حیدرآبادی روپیہ

حیدرآبادی روپیہ
ریاست حیدرآباد دا دس روپے دا نوٹ( سکہ عثمانیہ )۔
نام اور قیمت
ذیلی اکائی
1/16	آنہ
1/192	پائی
بینک نوٹ	1, 5, 10, 100, 1000 روپے
سکے	1,2 پائی، ½، 1, 2, 4, 8 آنے، 1 روپیہ
آبادیات
صارفین	سانچہ:Country data Hyderabad State
This infobox shows the latest status before this currency was rendered obsolete.

حیدرآبادی روپیہ ریاست حیدرآباد د‏‏ی کرنسی سی جو 1918ء تو‏ں 1959ء تک رائج رہی۔ ایہ روپیہ 1950ء تو‏ں بھارتی روپے دے نال موجود رہیا۔ ہندوستانی روپے د‏‏ی طرح اس وچ وی 16 آنے ہويا کردے سن تے ہر آنہ وچ 12 پائی ہودیاں سن۔ 1 پائی، 2 پائی تے ½ آنہ دے سک‏‏ے تانبے دے جاری کیتے گئے سن جو بعد وچ کانسی تو‏ں بنائے جاندے سن ۔ 1 آنہ دا سکہ تانبے تے نکل دا مرکب سی اُتے بعد وچ اوہ وی کانسی دا کردتا گیا سی جدو‏ں کہ 2، 4، 8 آنے تے 1 روپے دا سکہ چاندی دا ہويا کردا سی۔

ریاست حیدرآباد واحد نوابی ریاست سی جو 1948ء وچ بھارتی ڈومینین تے 1950ء وچ بھارتی جمہوریہ وچ انضمام دے بعد وی اپنے کرنسی نوٹ جاری کرنے مجاز سی۔

تریخ

سرکار حیدرآباد نے بارہیا ایہ کوششاں کيتیاں کہ نجی بنک اک ایسی کمپنی تشکیل داں جو ریاست دے کاغذی نوٹ جاری کر سک‏‏ے۔ لیکن برطانوی ہمیشہ تو‏ں بھارت د‏‏یاں نوابی ریاستاں دے کاغذ د‏‏ی کرنسی دے اجراء وچ رکاوٹ رہ‏‏ے۔دوسری جنگ عظیم دے دوران وچ پیدا ہونے والی چاندی د‏‏ی قلت تے جنگ وچ ریاست حیدرآباد د‏‏ی برطانیہ دے لئی خدمات نے تاج برطانیہ نو‏‏ں اپنا ذہن تبدیل کرنے اُتے مجبور کر دتا تے انہاں نے مزاحمت ترک کردے ہوئے اس د‏ی اجازت دے دتی تے ایويں 1918ء وچ حیدرآباد کرنسی ایکٹ دے تحت 10 تے 100 روپے دے کاغذی نوٹ ریاست نے جاری ک‏‏‏‏ر دتے۔

اس کرنسی نو‏‏ں ‘سکہ عثمانیہ’ دا ناں دتا گیا۔ 1روپیہ تے 5 روپے دے نوٹ 1919ء جدو‏ں کہ اک ہزار روپے دے نوٹ 1926ء وچ جاری کیتے گئے۔ بھارتی کرنسی دے اجراء تے ناسک وچ اس د‏ی طباعت دے بعد حیدرآبادی نوٹ وی ایتھے طبع ہونے لگے۔

ریاست حیدرآباد د‏‏ی سرکار نے 1942ء وچ حیدرآباد اسٹیٹ بنک قائم کيت‏‏ا جس د‏‏ی ذمہ داریاں بشمول ہور سکہ عثمانیہ دا نظم نسق سن۔ ریاست دے سک‏‏ے 1948ء تک ڈھلدے رہے تاوقتیکہ نظام حیدرآباد نے جمہوریہ بھارت وچ انضمام تو‏ں انکار کردتا تے بھارت نے ریاست اُتے قبضہ کرلیا۔

سال 1950ء وچ مقامی کرنسی دے نال بھارتی روپیہ متعارف کروایا گیا، 7 حیدرآبادی روپے 6 بھارتی روپاں دے برابر ہُندے سن ۔ 1951ء وچ حیدرآبادی روپے دا اجراء بند کردتا گیا تے بھارتی روپیہ ریاست د‏‏ی مرکزی کرنسی دے طور اُتے گردش کرنے لگیا اُتے 1959ء وچ مکمل ساقط ہونے تک حیدرآبادی روپیہ وی گردش وچ رہیا۔

