Witold Czarnecki (architekt)

Witold Czarnecki

„Kadet”

prof. zw. Witold Czarnecki (2005)
strzelec
Data i miejsce urodzenia	8 września 1927 Sarny w województwie poleskim
Data śmierci	23 marca 2023
Przebieg służby
Lata służby	1943–1944
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Formacja	Szare Szeregi
Jednostki	3 Wileńska Brygada AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: akcja „Burza”
Późniejsza praca	prof. zw. architekt
Odznaczenia

Witold Czarnecki (ps. „Kadet”; ur. 8 września 1927 w Sarnach, zm. 23 marca 2023 w Białymstoku) – polski żołnierz Armii Krajowej, prof. zw. dr hab., inżynier architekt.

Życiorys

Urodził się w Sarnach 8 września 1927 roku. Ze względu na rodzaj pracy ojca – Mariana Czarneckiego (inżyniera, budowniczego m.in. mostów kolejowych na trasie magistrali węglowej) – rodzina wielokrotnie zmieniała miejsce zamieszkania.
Do wybuchu II wojny światowej mieszkał w Piotrkowie Kujawskim i Inowrocławiu, po czym rodzina osiadła w Starosielcach koło Białegostoku, gdzie w 1935 roku wstąpił do ZHP. Po nagłej śmierci ojca (styczeń 1938 roku) wiosną 1939 rodzina przeniosła się do Wilna, gdzie młody Witold uczył się w Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta oraz na kompletach tajnego nauczania.

II wojna światowa

W pierwszych dniach września 1939 roku był gońcem-ochotnikiem przy Urzędzie Miasta w Wilnie, a w grudniu 1939 roku uczestniczył w strajku szkolnym. Po ukończeniu nauki w gimnazjum (1941) do 1944 roku pracował zarobkowo w zakładach ślusarskich i elektrycznych, pomagając w utrzymaniu rodziny po śmierci ojca. Od sierpnia 1943 roku należał do Szarych Szeregów (wileńskiej drużyny Czarna Trzynastka) i uczestniczył w Kursach Młodszych Dowódców Armii Krajowej. Po zaprzysiężeniu w listopadzie 1943 roku był żołnierzem plutonu kadrowego Szarych Szeregów w Wilnie w stopniu strzelca.

Od 16 czerwca 1944 roku był w drugim plutonie 3. kompanii ppor. Jana Kasprzyckiego „Joego” 3. Brygady Partyzanckiej „Szczerbca” AK uczestniczącej w Operacji „Ostra Brama”. Dnia 3 lipca 1944 roku został odkomenderowany do obsługi radiostacji przy Komendzie Wileńskiego Okręgu AK w Dziewieniszkach i Wołkorabiszkach, a 9 lipca tego roku – odkomenderowany do 1. Brygady AK „Juranda” we wsi Jodziszki, w stopniu starszego strzelca jako dowódca drużyny.
W dniu 18 lipca 1944 roku wraz z całym oddziałem został rozbrojony na skraju Puszczy Rudnickiej przez wojska NKWD i internowany w Miednikach Królewskich.

W dniu 28 lipca 1944 roku został wywieziony pociągiem do Kaługi, gdzie od 5 sierpnia 1944 do 15 grudnia 1944 roku przebywał na robotach przymusowych w miejscowościach Szemiakina, Mały Jarosławiec, Kaługa i innych. Po próbie ucieczki z internowania z dwoma kolegami w dniu 18 grudnia 1944 roku został schwytany, po czym był sądzony za próbę ucieczki i w wyniku procesu otrzymał wyrok 7 lat łagru.

Do marca 1945 roku przebywał w więzieniu w Kałudze, a następnie do maja 1945 roku pracował przy odgruzowaniu fabryki (łagier Liudinowo) i od czerwca 1945 roku (w łagrze Tichanowaja Pustyń) pracował przy odbudowie magazynów ziarna. W dniu 15 sierpnia 1945 roku został zwolniony na mocy amnestii.

