Količnik inteligencije
Količnik inteligencije (kvocijent inteligencije, IQ, nepravilno se naziva i koeficijent inteligencije) je numerički indikator stepena razvijenosti inteligencije. Izračunava se po formuli:
U procenjivanju inteligencije kao složene psihičke funkcije uzimaju se u obzir opšta sposobnost ličnosti (G-faktor ili generalni faktor) i mnoge naročite sposobnosti (S-faktori ili specifični faktori). Inteligencija se ne određuje samo na osnovu izrazite karakteristike jedne određene sposobnosti, ako druge opšte sposobnosti nisu prisutne. Tada se obično govori npr. o prosečnoj inteligenciji sa posebnom nadarenošću za neku određenu sposobnost. U ovakvim slučajevima se neretko sreće nešto niža inteligencija, nego što bi se možda čak očekivalo. Ovakvo razmatranje podelom na glavni i na specifične faktore koji određuju inteligentnost osobe nailazi na kritike autora koji se zalažu za multifaktorijalnu teoriju inteligencije, koja u obzir uzima sve relevantne sposbnosti.
Za procese inteligencije potrebno je funkcionisanje i drugih psihičkih funkcija, kao što su svest, opažanje, mišljenje, pamćenje, koje su neophodne za normalno odvijanje procesa inteligencije.
Po teoriji o nasleđu razmatra se genetička uslovljenost u razvoju inteligencije. Pritom se navodi veliki značaj činilaca sredine koji aktiviraju genetičko nasleđe i potom razvijaju inteligenciju do stepena određenog u genetičkom kodu jedinke. Do ovih shvatanja došlo se dugogodišnjim proučavanjem razvoja inteligencije kod blizanaca koji su živeli u različitim sredinama zajedno ili odvojeno.[1][2][3]
Vreme u kojem se razvija inteligencija je predmet rasprave i neslaganja među mnogim istraživačima. Dok jedni tvrde da se inteligencija razvija do 15-16 godine, drugi smatraju da se procesi razvoja privode kraju oko 24-25 godine života. Ima autora koji su stanovišta da se inteligencija, a naročito kod pojedinih osoba, razvija čak i posle 50. godine života.
Merenje inteligencije se vrši primenom testova inteligencije prilagođenih za određeni uzrast i populaciju i spada u domen rada psihologa. Rezultat testa je količnik inteligencije (IQ-Inteligentiae Quotient) koji se dobija deljenjem umne (mentalne) starosti dobijene testom (u mesecima) i dobne ili kalendarske starosti (u mesecima).
Količnik inteligencije izračunava se po formuli:
Na primer, desetogodišnje dete koje na testu inteligencije postigne rezultat prosečnog trinaestogodišnjaka ima količnik inteligencije 130 (100h13/10).
Kod odraslih ljudi količnik inteligencije ne zavisi od uzrasta, već rezultat na određenom testu inteligencije predstavlja meru relativne razvijenosti inteligencije pojedinca unutar referentne grupe za koju je test standardizovan.
U zavisnosti od vrednosti količnik, visina inteligencije se može podeliti na nekoliko grupa:
- Veoma visoka inteligencija (potencijalni geniji, IQ viši od 140)
- Visoka inteligencija (IQ između 111-120)
- Prosečna inteligencija (IQ je između 90-110)
- Fiziološki tupi (IQ je između 70-89)
Prisustvo poremećaja inteligencije sa vrednostima IQ manjim od 70 od rođenja, ili ako su ti poremećaji nastali tokom razvoja inteligencije, onda se radi o mentalnoj retardaciji (oligofrenija, duševna-mentalna zaostalost, slaboumnost), koja se dalje dijeli:
- Laka duševna zaostalost ili debilnost (IQ je između 50-69)
- Umerena duševna zaostalost ili lakša imbecilnost (IQ je između 35-49)
- Teška duševna zaostalost (IQ je između 20-34)
- Duboka duševna zaostalost ili idiotija (IQ je ispod 20)
Ako je oštećenje inteligencije nastalo kasnije kada je već inteligencija razvijena, onda se radi o demencijama.
Drugim rečima, navedena formula može se koristiti samo za izračunavanja količnik inteligencije kod dece, a za odrasle se koristi postupak projekcije dobijenog skora na Gausovoj zvonastoj krivoj sa središnjom vrednošću (prosječnim IQ-om) od 100 i standardnom devijacijom od 15 ili 16.
Noviji pristupi izračunavanju IQ-a svode se na matematičku transformaciju (percentil, percentilni rang) rezultata na testu inteligencije.
Nedovoljnim uzimanjem joda količnik inteligencije se smanjuje za 10—15%.[4]
- ↑ World Intelligence Network, IQ i genetika Arhivirano 2010-12-28 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ↑ Gosso MF, de Geus EJ, van Belzen MJ, Polderman TJ, Heutink P, Boomsma DI, Posthuma D., The SNAP-25 gene is associated with cognitive ability: evidence from a family-based study in two independent Dutch cohorts., Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ↑ Gosso MF, de Geus EJ, Polderman TJ, Boomsma DI, Heutink P, Posthuma D., Common variants underlying cognitive ability: further evidence for association between the SNAP-25 gene and cognition using a family-based study in two independent Dutch cohorts.[mrtav link], Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ↑ Politikin Zabavnik, rubrika „Jeste li već čuli da...“, broj 2874