Wodnik (1623)
 Model Wodnika w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni | |
| Historia | |
 I Rzeczpospolita
| |
| Wejście do służby | |
|---|---|
| Los okrętu |
zdobyty przez Szwecję w 1632 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
200 t |
| Długość |
ok. 25 m m.p. |
| Szerokość |
ok. 6,8 m |
| Uzbrojenie | |
| 17 dział niewielkich wagomiarów (do 7 funtów) w baterii burtowej 3 periery | |
| Załoga |
45 marynarzy i 80 żołnierzy piechoty morskiej |
Wodnik – polski XVII-wieczny okręt wojenny – mały galeon, zbudowany najprawdopodobniej w 1623 r. w Gdańsku. Okręt ten w źródłach występuje pod niemiecką nazwą „Meerman”, spolszczoną jako „Wodnik”. Obecnie nazwę tę nosi okręt szkolny ORP „Wodnik”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Niewielki galeon „Wodnik” został zbudowany dla polskiej floty Zygmunta III prawdopodobnie w 1623 roku w Gdańsku[1].
Podczas wojny ze Szwecją, „Wodnik” pod dowództwem (najprawdopodobniej) kapitana Hermana Witte, wraz z okrętami „Król Dawid” i „Arka Noego”, uczestniczył w pierwszej potyczce z flotą szwedzką, natykając się 17 maja 1627 roku w pobliżu Helu na dwukrotnie liczniejsze okręty szwedzkie, zmierzające do Piławy[2]. Po wymianie strzałów, obie eskadry rozeszły się, Polacy popłynęli na zachód[2]. Następnego dnia, 18 maja doszło do potyczki na wysokości Białogóry koło Łeby z konwojem 24 statków i okrętów szwedzkich. Po pojedynku artyleryjskim, z niewielkimi stratami w ludziach, Polakom udało się oderwać od nieprzyjaciela i polskie okręty pożeglowały do Kołobrzegu[2]. Po kilku dniach okręty polskie powróciły do Wisłoujścia, przedzierając się przez linie szwedzkiej blokady Zatoki Gdańskiej[2].
„Wodnik” odznaczył się podczas zwycięskiej bitwy z eskadrą szwedzką pod Oliwą 28 listopada 1627 roku. Jego kapitan Herman Witte został przed bitwą mianowany wiceadmirałem i dowódcą artylerii okrętowej polskiej floty, wobec czego „Wodnik” pełnił funkcję okrętu wiceadmiralskiego[3]. Jego szyprem był Piotr Wedeman[4]. Podczas bitwy „Wodnik” zaatakował i dokonał abordażu większego szwedzkiego galeonu „Solen”, biorąc go za okręt wiceadmiralski[5]. Po zaciekłej walce, kiedy polscy żołnierze piechoty morskiej i marynarze uzyskali przewagę, szwedzka załoga „Solen” wysadziła okręt w powietrze, przy czym zginęło także 22 żołnierzy polskich i chłopiec okrętowy (dalszych ok. 10 członków załogi „Wodnika”zginęło w toku wcześniejszego starcia)[6]. „Wodnik” został podczas bitwy uszkodzony i bezpośrednio po niej nie był zdolny do działań, dlatego admiralskim okrętem Hermana Witte podczas rejsu rozpoznawczego 2 grudnia został „Latający Jeleń”[7].
2 maja 1628 roku nowym kapitanem okrętu, na miejsce Wittego, który poniósł śmierć w grudniu 1627 na pokładzie „Latającego Jelenia”, został mianowany Hans Schröder[8]. Podczas ataku szwedzkich wojsk wspieranych artylerią na polskie okręty stojące u ujścia Wisły koło Twierdzy Wisłoujście po północy 6 lipca 1628 roku „Wodnik” został wycofany w górę rzeki, ostrzeliwując się i ubezpieczając ogniem odwrót okrętu „Feniks”, który utknął na mieliźnie[9].
W styczniu 1629 roku „Wodnik” wraz z innymi polskimi okrętami został oddany przez króla Zygmunta III Wazę na służbę habsburskiej Ligi Katolickiej toczącej wojnę trzydziestoletnią, przybywając do Wismaru 8 lutego[10]. Polskie okręty, stacjonując w Wismarze walczyły z flotą duńską i szwedzką w sporadycznych mniejszych potyczkach. 22 stycznia 1632 po kapitulacji Wismaru, polskie okręty zostały zdobyte przez Szwedów i wcielone do ich floty; „Wodnik” służył pod nazwą „Meerman”. Dalszy los okrętu nie jest znany.
Dane
[edytuj | edytuj kod]- trzymasztowy galeon
- pojemność: 100 łasztów (ok. 200 ton)[11]
- długość kadłuba między stewami - ok. 25 m (86 stóp amsterdamskich)[11]
- szerokość kadłuba - ok. 6,8 m (24 stopy amsterdamskie)[11]
- załoga: 45 marynarzy i do 80 żołnierzy piechoty morskiej[12]
- uzbrojenie: 17 dział różnych wagomiarów w baterii burtowej:[13]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Koczorowski 1968 ↓, s. 43-45.
- ↑ a b c d Pertek 1981 ↓, s. 149-150.
- ↑ Pertek 1981 ↓, s. 151.
- ↑ Koczorowski 1968 ↓, s. 134.
- ↑ Pertek 1981 ↓, s. 155.
- ↑ Koczorowski 1968 ↓, s. 151.
- ↑ Pertek 1981 ↓, s. 155, 189 (przyp. 252).
- ↑ Koczorowski 1968 ↓, s. 162.
- ↑ Pertek 1981 ↓, s. 158-159.
- ↑ Pertek 1981 ↓, s. 164.
- ↑ a b c Koczorowski 1968 ↓, s. 58-59.
- ↑ Koczorowski 1968 ↓, s. 76.
- ↑ Koczorowski 1968 ↓, s. 75.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Eugeniusz Koczorowski: Bitwa pod Oliwą. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1968.
- Jerzy Pertek: Polacy na morzach i oceanach. Tom 1. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1981. ISBN 83-210-0141-6.