Okres powojenny

Prof. zw. Witold Czarnecki – uroczystość nadania tytułu Profesora Honorowego Politechniki Białostockiej (2016)

W 1948 roku ukończył Liceum Budowlane w Białymstoku i zdał egzamin wstępny na Politechnikę Warszawską. Został skreślony z osób przyjętych na studia (razem z 40 osobami z Armii Krajowej) i krótko pracował w biurze budowy Trasy W-Z w Warszawie. W listopadzie 1948 roku dostał się na studia inżynierskie na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, które ukończył w 1952 roku. Został asystentem. W roku 1954 uzyskał dyplom magisterski. W latach 1955–1960 pracował także w biurach projektowych w Gdańsku i Gdyni.

Od 1961 do 1968 roku był Architektem Miejskim we Włocławku, w latach 1969–1970 zastępcą Głównego Architekta Województwa Olsztyńskiego, a w latach 1970–1972 Głównym Architektem Województwa Bydgoskiego.
W 1963 roku ukończył studia podyplomowe (Politechnika Warszawska). Doktoryzował się w 1974, habilitował w 1980, profesorem nadzwyczajnym został w 1991, a zwyczajnym w 1996. W latach 1972–1982 był docentem, kierownikiem zakładu i prodziekanem na Wydziale Budownictwa Lądowego w Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy.

Białystok

Białystok Pałacyk Gościnny Branickich – pierwsza siedziba Instytutu Architektury PB do 1984 r

W latach 1982–1999 był zatrudniony w Politechnice Białostockiej w Instytucie Architektury (później Wydziale Architektury) na stanowiskach docenta i profesora. Był organizatorem i Kierownikiem Katedry Architektury Wsi i Przemysłu WA, inicjatorem i organizatorem ogólnopolskich konferencji naukowych. Pełnił funkcje Dyrektora Instytutu WA (na prawach samodzielnego wydziału – lata 1982–1989) i Dziekana Wydziału WA (kadencje: 1987–1990, 1996–1999).

Prof. Witold Czarnecki o decyzji objęcia funkcji Dyrektora Instytutu Architektury PB w 1982 roku:

(...) przyjmując propozycję objęcia funkcji Dyrektora Instytutu Architektury PB, zdawałem sobie sprawę z ryzyka jakie te decyzje ze sobą niosą. Moi koledzy, znajomi uprzedzali mnie, że wydziały białostocki i łódzki mają być zlikwidowane. Była już decyzja o zawieszeniu rekrutacji na pierwszy rok studiów. Ile czasu, trudu i energii trzeba było włożyć, aby przekonać białostocczan z habilitacjami i osoby z zewnątrz do podjęcia u nas pracy wie oprócz mnie tylko moja żona.
Udało się przywrócić rekrutację, wprowadzić przedmioty dające techniczne podstawy projektowania, rozwinąć strukturę organizacyjną na miarę potrzeb kształcenia, przemianować Instytut w Wydział, powołać drugi kierunek kształcenia – Architekturę Wnętrz. (...)

Od 1999 do 2017 roku pracował w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Białymstoku. Pełnił tam funkcję kierownika Katedry Planowania Przestrzennego, a od 2005 roku Dziekana Wydziału Gospodarki Przestrzennej WSFiZ. W tym okresie był organizatorem 7 ogólnopolskich konferencji naukowych.
Ogółem wykształcił około trzech tysięcy studentów na kierunkach studiów: budownictwo, architektura i urbanistyka oraz gospodarka przestrzenna. Wypromował 4 doktorów. Wśród absolwentów jest obecnie 5 osób z tytułem profesora.

Życie prywatne

Syn Luby Marii Czarneckiej z domu Krywdienko i Mariana Ewarysta Czarneckiego.
Ojciec Dagny i Oleny oraz Bartosza J. – dr. hab. inż. architekta, profesora uczelni Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, i Macieja – dr. inż. architekta, adiunkta Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

Działalność kombatancka i społeczna

Pomnik Żołnierzom AK w Białymstoku

Od 1955 roku był członkiem Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP). W 1962 roku zorganizował i pełnił funkcję Prezesa Koła SARP we Włocławku. W latach 1969–1970 był Prezesem Oddziału SARP w Olsztynie, w latach 1972–1974 i 1979–1982 Prezesem Zarządu Oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich w Bydgoszczy.

