Nenda kwa yaliyomo

Lugha za Kihindi-Kiulaya

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
(Elekezwa kutoka Kihindi-Kiulaya)
Uenezi wa lugha za Kihindi-Kiulaya (kijani cheupe) kati ya jamii za lugha nyingine duniani.
Uenezi wa wasemaji wa Kihindi-Kiulaya asilia kufuatana na nadharia ya Kurgan
Uenezi katikati ya milenia ya 3 KK
Uenezi katikati ya milenia ya 2 KK
Uenezi takriban mwaka 250 KK

Lugha za Kihindi-Kiulaya ni jamii ya lugha iliyo kubwa kuliko zote duniani. Imekadiriwa kuna lugha hai 445 za jamii hiyo na wasemaji bilioni 3.2 katika mabara yote (46% za watu wote wa leo).

Uenezi huo umetokana hasa na historia ya ukoloni wa Kizungu uliopeleka lugha za Ulaya pande zote za dunia.

Lugha zenye wasemaji zaidi ya milioni 100 ni: Kihispania, Kiingereza, Kihindustani (Kihindi/Kiurdu), Kireno, Kibengali, Kipanjabi na Kirusi.

Nyingine zenye wasemaji zaidi ya milioni 50 ni: Kijerumani, Kifaransa, Kimarathi, Kiitalia na Kiajemi.

Lugha za Kihindi-Kiulaya

Jina la Kihindi-Kiulaya

[hariri | hariri chanzo]

Jina la Kihindi-Kiulaya limepatikana tangu karne ya 19. Wataalamu walitambua ya kwamba lugha za kale zinazotunzwa kimaandishi kama Kilatini, Kigiriki, Kisanskrit na Kiajemi cha Kale zinafanana kati yake pia na lugha nyingine za kisasa za Ulaya na Uhindi wa Kaskazini.

Lugha za jamii ya Kihindi-Kiulaya zinafanana katika msamiati na sarufi.

     Lugha rasmi kuu     Lugha rasmi ya pili     Iliyotambulika kisheria     Ya maana     Haitumiki

Nadharia ya asili na usambazaji

[hariri | hariri chanzo]

Inaaminika ya kwamba lugha hizo zilikuwa na asili moja katika lugha isiyojulikana tena ya Kihindi-Kiulaya asilia.

Wasemaji wake wanaaminiwa kuwa walisambaa takriban miaka 6,000 iliyopita kutoka sehemu za Asia ya Magharibi. Sehemu ilikwenda magharibi na kuingia Ulaya, sehemu nyingine ilikwenda Uajemi na Bara Hindi.

Kuna nadharia mbalimbali kuhusu historia hiyo.

Kati ya lugha hizo kuna zifuatazo:

( † inamaanisha ya kwamba lugha hii haina wasemaji tena kama lugha hai)
  • Anthony, David W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05887-0. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Auroux, Sylvain (2000). History of the Language Sciences. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-016735-1.
  • Fortson, Benjamin W. (2004). Indo-European Language and Culture: An Introduction. Malden, Massachusetts: Blackwell. ISBN 978-1-4051-0315-2. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Brugmann, Karl (1886). Grundriss der Vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (kwa Kijerumani). Juz. la Erster Band. Strassburg: Karl J. Trübner.
  • Houwink ten Cate, H.J.; Melchert, H. Craig; van den Hout, Theo P.J. (1981). "Indo-European languages, The parent language, Laryngeal theory". Encyclopædia Britannica. Juz. la 22 (tol. la 15th). Chicago: Helen Hemingway Benton. {{cite book}}: Unknown parameter |lastauthoramp= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
  • Holm, Hans J. (2008). "The Distribution of Data in Word Lists and its Impact on the Subgrouping of Languages". Katika Preisach, Christine; Burkhardt, Hans; Schmidt-Thieme, Lars; na wenz. (whr.). Data Analysis, Machine Learning, and Applications. Proceedings of the 31st Annual Conference of the German Classification Society (GfKl), University of Freiburg, March 7–9, 2007. Heidelberg-Berlin: Springer-Verlag. ISBN 978-3-540-78239-1.
  • Kortlandt, Frederik (1990). "The Spread of the Indo-Europeans" (PDF). Journal of Indo-European Studies. 18 (1–2): 131–40.
  • Lubotsky, A. (1988). "The Old Phrygian Areyastis-inscription" (PDF). Kadmos. 27: 9–26. doi:10.1515/kadmos-1988-0103.
  • Kortlandt, Frederik (1988). "The Thraco-Armenian consonant shift". Linguistique Balkanique. 31: 71–74.
  • Lane, George S.; Adams, Douglas Q. (1981). "The Tocharian problem". Encyclopædia Britannica. Juz. la 22 (tol. la 15th). Chicago: Helen Hemingway Benton.
  • Porzig, Walter (1954). Die Gliederung des indogermanischen Sprachgebiets. Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Renfrew, C. (2001). "The Anatolian origins of Proto-Indo-European and the autochthony of the Hittites". Katika Drews, R. (mhr.). Greater Anatolia and the Indo-Hittite language family. Washington, DC: Institute for the Study of Man. ISBN 978-0-941694-77-3.
  • Schleicher, August (1861). Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (kwa German). Weimar: Böhlau (reprinted by Minerva GmbH, Wissenschaftlicher Verlag). ISBN 978-3-8102-1071-5.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  • Szemerényi, Oswald; Jones, David; Jones, Irene (1999). Introduction to Indo-European Linguistics. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-823870-6.
  • von Bradke, Peter (1890). Über Methode und Ergebnisse der arischen (indogermanischen) Alterthumswissenshaft (kwa Kijerumani). Giessen: J. Ricker'che Buchhandlung.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)

Marejeo mengine

[hariri | hariri chanzo]

Viungo vingine

[hariri | hariri chanzo]
Wikimedia Commons ina media kuhusu:

Databases

[hariri | hariri chanzo]
Makala hii kuhusu mambo ya lugha bado ni mbegu.
Je, unajua kitu kuhusu Lugha za Kihindi-Kiulaya kama historia yake, uenezi au maendeleo yake?
Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa?
Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.