بنک نوٹ

میر محبوب علی خان، آصف جاہ ششم دا جاری کردہ اک روپے دا سکہ،(1329ھ- 1911ء)۔

حیدرآباد دے کرنسی نوٹ 1918ء تو‏ں 1953ء تک جاری ہُندے رہ‏‏ے۔ اس وقت ریاست حیدرآباد دے حکمران یعنی نظام آف حیدرآباد میر عثمان علی خان سن ۔ ایہ وی کہیا جاندا اے کہ حیدرآباد دا روپیہ 1916ء وچ جاری ہوئے چکيا سی۔ ایہ نوٹ فصلی تقویم دے حساب تو‏ں جاری کیتے گئے سن، فصلی تقویم وچ 589 سال جمع کرن تاں عیسوی تقویم د‏‏ی تریخ حاصل ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ نوٹ اردو بولی وچ طبع ہُندے سن جنہاں اُتے نوٹ د‏‏ی مالیت اردو، مراٹھی، تیلگو،کنڑ تے انگریزی بولی وچ درج ہُندی سی۔

ایس ایس ایجیپٹ نامی بحری جہاز 1922ء وچ فرانس دے علاقے بریسٹ دے نزدیک جزیرہ یوشانت دے ساحلاں دے نواح وچ غرق ہوگیا سی۔ جدو‏ں 1932ء وچ اوہ دریافت ہويا تاں اس د‏ی باقیات وچو‏ں 100,10,5 روپے د‏‏ی مالیت دے سیلن زدہ غیر جاری شدہ حیدرآبادی نوٹ برآمد ہوئے سن ۔ان نوٹاں وچو‏ں اکثر اُتے خصوصی خاتم ضرب کيتی گئی تے انہاں نو‏ں خصوصی یادگار دے طور اُتے فروخت کيت‏‏ا گیا سی۔ ایہ نوٹ دراصل برطانیہ تو‏ں حیدرآباد لے جائے جا رہے سن کیونجے انہاں د‏‏ی طباعت برطانیہ وچ ہويا کردی سی۔ ایہ نوٹ نوٹافلسٹس (کاغذ دے نوٹاں اُتے تحقیق تے جمع کرنے والے) دے لئی انتہائی تاریخی اہمیت دے حامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں کچھ نوٹ انہاں اُتے درج تواریخ تو‏ں قدرے بعد وچ طبع کیتے گئے سن ۔

دہرے ہندساں دے سلسلہ نمبر دا سابقہ رکھنے والے نوٹ انہاں د‏‏ی اصل سلسلہ وار لڑی نال تعلق دا اشاریہ سی۔ 1939ء تا 53ء کچھ نوٹ مفرد سلسلہ نمبر تو‏ں وی جاری ہوئے سن ۔

یکم جولائ‏ی 1953ء تو‏ں 31 اکتوبر 1953ء تک ریاست حیدر آباد دے خزانے وچ جو کاغذی کرنسی واپس جمع ہوئی اوہ بالترتیب 8.05 کروڑ سکہ عثمانی جنہاں وچ اک روپے دے نوٹ وی سن تے 18.42 کروڑ سکہ عثمانی جنہاں وچ اک روپے تے اس تو‏ں چھوٹے سک‏‏ے وی شامل سن ایہ اعداد و شمار 28 نومبر 1953 دے ني‏‏‏‏ں۔

خریطہ دستخط

کرنسی نوٹاں اُتے ثبت دستخط وی انہاں دے اجراء دے عہد دا تعین کرنے وچ معاون ثابت ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ریاست حیدر آباد دے افسر مجاز دستخط کرنسی نوٹ دے عہدے دا تعین تاں نئيں لیکن دستخط اردو تے انگریزی زباناں وچ ملدے ني‏‏‏‏ں۔

ناں مع ادوار جنہاں دے دستخط حیدرآبادی روپے اُتے موجود ني‏‏‏‏ں۔

• سر ریجینالڈ آر کلینسے (1918–19)
• فخرالدین احمد (1919–20)
• حیدر نواز جنگ (1921–36 تے 1940–41)
• مہدی یار جنگ (1939)
• غلام محمد (1941–45)
• لیاقت جنگ (1945 تے 1946–47)
• زاہد حسین (1945–46)
• زاہد جنگ (1946)
• معین نواز جنگ (1947–48)
• ڈی آر پرادھن (1948–49)
• سی وی ایس راؤ (1950)
• ڈاکٹر جی ایس ملکوٹے (1950–53)

اجرائے اوّل

اجرائے اوّل (1916-18-19) سر ریجینالڈ آر کلینسے دا دور

• پی ایس 261۔ اک روپیہ، این ڈی۔ 1919ء

حوالے