W 1975 roku był przewodniczącym Komitetu Budowy i autorem projektu Pomnika Pamięci Harcerzy poległych w latach wojny zlokalizowanego przy ul. Szarych Szeregów w Bydgoszczy. W 1979 roku był współorganizatorem powstania Włocławskiego Towarzystwa Naukowego.
Po przeprowadzce do Białegostoku zainicjował w 1989 roku i współorganizował (wraz z żoną Barbarą) Galerię Sleńdzińskich, która zaczęła działalność w ramach Muzeum Miejskiego w Białymstoku.
W 1990 roku był członkiem założycielem, a następnie Prezesem Białostockiego Oddziału Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna, w ramach którego w latach 1991–1995 zredagował i wydał 12 numerów „Gońca Kresowego” – czasopisma TPGiW.
W latach 1993–1995 przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Żołnierzom Armii Krajowej w Białymstoku. Pomnik został wzniesiony na skwerze przy ul. Kilińskiego w Białymstoku. Czarnecki zaprojektował go z synem Bartoszem.

Od 1990 roku był członkiem założycielem, a w latach 2003–2014 Prezesem Zarządu Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Białymstoku. Organizował lub współorganizował wiele patriotycznych uroczystości. W okresie od 2003 do 2017 roku był zastępcą Przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Kombatantów w Białymstoku.

W latach 1994–2005 w swoim domu w Tatarowcach zorganizował dziesięć zjazdów kolegów z dawnego plutonu 3. kompanii „Joego” 3. Brygady Partyzanckiej „Szczerbca” AK.

Nagrody i wyróżnienia

Odrestaurowany podlaski dworek drewniany przeniesiony z Rzędzian do Tatarowców – miejsce zjazdów żołnierzy AK

W roku 1975 otrzymał nagrodę Wojewody Bydgoskiego za pracę naukową, w 1976 nagrodę zespołową III stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w dziedzinie badań naukowych, w 1979 roku indywidualną nagrodę III stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w dziedzinie dydaktyczno-wychowawczej, a w 1990 roku – indywidualną II stopnia Ministra Edukacji Narodowej. Minister Kultury w 1987 roku nadał mu Prawa Twórcze Nr 939, a od Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa za książkę Ogrodzenia (współautor B.J. Czarnecki) w 1995 roku otrzymał wyróżnienie.

Wielokrotnie był nagradzany przez rektorów Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Politechniki Białostockiej i Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku. W 2016 roku otrzymał tytuł Honorowego Profesora Politechniki Białostockiej oraz Zasłużonego Profesora Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania.

Dorobek naukowy i zawodowy

Kościół Chrystusowy w Bielsku Podlaskim – proj. W. Czarnecki

Witold Czarnecki jest autorem lub współautorem projektów i realizacji ponad 70 obiektów architektonicznych i urbanistycznych. Był autorem i/lub redaktorem 25 książek z dziedziny architektury i urbanistyki, opracował i napisał ponad 100 artykułów, referatów i rozpraw, ponad 80 recenzji, opinii do wniosków o profesurę, rozpraw habilitacyjnych, dysertacji doktorskich, opracowań naukowych itp.
Na szczególną uwagę zasługuje referat pt. Ład przestrzenny w krajobrazie kulturowym (współautor: Andrzej Dobrucki), który miał być wygłoszony w niedzielę 13 grudnia 1981 roku na przerwanym Kongresie Kultury Polskiej w Warszawie.

