Qanchi puruwinsiya
(Qanchi pruwinsya-manta pusampusqa)
| ||
|---|---|---|
| ||
| Raqch'ipi Qun Tiksi Wiraqucha yupaychana wasip
puchunkuna (Qanchi puruwinsiya) | ||
| Qanchi puruwinsiya | Wallqanqa | |
 | ||
 | ||
| Unancha | ||
.svg) | ||
| . | ||
| Mama llaqta |  Piruw
| |
| Tinkurachina siwikuna | ||
| Uma llaqta | Sikuwani | |
| Suyu | Qusqu suyu | |
| Thisritukuna | 8 | |
| Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi | |
| Runakuna | 96 937 (inei 2007) | |
| Runa ñit'inakuy | - runa / km² (2005) | |
| Hallka k'iti kanchar | 3 999,27 km² | |
| Hanaq kay | - m | |
| Kamasqa wata | 14 ñiqin kantaray killapi 1833 watapi | |
| Kuraka | Jorge Quispe Ccallo (2019-2022) | |
| Karu rimay yupay | ||
| Pacha suyu | UTC-5 | |
| Qhichwa simipi llika tiyanan | [www.] | |
| Kastilla simipi llika tiyanan | [www.] | |
| Qusqu suyup wamaninkuna | ||
| ||
Qanchi puruwinsiya (aymara simipi: Qanchi jisk'a suyu; kastilla simipi: Provincia de Canchis) nisqaqa Qusqu suyupi, Piruw mama llaqtapi huk puruwinsiyam. Uma llaqtanqa Sikuwani llaqtam.
Wiñay kawsay
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Ñawpa pacha chay k'itipiqa Qanchi runakunap mama llaqtansi karqan. Chay Qanchi runakunaqa K'ana runakunawan Pachakutiq Inka Yupankiwanpas 1438 watapi Yawarpampa nisqapi Chanka runakunatas atirqan.
Kamasqa 14 ñiqin kantaray killapi 1833 watapi.
Allpa saywachi
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Sallqa pachakuna: Puna
- Urqukuna: Amruqa - Awsanqati - Chimpuya - Chinchina - Chumpi - Hatunqucha urqu (Hatun Ccocha) - Kimsa Umacha (Pico Tres) - Kisuq'ipina - Kunturikiña - Quyllurpuñuna - San Braulio urqu; Walla: Willkanuta walla
- Mayukuna: Hirq'a mayu - Pitumarka - Sallqa - Willkamayu
- Quchakuna:: Asnaqucha (San Pawlu thisritupi) - K'añuquta (Marankani thisritupi) - Q'umirqucha - Siwinaqucha - Sakaniqucha (Sikuwani thisritupi)
Pulitika Rakiy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Pusaq distritunmi kan.
| Thisritu | Runakuna (2007) [1] | Uma llaqta | Kuraka |
|---|---|---|---|
| Ch'iqakupi | 4.883 | Ch'iqakupi | Jesús Quispe Hancco |
| Marankani | 11.074 | Marankani | Zenobio Zuñiga Nina |
| Pitumarka | 7.068 | Pitumarka | Manuel Jesús Zvietcovich Alvarez |
| Qumpapata | 5.162 | Qumpapata | Florentino Pumalla Laura |
| San Pawlu | 4.979 | San Pawlu | Paulino Ccala Suyo |
| San Pidru | 2.974 | San Pidru | Isaac Quispe Morocco |
| Sikuwani | 55.269 | Sikuwani | Mario Velasquez Roque |
| Tinta | 5.528 | Tinta | Angel Gabino Manya Zavaleta |
Runakuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Pruiwnsyapiqa aswanta Qhichwa runakunam tiyanku.
Simikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Pruwinsapiqa aswanta qhichwa simitam rimanku.
| Thisritu | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
|---|---|---|---|---|
| Ch'iqakupi | 675 | 15.4 | 3,718 | 84.6 |
| Marankani | 1,756 | 17.7 | 8,182 | 82.2 |
| Pitumarka | 273 | 4.4 | 5,913 | 95.6 |
| Qumpapata | 1,095 | 23.5 | 3,570 | 76.5 |
| San Pawlu | 797 | 17.8 | 3,670 | 82.0 |
| San Pidru | 690 | 24.9 | 2,082 | 75.0 |
| Sikuwani | 28,340 | 57.0 | 21,266 | 42.8 |
| Tinta | 1,139 | 22.6 | 3,887 | 77.2 |
| Llapan | 34,765 | 39.9 | 52,288 | 60.0 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [2]
Musiku
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Maki kapchiy: Ch'iqakupi, Pitumarka, Qumpapata, Tinta llaqtakunapi
Karu puriy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
- Pitumarka: Inlisya (Pitumarka thisritupi)
- Ch'iqakupi: Inlisya, (Chiqakupi thisritupi) (Sikuwani: 31 km)
- Tinta: Inlisya (Tinta thisritupi)
- Raqchi: Qun Tiksi Wiraqucha qhapana (100 m x 26 m x 14 m) (San Pidru thisritupi)
- Raqch'i: Inlisya (San Pidru thisritupi)
- San Pawlu: Inlisya
- Marankani: Inlisya
- Centro Experimental La Raya
- Willkamayu (Vilcanota); Willkamayup pukyun: Hatunqucha urqupi / Willkanuta quchapi / 4.518 m
- Awsanqati
- Siwinaqucha
Raymikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Qullana Mariyap llump'aq kunsipsyunnin (Inmaculada Concepción)
- Machu Pitumarka
Tusuykuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- K'achawayna, K'achampa, Siklla, Ch'unchu (Chiqakupi thisritupi)
Pruwinsyapi paqarisqa
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Tinta llaqtapiqa 19 ñiqin pawqar waray killapi 1738 watapi Tupaq Amaru iskay ñiqin paqarisqa karqa.
Kaypipas qhaway
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Willay pukyukuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Hawa t'inkikuna
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Saywitu: Qusqu suyu
- Nereo Hancco Mamani (qhichwa yachachiq): Irqikunap qhichwa simi kastilla simi ima Qhiwar ayllupi rimasqankumanta
.svg){kind=small}
|
Suyukuna (Piruw) |
|
|---|---|---|
| Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |