Wikipedysta:Agondek/brudnopis/Friedrich Flick

Ignacy Solarz (ur. 28 grudnia 1891 w Ołpinach koło Jasła, zm. 1940), pseud. Chrzestny – polski pedagog, działacz ruchu ludowego i spółdzielczego, założyciel Uniwersytetów Ludowych.

Młodość

Najstarszy syn z dziewięciorga dzieci małorolnych gospodarzy Wojciecha i Katarzyny Solarzów. W latach 1898–1904 uczęszczał kolejno do powszechnej, 2-klasowej szkoły w Ołpinach i Szerzynach, a następnie do szkoły powszechnej w Bieczu. W 1912 zdał egzamin do gimnazjum w Jaśle. W 1913 powołany do armii austriackiej, został zwolniony ze służby w 1916 po kontuzji (ranny w rękę). Rozpoczął studia rolnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1921 uzyskując dyplom inżyniera rolnego. W czasie wojny polsko–radzieckiej 1920 zgłosił się jako ochotnik do wojska polskiego, w którym odbywał służbę do końca wojny.

Życie zawodowe

Pierwszą pracę zawodową podjął w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym (MTR) jako inżynier rolny na terenie województwa krakowskiego, a następnie we Lwowie, jako inspektor Kółek Rolniczych na terenie województw wschodnich. W 1920 został skierowany przez MTR do pracy pedagogicznej jako dyrektor Żeńskiej Szkoły Rolniczej w Sąsiadowicach. Po kilku miesiącach wyjechał na 7-miesięczne stypendium do Danii, gdzie pracował w gospodarstwach chłopskich, szkole rolniczej i w mleczarni. W czasie pobytu poznał Grundtvigowskie Uniwersytety Ludowe i stał się ich gorącym zwolennikiem. Po powrocie z Danii, zaproszony przez Helenę Radlińską, wykładał przez 2 tygodnie na internatowym kursie w Irenie pod Dęblinem, zorganizowanym dla młodzieży wiejskiej przez Centralny Związek Kółek Rolniczych i Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej. W 1923 brał czynny udział w dyskusjach nad projektem powołania przez Związek Nauczycielstwa Szkół Powszechnych uniwersytetu dla młodzieży wiejskiej. Organizację Uniwersytetu powierzono w 1924 dr Eustachemu Nowickiemu, który zapoznał Solarza z wydanym w tym czasie po polsku dziełem A.H. Hollmana "Uniwersytety Ludowe i duchowe podstawy demokracji". Było to jedyne dzieło, na podstawie którego uniwersytety ludowe w Europie Środkowej tworzyły własne założenia ideowe, kształty organizacyjne i programy. Jesienią tego roku Solarz został powołany na stanowisko dyrektora Wiejskiego Uniwersytetu Ludowego (WUL) w Szycach pod Krakowem, organizowanego przez Wydział Oświaty Pozaszkolnej Związku Nauczycielstwa Szkół Powszechnych.

Solarz sformułował podstawy ideowe Uniwersytetu Ludowego w artykule pt. "Szycka krzywula", zamieszczonym w Roczniku Sprawozdawczym UL w Szycach za rok 1924/25. W listopadzie rozpoczął się pierwszy kurs jesienno-zimowy WUL w Szycach. Jednocześnie z Solarzem stanęła do pracy Zofia Michałowska, późniejsza jego małżonka, jako wykładowca literatury i zagadnień wychowawczych; prowadziła też zajęcia artystyczne. Na Walnym Zjeździe Delegatów Centralnego Związku Młodzieży Wiejskiej (CZMW) Solarz został członkiem Prezydium Zarządu Głównego tej organizacji. W 1926 na VIII Walnym Zjeździe CZMW (27-28 czerwca) został ponownie wybrany na członka Zarządu Głównego i od 15 sierpnia 1926 do 29 czerwca 1928 pełnił obowiązki wiceprezesa. W swojej rodzinnej wsi Ołpiny założył Spółdzielnię Mleczarską. Po uciążliwych staraniach doprowadził również do przekształcenia 5-klasowej szkoły powszechnej w Ołpinach w pełną, 7-klasową szkołę powszechną. W tym też czasie w czasopismach „Polska Oświata Pozaszkolna” oraz „Siewie” wydrukował artykuły o uniwersytetach ludowych, kulturze ludowej i wychowaniu. W 1927 Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej powierzył mu funkcję Starosty pierwszych ogólnopolskich Dożynek w Spale. W uznaniu zasług dla ruchu oświatowego na wsi, Solarz udekorowany został orderem „Polonia Restituta”, który w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej wręczył wojewoda kielecki Korsak. Później WUL w Szycach odwiedził również Prezydent I. Mościcki. W 1928 na skutek ostrego konfliktu pomiędzy Centralnym Związkiem Kółek Rolniczych a Centralnym Związkiem Młodzieży Wiejskiej Solarz, pełniący funkcję wiceprezesa CZMW, razem z innymi członkami Prezydium podpisał dokumenty zrywające zależność Związku od CZKR i zapewniające samodzielność organizacji ZMW. Zacieśnił i utrwalił współdziałanie WUL z powstałym w czerwcu Związkiem Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”. 25 marca 1928 w pierwszym numerze „Wici”, „Jednodniówki kół i związków młodzieży” ukazał się programowy artykuł Solarza pt. "Idą Wici". Jako wiceprezes Związku Głównego CZMW był Solarz głównym autorem zmian statutowym na IX Walnym Zjeździe Delegatów ZMW, przekształcających Związek w samodzielną organizację. Do końca życia pozostawał członkiem Zarządu Głównego „Wici”. W 1929 jeździł z wykładami do kół młodzieży wiejskiej i robotniczej, do kół stronnictwa ludowego, do nauczycieli, na liczne kursy, zjazdy i narady. Wraz z grupą polskich oświatowców brał udział w światowej Konferencji Kształcenia Dorosłych w Cambridge, podczas której wygłosił przemówienie („Polska Oświata Pozaszkolna” nr 3, 1930). W 1930 wyjechał z wykładami do Czechosłowacji, na zaproszenie tamtejszych uniwersytetów wiejskich. Solarz dojeżdżał również jako wykładowca do Uniwersytetu Ludowego w Nałęczowie. W tym czasie placówka w Szycach przyjęła nazwę: „Wiejski Uniwersytet Ludowy imienia Orkana w Szycach”.