Autorstwo

• Czarnecki W., Rola przemysłu w kształtowaniu przestrzennym aglomeracji dolnej Wisły, Zeszyty Naukowe. Budownictwo z.12, Akademia Techniczno-Rolnicza w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1979.
• Czarnecki W., Podstawy urbanistyki i architektury. Cz.1, Urbanistyka (Seria: skrypty), Wydawnictwo Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1979.
• Czarnecki W., Czyżewski H., Budownictwo rolnicze, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1980.
• Czarnecki W., Podstawy urbanistyki i architektury. Cz.2, 3, Architektura (Seria: skrypty), Wydawnictwo Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1981.
• Czarnecki W., Łączkowski A., Budownictwo przemysłowe, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1982.
• Czarnecki W., Namysłowski J., Kompleks osadniczo-przemysłowy dolnej Wisły, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1983.
• Czarnecki W., Projektowanie budownictwa rolniczego (Seria: skrypty), Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1983, wyd. 2: 1989.
• Czarnecki W., Projektowanie obiektów przemysłowych (Seria: skrypty), Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1983, wyd. 2: 1991.
• Czarnecki W., Podstawy urbanistyki i architektury (Seria: skrypty), Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1985, wyd. 2: 1990.
• Czarnecki W., Gębice: rozwój historyczny i przestrzenny, Zeszyty Naukowe PB. Nauki Techniczne. Architektura z.5, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1988.
• Czarnecki W., Czarnecki B.J., Ogrodzenia, Wydawnictwo Ekvaria, Białystok, 1994, ISBN 83-901843-6-2.
• Czarnecki W., Czarnecki B.J., Maroszek J., Zabłudów: studium historyczno-przestrzenne, Zeszyty Naukowe PB. Nauki Techniczne. Architektura z.13, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1994.
• Czarnecki W., Studia i rozprawy, Rozprawy Naukowe nr 49, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1997.
• Czarnecki W., Historia architektury rozwoju miast i urbanistyki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2001, ISBN 83-87256-17-X.
• Czarnecki W., Podstawy urbanistyki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2002, ISBN 83-87256-27-7.
• Czarnecki W., Podstawy ruralistyki z elementami budownictwa wiejskiego (Seria: skrypty), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2004, ISBN 83-87256-66-8.
• Czarnecki W., Rewitalizacja centrum Białegostoku jako problem rozwoju miasta u progu XXI wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarzadzania, Białystok, 2004, ISBN 83-87256-64-1.
• Czarnecki W., Elementy budownictwa ogólnego (Seria: skrypty), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, 2005, ISBN 83-87256-93-5.
• Czarnecki W., Wybrane problemy gospodarki przestrzennej Podlasia: studia i rozprawy, Rozprawy Naukowe, Seria 1 nr 5, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, 2007, ISBN 978-83-60432-15-0.

Redakcja

• Komputer w dydaktyce i projektowaniu architektonicznym, red.: W. Czarnecki, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 1993.
• Gospodarka przestrzenna polskich miast i wsi, red.: W. Czarnecki, M. Proniewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2002, ISBN 83-87256-42-0.
• Budownictwo drewniane w gospodarce przestrzennej europejskiego dziedzictwa, red.: W. Czarnecki, M. Proniewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2004, ISBN 83-87256-63-3.
• Obiekty kolejowe: układy przestrzenne, architektura, elementy techniki, red.: W. Czarnecki, M. Proniewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, 2005, ISBN 83-87256-81-1.
• Problemy rewitalizacji w gospodarce przestrzennej XXI wieku, red.: W. Czarnecki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2006, ISBN 83-60432-04-X.
• Odnowa polskiej wsi, red.: W. Czarnecki, D. Korolczuk, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, 2006, ISBN 83-60200-14-9, ISBN 978-83-602001-4-8.
• Rekreacja, turystyka i agroturystyka w gospodarce przestrzennej: wyzwanie XXI wieku, red.: W. Czarnecki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, 2007, ISBN 978-83-60432-25-9.
• Metropolie: problemy rozwoju, red.: W. Czarnecki, M. Proniewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, 2009, ISBN 978-83-60432-51-8.
• Wpływ dorobku II Rzeczypospolitej na urbanistykę i architekturę powojenną, red.: W. Czarnecki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok, 2011, ISBN 978-83-60432-72-3.

Dorobek publicystyczny

Autor i wydawca publikacji historycznych

• Kresowe losy, Wydawnictwo Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Biblioteka Wileńskich Rozmaitości, Seria A nr 9, Bydgoszcz, 1995, ISSN 1230-9915, ISBN 83-903133-9-1.
• Armia Krajowa na Białostocczyźnie 1939–1945, Zarząd Okręgu Białostockiego Światowego Związku Żołnierzy AK, Białystok, 2007 (współautor: H. Rembiszewski).
• Żyłem ciekawie, Białystok, 2009.
• Losy żołnierzy kresowych Armii Krajowej, Zarząd Okręgu Białostockiego Światowego Związku Żołnierzy AK, Białystok, 2010.
• Pluton Harcerski Szarych Szeregów w Wilnie, Zarząd Okręgu Białostockiego Światowego Związku Żołnierzy AK, Białystok, 2012.
• Wspomnienia z Wilna i o Wilnie, Białystok, 2017.
• Żyłem ciekawie ... dalej, Białystok, 2019.
• Czarnecki W., Zagadnienia kształtowania dzielnicy przemysłowej miasta średniej wielkości, Zeszyty Naukowe Budownictwo z.5, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1976.

