale idzie za pōmocōm ślōnskij godki (...) wyrożać ymocyje, intymne uczucia, tak wożno i potrzebno ymocjōnalno prowda, zawarto we dialogach, mōnologach, a to sōm przeca nojwożniyjsze tajle kożdym dramatopisarskij formy. I udało sie.

”

.

Pojstrzōd laureatōw kōnkursu je moc autorōw, co potym ôdnieśli literacke sukcesy. We jednoaktōwce zadebiutowała stworzōno ôd Marcina Melona postać kōmisorza Achima Hanusika.

Laureaty

Rok	1. plac	2. plac	3. plac	Wyrōżniynia
2011.	Roman Gatys, «Bysuch s Reichu»	Leszek Sobieraj, «Karlus niy z tyi ziymi»	Lidia Michalska, «Kościołowe dźwiyrze»	* Ryszard Bednarczyk, «Bauplac» * Dariusz Dyrda, «Opcjo wnuka» * Mariusz Gołosz, «Kedy to śmiertka do chopa przyszła» * Krystian Kokot, «Łojciec» * Ryszard Stoecker, «Flancmajster glugos» * Grzegorz Sztoler, «Lauba. Rozprowiani o tym, co minyło i sie już niy wróci» * Krystian Węgrzynek, «Szpile»
2012.	Roman Gatys, «Czi dni s żywota ołbersztajgra Pozora»	Marcin Szewczyk, «Wojna domowo»	Roman Kocur, «Rajzyntasza»	* Alina Moś-Kerger, «Synek z gitarom» * Krystian Kokot, «Alojz» * Roman Weber, «Hebama i dioboł» * Grzegorz Sztoler, «Rołza» * Joanna Sodzawiczny, «Jak to na sompiyrwyj było» * Jerzy Frelich, «Matka Boska na kipiszu» * Lidia Michalska, «Mantel od starzika» * Maciej Sojka, «Halucki»
2013.	Maciej Sojka, «Freedland»	Marcin Melon, «Komisorz Hanusik i warszawiok»	Marcin Szewczyk, «Świynto wojna»	* Alina Moś-Kerger, «Rajcula warzy» * Lidia Michalska, «Wojna z turkami» * Tomasz Niedziela, «Oheim grube» * Gerhard Schneider, «Poldek» * Ryszard Stoecker, «Życie sinfonimuzikerów w oberszlizien» * Grzegorz Sztoler, «Niy urgej tak gołombku» * Jadwiga Zgorzelska, «Bojtel z laciami czyli staro miłość niy ruścieje»
2014.	Krystian Gałuszka, «Banhof»	Wojciech Szwiec, «Szwiec»	Marcin Szewczyk, «Szcziga»	* Marcin Melon, «W same połednie» * Danuta Orenowicz, «Jadymy, dziołszko, jadymy…» * Maciej Sojka, «Siljezcy» * Grzegorz Sztoler, «Sztama» * Krystian Węgrzynek, «Tabule z Katowic» * Michał Wiejak, «Mecz» * Anna Wojtkowska-Witala, «Wilijo»
2015.	Marcin Melon, «Bydzie lepij»	Mateusz Czyba, «Gdowa»	Grzegorz Sztoler, «Husycko nalywka»	* Roman Gatys, «Panna Maria 1944» * Krystian Gałuszka, «Szach mat» * Marcin Szewczyk, «Hajmat spakowany w tasza» * Danuta Orenowicz, «Grześ łobłapio kres» * Joanna Sodzawiczny, «Na kożdego przidzie dran» * Anna Wojtkowska-Witala, «Jyndra» * Roman Kocur, «Tryptyk o Wojciechu Korfantym»
2016.	Marcin Melon, «Rodzina Adamskich»	Irek Widera, «Stracili sie»	Grzegorz Sztoler, «Świniobici»	* Izolda Czmok-Nowak, «Piyrszo wiecerzo» * Bożena Donnerstag, «Łosprowki spod stoła» * Maciej Dziaczko, «Cołki ten świot» * Krystian Gałuszka, «Atlanty» * Aleksander Lubina, «Erwin i Ponbuczek» * Joanna Sodzawiczny, «Różaniec» * Wojciech Szwiec, «Trzidziestka» * Anna Wojtkowska-Witala, «Jednoaktowka cesty»
2017.	Krzysztof Kokot, «9292»	Łukasz Buszman, «Ankieta»	Marcin Melon, «Łysek z pokładu Idy kontra ôszkliwe zombioki»	* Monika Kassner, «Utopek z martinszachtu» * Aleksander Lubina, «Huberta, szwagra Erwina, siwi» * Joanna Sodzawiczny, «Idealny wybor» * Grzegorz Sztoler, «Kolynda» I i II * Wojciech Szwiec, «Poranek na piaskowni» * Krystian Węgrzynek, «Trzi godki Rafała ze śmiertokom» * Irek Widera, «Dyrechtōr»
2018.	Łukasz Buszman, «Krauzy»	Grzegorz Sztoler, «Łostatni geburstag»	Marcin Melon, «Chop ôd mojij baby»	* Bożena Donnerstag, «Pszonie…jak to leko jest pedzieć!» * Krystian Gałuszka, «Grove Metal Band» * Anna Kandziora, «Sznita» * Krzysztof Kokot, «Tref» * Aleksander Lubina, «Kōstuś trompyjciōrz» * Wojciech Szwiec, «We zrzadle» * Ireneusz Widera, «MaxYmilJan»
2019.	Monika Kassner, «Pōnbōczkowi świyczka»	Joanna Sodzawiczny, «Żywobycie świynty Barbary»	Krzysztof Kokot, «Anna»	* Mateusz Czyba, «Ze cołkigo Ślōnska» * Bożena Donnerstag, «Zolyty kropka pl» * Anna Kandziora, «Stefan, Hela i niydziela» * Grzegorz Sztoler, «Łojciec przoł polsce» * Wojciech Szwiec, «Bedła» * Ireneusz Widera, «Jednoaktówka po polsku» * Anna Wojtkowska-Witala, «Skrowki z życio Zeflika Suchego»
2020.	Bożena Donnerstag, «Kradziok»	Anna Wojtkowska-Witala, «Sonsiady=Nachbarn»	Irek Widera, «Wachmajster»	* Kilkudniowy Kolektyw Dramatopisarski: Agnieszka Sznober, Monika Koprowska-Ludwig, Marcin Przybyła, Izabela Szobak, Bożena Mozgała, Monika Bilska, Zofia Hrybik, Justyna Hrybik, Krzysztof Bogdoł, Radosław Matysek, «Krańce» * Mateusz Czyba, «Ôstatni sztok» * Sławomir Fudala, «Anioł na ryczce» * Monika Kassner, «Pokutnik» * Krzysztof Kokot, «Zgoda» * Michał Musioł, «Skype abo godka Ôn line» * Piotr F. Piekutowski, «Rajn»
2021.	Bożena Donnerstag, «Łodskocznia Achima»	Mateusz Czyba, «Kosmiczno rajza»	Irek Widera, «Ôstatni elwer»	* Monika Kassner, «Sekretne żywobycie ôd Melanie K.» * Krzysztof Kokot, «Ciotka Wichta» * Aleksander Lubina, «Rak» * Lidia Michalska, «Ciotka Tila» * Joanna Sodzawiczny, «Syneczek» * Wojciech Szwiec, «Gańba» * Peter Wiescholek, «100 lat Horsta Polloka»
2022.	Bożena Donnerstag, «Jak baba z babom»	Kornel Sadowski, «Komu je potrzeba motywacyji?»	Irek Widera, «Kellerman»	* Mateusz Czyba, «Szacht III» * Monika Kassner, «Eine kleine Dora abo ôstatni fajer» * Roman Kocur, «Gruba Ferdynand» * Krzysztof Kokot, «Fachman» * Aleksander Lubina, «Anna i Zeflik» * Gerard Mandrela, «Salem» * Marcin Woźniak, «Machina czasu»
2023.	Wojciech Szwiec, «Cudów nima»	Joanna Sodzawiczny, «Cera, matka, babcia, oma»	Krzysztof Wacławiec, «Poetka»	* Konstanty Faber, «Elegija ŏ ślōnskiyj fiśniyntyj» * Bożena Kaczmarczyk-Gwóźdź, «Miyndzy niebym a ziymią, czyli rozprawki na dachu Jorgowego gołymbnika» * Wanda Kędzielska, «Gerdzikowe spominki – życiorys węglem pisany» * Krzysztof Kokot, «Keta DNA» * Kornel Sadowski, «Hekser» * Irek Widera, «Summa» * Marcin Woźniak, «Ziyńć na piyńć»
2024.	Marcin Woźniak, «Piekło abo niebo»	Joanna Sodzawiczny, «Keby niy ta ładowarka»	Maciej Derda, «Bogucka tragedyjo, richtig piyrwsze ślonske true crime»	* Peter Wiescholek, «Łon czyli o krok od rathauzu» * Bartłůmjej Wanot, «Cosik nowego» * Kornel Sadowski, «Silesionauci a niyskończono Rajza» * Krzysztof Kokot, «Sztrajk. Giesche 1937» * Małgorzata Sikora, «Wilijno nocka» * Maria Tyman, «Cufal» * Bożena Donnerstag, «Sztudyntka i oma»