W 1931, po 7 latach działalności, zamknięty został Wiejski Uniwersytet Ludowy w Szycach. Odbyło się w nim 7 kursów żeńskich i 7 męskich. Poza młodzieżą z całej Polski byli wśród nich górnicy z Polonii francuskiej, Białorusini, Ukraińcy, Czesi, Słowacy i jeden Niemiec. W październiku 1931 na Walnym Zjeździe ZMW „ Wici” Solarz przedstawił deklarację ideową Związku, następnie został prezesem Kieleckiego ZMW. Na jesieni 1932 rozpoczął działalność Wiejski Uniwersytet Ludowy we wsi Gać koło Przeworska, pod nazwą: „Wiejski Uniwersytet Orkanowy”. Uniwersytet ten zorganizowali pochodzący z Gaci byli wychowankowie Solarza w Szycach, razem z wiciarzami i ludowcami z Gaci i okolicy. W Szycach działał nadal pod dawną nazwą prorządowy UL Związku Nauczycielstwa Polskiego. W 1933 z inicjatywy Solarza powstała w Gaci „Spółdzielcza Książnica Gacka”, której status sam opracował. Na kursie dla przodowników ZMW „Wici” w Kępie Celejowskiej, trwającym od 2 do 10 lipca 1933, wygłosił referat pt. "Główne czynniki kształtujące duchowość człowieka wsi". 3 czerwca 1934 Spółdzielnia Rolnicza dla Prowadzenia Uniwersytetów Wiejskich podjęła z inicjatywy Solarza budowę własnego Domu Wiejskiego Uniwersytetu Orkanowego w Gaci, zakończoną w 1937. W czasie wyborów do miejscowego samorządu Solarz został radnym gminy Markowa. Założył w Gaci Spółdzielnię Koszykarską, zrzeszając najbiedniejszych mieszkańców wsi uprawiających koszykarstwo. W 1935 wyjechał do Jugosławii, gdzie zapoznał się z działającymi tam wiejskimi spółdzielniami zdrowia. W listopadzie 1935 powstała we wsi Markowa k. Łańcuta pierwsza w kraju Spółdzielnia Zdrowia, której inicjatorem i współzałożycielem był Solarz. W 1936 słuchacze WUO i młodzież ze wsi Gać wzięli udział w wielkiej manifestacji chłopskiej w Nowosielcach. Solarz aktywnie uczestniczył w przygotowaniu petycji do władz. W marcu 1937 odbyła się w Łowiczu konferencja oświatowa, na której Solarz wygłosił programowy referat pt. "Na czym polega ludowość Wiejskiego Uniwersytetu Ludowego" (W: „WU Ludowe w Polsce, Biuletyn konferencji oświatowej poświęconej sprawie uniwersytetów ludowych”, Warszawa 1938). Z inicjatywy Solarza przy współudziale Piotra Świetlika powstała Spółdzielnia Drzewna „Współdziałanie Chłopskie”, działająca na terenie siedmiu powiatów ziemi rzeszowskiej, z siedzibą w Żołyni. Na zjeździe Okręgowym Spółdzielni Rolniczych we Lwowie Solarz został zmuszony do opuszczenia sali pod zarzutem komunistycznych przekonań. Wraz z nim odeszła znaczna część zebranych. Solarz zabrał dokumenty o dokonanych przez policję i wojsko aktach terroru we wsiach Małopolski po strajkach w 1937 i podjął interwencję u Prezydenta Mościckiego. Dokumenty przynieśli mu chłopi konspiracyjnie, w nocy, śledzeni przez policję, która miała nie dopuścić do interwencji Solarza. Przewiezienie dokumentów do Warszawy ułatwił Solarzowi generał Michał Karaszkiewicz-Tokarzewski. W tym też roku ukazała się praca Solarza "Wiejski Uniwersytet Orkanowy". Na zjeździe Spółdzielni Spożywców „Społem” okręgu rzeszowskiego został prezesem Rady Okręgowej. W 1938 wydał broszurę pt. Spółdzielnia Zdrowia (nakładem Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo – Gospodarczych RP, Warszawa 1938). W tym też roku został członkiem Rady Nadzorczej Związku Spółdzielni Spożywców „Społem”. W styczniu 1938, przy czynnym udziale Solarza powstała w Gaci Spółdzielnia Spożywców „Chłop”, która odegrała ważną rolę w rozwoju życia gospodarczego i społecznego wsi i okolicy. Z inicjatywy Solarza gacanie założyli Towarzystwo Domu Spółdzielczego, które skupiało działalność inwestycyjną wszystkich miejscowych placówek spółdzielczych. Otwarto z inspiracji Solarzów i Ciekotów (inż. Hanna i dr Władysław Ciekotowie ze Spółdzielni Zdrowia w Markowej) jeden z pierwszych w kraju dzieciniec letni w Gaci. W 1939 Ogólnopolski zjazd Związku Spożywców „Społem” zmienił swój statut zgodnie z postulatami Solarza, zapewniającymi bardziej demokratyczne stosunki w spółdzielczości. Na IV Kongresie Pedagogicznym ZNP w Warszawie Solarz wygłosił referat pt. „Szkoła wobec problemów wsi i warstwy chłopskiej” (Głos Nauczycielski nr 36 z 4 IV 1939).