Redaktor publikacji historycznych

• Zygmunt Kłosiński „Huzar”, 3 Wileńska, Białystok, Redakcja „Gońca Kresowego”, Białostocki Oddział Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna, 1995, ISSN 1234-2408.
• Zygmunt Kłosiński „Huzar”, Armia Krajowa na Wileńszczyźnie, Z-d Okręgu Białostockiego Światowego Związku Żołnierzy AK, Białystok, 2011.

Autor artykułów o Kresach RP w czasopismach

• „Goniec Kresowy”, Towarzystwo Przyjaciół Grodna i Wilna O/Białystok
• „Materiały Historyczne Stowarzyszenia Szarych Szeregów w Warszawie”
• „Pomosty. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku”
• „Wileńskie Rozmaitości”, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Bydgoszcz
• „Pamiętnik Okręgu Wileńskiego AK”, Bydgoszcz, Światowy Związek Żołnierzy AK

Odznaczenia

• Medal Wojska Polska Swemu Obrońcy (Londyn) 1948
• Srebrny Krzyż Zasługi 1969
• Krzyż Partyzancki 1970
• Złoty Krzyż Zasługi 1978
• Krzyż Armii Krajowej (Londyn) 1983
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 1989
• Za zasługi dla Miasta Włocławka 1967
• Za zasługi dla Miasta Bydgoszczy 1979
• Medal XX-lecia Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego 1979
• Medal 40-lecia Polski Ludowej 1984
• Złota Odznaka Za zasługi dla Województwa Włocławskiego 1987
• Srebrna Odznaka Za zasługi dla Województwa Białostockiego 1989
• Złota Odznaka ZNP 1999
• Srebrny Krzyż Za zasługi dla ZHP 2000
• Odznaka Honorowa Sybiraka 2004
• Odznaka akcji Burza
• Krzyż Weterana 2001
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski 2004
• Medal Pro Memoria 2005
• Krzyż Zesłańców Sybiru 2005
• Medal Pro Patria 2012
• Medal 40-lecia Wydziału Architektury PB 2016.

Bibliografia

• ZygmuntZ. Kłosiński ZygmuntZ., 3 Wileńska, Białystok: Redakcja „Gońca Kresowego”. Białostocki Oddział Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna, 1995, ISSN 1234-2408 . Brak numerów stron w książce
• Red. Jan Malinowski: Witold Czarnecki, Kresowe losy, Biblioteka Wileńskich Rozmaitości Seria A nr 9, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Bydgoszczy, Bydgoszcz, 1995, ISBN 83-903133-9-1.
• Witold Czarnecki: Studia i Rozprawy: Rozprawy Naukowe nr 49, Dział Wydawnictw i Poligrafii Politechniki Białostockiej, Białystok, 1997, ISBN 0867096X.
• 30 lat Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej: pod red. Janiny Demianowicz, wybór i oprac. mat. Bartosz J. Czarnecki i Jadwiga C. Żarnowiecka, Wydawnictwo Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok, 2006, ISBN 83-88771-71-X.
• Janusz Bohdanowicz: „3. Brygada Szczerbca Armia Krajowa Okręg Wileński”, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Środowisko Wileńskie w Warszawie, 2008.
• Witold Czarnecki: Żyłem ciekawie: Białystok, 2009.
• Danuta Szyksznian: Jak dopalał się ogień biwaku. Szczecin: Wydawnictwo Promocyjne „Albatros”, 2009. ISBN 978-83-88038-68-6. Brak numerów stron w książce
• Witold Czarnecki: Żyłem ciekawie ...dalej: Białystok, 2019.