Z

Z
Alfabét Latin dasar

Kaca ieu boga artikel ngeunaan hurup Z dina alfabét Latin. Pikeun pamakéan séjénna, tempo Z (disambiguasi).

Wiktionary logo

Baca ogé pedaran Wikikamus ngeunaan kecap

Z

Z ialah hurup Latin modérn anu ke-26 sarta pamungkas, disebut zed, dibaca [zɛd]. Di Amérika, Z disebut zi, dibaca [ziː].

Sajarah

Proto-Semitik Z	Fénisia Z	Étruska Z	Yunani Zeta

Semit

Hurup Z asalna ti hurup Yunani zeta, anu diturunkeun ti hurup Proto-semitik (Semitik mimiti). Ngaran hurup Semitik asalna nyaéta zayin, anu meureun bermakna "pakarang", sarta mangrupa hurup katujuh dina abjad kasebut. Hurup éta kawas pelafalan z dina basa Inggris sarta Perancis, atawa kamungkinan badag kawas sada konsonan gesek /d͡z/ dina basa Italia.

Yunani

Variasi wangun Zeta dina mangsa Yunani Kuna

Wangun Z (hurup leutik: ζ) Yunani mangrupa baraya deukeut hurup Fénisia I, sarta wangun hurupna dina prasasti-prasati tetep tahan sapanjang jaman kuna. Urang Yunani ngagerona zeta, sarta ngaran kakara dijieun dumasar hurup ieu nyaéta eta (η) sarta theta (θ).

Dina basa Yunani mimiti di Athéna sarta Yunani Kulon Sagara, hurup éta melambangkan sada /dz/; dina basa Yunani Attika, ti abad ke-4 SM nepi ka saterusna, hurup éta bisa melambangkan /zd/ atawa /dz/, sarta dina kanyataanana euweuh konsénsus anu nengetan masalah ieu. Dina dialek séjénna, kawas Eléa sarta Kreta, simbol éta kungsi dipaké pikeun nandakeun sada th bersuara sarta nirsuara dina basa Inggris (IPA: /ð/ sarta /θ/). Dina dialek umum (basa Yunani Koine) anu ngagantikeun dialek tiheula, ζ melambangkan sada /z/, sarta tahan nepi ka basa Yunani Modérn.

Étruska

Dina alfabet Étruska, hurup Z meureun nandakeun sada konsonan gesek /ts/; dina basa Latin ogé, /dz/.

Latin

Dina basa Latin mimiti, sada /z/ robah jadi /r/ alatan rhotasisme ku kituna hurup anu melambangkan sada /z/ jadi henteu kapaké. Mangka kira-kira taun300 SM, hurup Z disingkirkan ku Censor Appius Claudius Caecus, tuluy tempatna mimitina digantikeun ku hurup anyar, G.

Dina abad kahiji SM, hurup Z dilarapkeun balik ka dina alfabét Latin sangkan nandakeun sada zeta Yunani kalayan leuwih pas batan penulisan S di mimiti kecap sarta ss di tengah kecap anu dilarapkeun saméméhna, conto: sona = ζωνη, "tali cangkéng"; trapessita = τραπεζιτης, "bankir". Hurup ieu ngan mecenghul dina kecap-kecap pinjaman Yunani, sarta Z babarengan Y mangrupa dua hurup anu diinjeum ku bangsa Romawi ti alfabét Yunani.

Dina Basa Latin Vulgar, hurup zeta Yunani nampaknya nandakeun sada (/dj/), sarta saterusna (/dz/); D dipaké pikeun sada /z/ dina kecap-kecap kawas baptidiare minangka ganti baptizare ("baptis"); sabalikna Z dijadikeun tanda sada /d/ dina wangun-wangun kawas zaconus pikeun diaconus ("paderi"); sarta zabulus pikeun diabulus ("iblis"). Z ogé mindeng ditulis minangka gaganti konsonan I (nyaéta, J, IPA: /j/) kawas zunior pikeun junior, 'leuwih ngora'.

Di mangsa saméméhna, alfabét basa Inggris anu dipaké ku barudak henteu dipungkas jeung Z, melainkan kalayan & atawa simbol tipografi anu nyarupaanana.

Wangun Z

Hurup z leutik kawas anu diajarkan di sawatara sakola dasar di Jerman
Wangun z tipe hurup Antiqua

Wangun séjén ti hurup Z anu asalna ti tipe hurup Goth sarta Blackletter Modérn Mimiti nyaéta "z berekor". Wangun hurup z berekor ieu ngagabung jeung wangun hurup s panjang, jadi ligatur ß dina éjahan basa Jerman.

Hiji wangun variasi Z berekor nyaéta Ezh, diasupkeun dina Alfabét Fonétik Internasional minangka tanda sada konsonan desis pascarongga-huntu bersuara (IPA: [Ʒ]).

Z dina tipe hurup Antiqua bisa jiga jeung sipat anu ngagambarkeun angka 3 dina tipe hurup séjénna.

Unicode netepkeun titik kode pikeun "BLACK-LETTER CAPITAL Z" sarta "FRAKTUR SMALL Z" dina lajur Letterlike Symbols dina Mathematical alphanumeric symbols, unggal dina U+2128 ℨ sarta U+1D537 𝖟.

Pamakéan

Dina basa Malayu, hurup "z" berbunyi konsonan desis rongga-huntu bersuara anu aya dina kecap-kecap pinjaman basa Arab, Persia sarta Éropa; contona: "ziarah", "zapin" sarta "zoo", kitu ogé jeung basa Inggris kawas dina omongan "zip", "realize" sarta sajabana. Adakalanya dina basa Inggris, "z" mawa sada konsonan desis pascarongga-huntu bersuara (IPA: [Ʒ]) kawas dina kecap "azure".

Dina basa Italia, hurup Z nandakeun dua foném, nyaéta /ts/ sarta /dz/; dina basa Jerman, hurup Z melambangkan /ts/; dina basa Spanyol Castellano /θ/ (nyaéta th dina kecap thing basa Inggris), tapi dina dialek séjén (Amérika Latin, Andalusia) sadana /s/.

Dina sistem pinyin basa Mandarin "z" disebut [ts]. Dina romanisasi basa Jepang ogé, hurup z nandakeun sada [z] sarta [dz].

Sistem IPA maké simbol [z] pikeun konsonan desis rongga-huntu bersuara. Dina basa Inggris, sawatara hurup S dilafalkan /z/, kawas dina kecap "closed".