Po wybuchu wojny we wrześniu udał się razem z chłopami z Gaci i okolicznych wsi na wschód, dla włączenia się w zamierzoną walkę obronną. Po zajęciu ziem wschodnich przez Związek Radziecki i upadku nadziei na opór wrócił na Gacką Górkę. Bezpośrednio po powrocie zza Sanu, w październiku 1939 w budynku Uniwersytetu odbyło się pierwsze zebranie konspiracyjne pod przewodnictwem Solarza. Następnie wyjechał on do Warszawy dla nawiązania łączności z przywódcami ruchu ludowego i spółdzielczego. Spotkał się z Maciejem Ratajem i prezesem „Społem”, profesorem Marianem Rapackim. Solarzowie odwiedzili też w więzieniu rzeszowskim Wincentego Witosa. W październiku 1939 Solarz został kierownikiem Oddziału Związku Spółdzielni Spożywców „Społem” w Rzeszowie i podjął się organizacji tego oddziału zniszczonego przez Niemców. N początku stycznia 1940 gestapowcy przeprowadzili rewizję na Gackiej Górce i zostawili wezwanie do stawienia się Solarza w Jarosławiu na gestapo. 15 stycznia Solarz upewniwszy się, że mimo licznych przesłuchań nie zdarzają się aresztowania, zgłosił się do gestapo w Jarosławiu i został aresztowany. W drugiej połowie lutego został wywieziony do więzienia mokotowskiego w Warszawie. Dalszy jego los jest nieznany. Na cmentarzu w Palmirach znajduje się symboliczna mogiła Solarza, obok grobów Macieja Rataja i Jędrzeja Cierniaka.

Światopogląd i zasługi

Ignacy Solarz wszedł do historii oświaty i kultury polskiej przede wszystkim jako twórca uniwersytetu ludowego, jego najgorętszy propagator i rzecznik. Z jego imieniem łączy się idea uniwersytetów ludowych, jako wszechnicy dla młodzieży wiejskiej. Stworzył on placówkę, która odegrała w dziejach kultury polskiej rolę wzorca, źródła inspiracji i doświadczenia potwierdzającego istnienie w ludzie polskim olbrzymich sił twórczych. Naczelną ideą było w uniwersytetach ludowych wprowadzić masę ludową do czynnej i głównej roli twórczej w nowej historii. Chodziło o wychowanie w masie ludowej zdolności do urzeczywistnienia dojrzałej, wysoce etycznej, zaradnej demokracji.