Statystyki

Nojwiyncyj razy (trzi) kōnkurs wygrowała Bożena Donnerstag. Po dwa razy – Roman Gatys a Marcin Melon.

Klasyfikacyjo

Plac	Miano	1. plac	2. plac	3. plac	Wyrōżniynia
1.	Bożena Donnerstag	3	0	0	3
2.	Marcin Melon	2	1	2	1
3.	Roman Gatys	2	0	0	1
4.	Wojciech Szwiec	1	1	0	5
5.	Łukasz Buszman	1	1	0	0
6.	Krzysztof Kokot	1	0	1	8
7.	Monika Kassner	1	0	0	4
8.	Krystian Gałuszka	1	0	0	3
9.	Maciej Sojka	1	0	0	2
10.	Joanna Sodzawiczny	0	3	0	5
11.	Mateusz Czyba	0	2	0	3
12.	Irek Widera	0	1	3	4
13.	Grzegorz Sztoler	0	1	2	6
14.	Marcin Szewczyk	0	1	2	1
15.	Krzysztof Wacławiec	0	0	1	0
15.	Maciej Derda	0	0	1	0

Kōntrowersyje

We 2024. roku trzeci plac zajōn Maciej Dyrda za jednoaktōwka «Bogucka tragedyjo, richtig piyrwsze ślonske true crime». Podug Bartłůmjeja Wanota jeji tekst niy bōł napisany po ślōnsku, yno po polsku, a potym wciepniynty do autōmatycznego translatora na platformie Silling i wysłany bez czytanio. Negatywnie do tego faktu ôdnieśli sie tyż miyndzy inkszymi Henryk Jaroszewicz, Stanisław Neblik, Peter Wiescholek a autōr translatora Grzegorz Kulik.