Koordinate: 44° 17′ 60" SGŠ, 20° 27′ 60" IGD
Garaši je selo na severozapadnim obroncima planine Bukulje u opštini Aranđelovac u Šumadijskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 482 stanovnika. Od centra sela do Aranđelovca ima 11 km.
Najverovatnije da je ime Garaši nastalo od reči „gar“ zbog načina obrade zemlje tj. pretvaranja šuma u njive paljenjem, a postoji verzija i da je prvi stanovnik sela bio Nikola Garaš. Prvi pisani trag o ovom mestu seže u XV vek, tačnije u godinu 1476. a ucrtano je na vojnoj austrijskoj karti iz XVIII veka kada se na njoj nisu nalazila mnoga današnja veća mesta. Najveći priliv stanovništva je krajem XVIII i početkom XIX veka, tačnije za vreme Prvog srpskog ustanka.
Uz istoriju ovog šumadijskog sela je vezana i porodica Savić koja je posle seobe iz ovog sela ponela sa sobom i prezime Garašanin. Političku istorija porodice Garašanin počinje Hadži Milutin Savić-Garašanin (1762-1842), ustanik iz oba srpska ustanka, obor-knez jasenički i član Državnog saveta za vreme kneza Miloša. Njegov sin je Ilija Garašanin (1812-1874), vođa ustavobranitelja, pisac „Načertanija“, ministar spoljnih i unutrašnjih poslova i predsednik vlade kod obe srpske dinastije. Ilijin sin Milutin (1843-1898) jedan je od osnivača Napredne stranke i njen predsednik, predsednik skupštine, predsednik vlade za vreme kralja Milana Obrenovića, poslanik u Parizu i akademik. Osim ove čuvene porodice Garaši se mogu podičiti i jednim od najvećih srpskih realista Svetolikom Rankovićem, sinom garaškog sveštenika Pavla. Za vreme svog kratkog života Ranković je srpskoj realnoj književnosti podario romane „Gorski car“, „Seoska učiteljica“, „Poručeni ideali“, sada ekranizovanu pripovetku „Stari vruskavac“, zatim „Đavolja posla“, prozno delo „Jesenje slike“ kao i zbirke pesama. U skoro svim svojim delima bavio se svojim selom i njegovim ljudima. U ovom nizu ličnosti treba dodati i Ljubomira Plećevića, jednog od prvih srpskih avijatičara.
Na 10 km od Aranđelovca je 1976. godine podignuto akumulaciono Garaško jezero za snadbevanje vodom Aranđelovca i okoline. Jezero leži na površini od oko 65 ha, najveće dubine 22 m, poribljeno je i predstavlja omiljeno izletište građana Aranđelovca zajedno sa bazenom pored samog jezera koji u svom sadržaju ima i sportske terene i ugostiteljski objekat. Dalje putem ka centru sela nalazi se spomen česma podignuta Garašanima palim u oslobodilačkim ratovima (Druga armija srpske vojske je 1914. godine pred Kolubarsku bitku bila jedno vreme smeštena u ovom selu pod komandom vojvode Stepe Stepanovića). Iza česme, pored škole „Ilija Garašanin“ nalazi se hrast lužnjak star oko 300 godina koji je pod zaštitom države i predstavlja pravu retkost srpske flore. Preko puta je neobična atrakcija Paun-stena, a nizvodno niz reku Bukulju nalazi se vodenica iz Rankovićeve pripovetke „Đavolja posla“. U selu postoji i crkva sv. Proroka Ilije osveštana 2005. godine pored koje treba da se gradi spomenik Iliji Garašaninu i Svetoliku Rankoviću.
U naselju Garaši živi 488 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,2 godina (43,1 kod muškaraca i 45,4 kod žena). U naselju ima 211 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,87.
Ovo naselje je skoro u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
Prisutne su dnevne migracije zbog Garašana koji rade u gradu i kao i onih koji vikendom iz grada dolaze u selo, kao i velikog broja ljudi koji nisu poreklom povezani sa ovim selom, ali dolaze u preko leta u svoje kuće za odmor.
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
Stanovništvo prema polu i starosti [2]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
0 |
|
|
1 |
| 80 |
2 |
|
|
5 |
| 75-79 |
15 |
|
|
20 |
| 70-74 |
26 |
|
|
30 |
| 65-69 |
24 |
|
|
33 |
| 60-64 |
22 |
|
|
24 |
| 55-59 |
8 |
|
|
10 |
| 50-54 |
19 |
|
|
18 |
| 45-49 |
37 |
|
|
21 |
| 40-44 |
30 |
|
|
14 |
| 35-39 |
22 |
|
|
18 |
| 30-34 |
16 |
|
|
19 |
| 25-29 |
13 |
|
|
13 |
| 20-24 |
7 |
|
|
10 |
| 15-19 |
16 |
|
|
12 |
| 10-14 |
17 |
|
|
18 |
| 5-9 |
21 |
|
|
18 |
| 0-4 |
12 |
|
|
14 |
| prosek |
43.1 |
|
|
45.4 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
234
|
245
|
268
|
250
|
234
|
221
|
211
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
47
|
60
|
42
|
24
|
20
|
13
|
3
|
1
|
1
|
-
|
2.87
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
257
|
79
|
150
|
19
|
9
|
-
|
248
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
25
|
150
|
65
|
7
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
139
|
37
|
-
|
25
|
35
|
11
|
4
|
5
|
3
|
6
|
| Ženski
|
78
|
43
|
-
|
-
|
11
|
1
|
-
|
4
|
7
|
-
|
| Oba
|
217
|
80
|
-
|
25
|
46
|
12
|
4
|
9
|
10
|
6
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
-
|
6
|
1
|
1
|
2
|
1
|
-
|
-
|
2
|
| Ženski
|
-
|
-
|
-
|
1
|
9
|
-
|
-
|
-
|
2
|
| Oba
|
-
|
6
|
1
|
2
|
11
|
1
|
-
|
-
|
4
|
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Srbija
482