Olbrzymią zasługą Solarza, jako współinicjatora, współtwórcy i kierownika Uniwersytetu Ludowego było to, że odrzucił koncepcję mechanicznego przeszczepienia na grunt polski wzorów duńskich, które poznał będąc wysłanym do Danii podczas swej działalności w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym. Dokonał on twórczej adaptacji wzorów duńskich i dostosował je do warunków polskich. Przyjął on także zasadę corocznej rewizji programu kształcenia i wychowania, dostosowania go do zainteresowań, potrzeb, aspiracji i zdolności słuchaczy, unowocześnienia, włączenia do nich nowych treści wynikających z rozwoju wiedzy naukowej. Dzięki temu uniknął niebezpieczeństwa oderwania od potrzeb młodzieży oraz nienadążania za rozwojem sytuacji i potrzeb polskiej wsi. Solarz starał się stworzyć taką koncepcję ideowo- programową, metodyczną i kadrową uniwersytetu ludowego, aby był on zdolny do budzenia w lidzie wiejskim potrzeby samorealizowania się w wielkim dziele tworzenia nowej kultury, życia społecznego i cywilizacji. Duże znaczenia przykładał do kształtowania indywidualności ludzi potrafiących tworzyć oryginalne wartości, idee i rozwiązywać problemy społeczne. Uważał, że wychowanie w uniwersytecie ludowym musi uchronić młodzież przed manipulacją polityczną, przed ubezwłasnowolnieniem, przed uleganiem modzie i konserwatywnym wzorcom. Do głównych celów wychowawczych zaliczał także budzenia wewnętrznego życia duchowego.

Tematyka wykładów w Uniwersytecie Ludowym obejmowała bardzo szeroki zakres zagadnień. Zagadnienia społeczno-polityczne, rolnicze, gospodarcze, cywilizacyjne, związane z kulturą wsi, problemy ruchu ludowego i spółdzielczego, zagadnienia filozofii życia społecznego i indywidualnego, kwestie światopoglądu, moralności i obyczajowości. Wykłady prowadzone przez Solarza dawały możliwość przyswojenia sobie gruntownej wiedzy, łączenia wykładów z samokształceniem kierowanym, zadawania pytań i otrzymywania odpowiedzi. Jego uniwersytet reprezentował zawsze żywe, ważne dla rozwoju osobowości młodzieży i postępu polskiej wsi-treści, idee, inicjatywy, informacje i wzorce.

Zawsze służył on wielkiej sprawie postępu moralnego, nierozerwalnie związanego z postępem gospodarczym i cywilizacyjnym wsi. W ten sposób uniwersytet ludowy, kierowany przez Ignacego Solarza, był zawsze aktywnym uczestnikiem walki jaką prowadziły masy chłopskie oraz przemian, jakie dokonywały się na wsi.

W roku 1928, Solarz ponownie udaje się do Danii, by porównać swoje doświadczenia wychowawcze z doświadczeniami duńskich placówek. Chciał umocnić się w przekonaniu, że wybrane przez niego koncepcje, założenia i kierunek działania Uniwersytetu Ludowego są słuszne, lub przekonać się, że wymagają one zmiany. Solarz w swojej pracy wychowawczej, głosił potrzebę upodmiotowienia młodzieży wiejskiej, uczynienia z niej ludzi zdolnych do podejmowania i racjonalnego rozwiązywania gospodarczych i kulturalnych problemów wsi, samowychowania i służenia wsi swoją wiedzą, pracą i doświadczeniem. Starał się także budzić potrzebę kulturalnego usamodzielnienia wsi, wyrwania jej z kompleksów niższości wobec miasta, kształtowania umiejętności tworzenia oryginalnych, autentycznych wartości, idei i wzorców zachowań.

Bardzo ważnym celem uniwersytetu ludowego Ignacego Solarz, było w pierwszej kolejności wywołać we wsi, w jej ludziach samoświadomości, poczucia wartości, podnieść zniżoną godność, wywołać wiarę w siebie, usamodzielnić myśl i uaktywnić siły wsi.

W 1931 roku, Uniwersytet Ludowy w Szycach zastał zamknięty, co wywołało niezwykle silny protest ze strony młodzieży męskiej. Już po kilku miesiącach, w oparciu o fundusze zgromadzone przez Spółdzielnię Rolniczą dla Prowadzenia Uniwersytetów Ludowych (założoną w większości przez wychowanków Uniwersytetu Ludowego), a także przez mieszkańców Gaci Przeworskiej i okolicznych wsi w 1932 roku został tam otwarty Uniwersytet Ludowy. Był to dowód zwycięstwa sił postępowych i świadectwo potrzeby funkcjonowania tego rodzaju placówki. Był to także dowód owocnej działalności wychowawczej Solarza i jego współpracowników oraz wychowanków.

Funkcjonowanie Uniwersytetu Ludowego w Gaci Przeworskiej natrafiło na wiele trudności ze strony ówczesnych władz powiatowych. Dalsze prowadzenie uniwersytetu wymagało olbrzymiej odporności psychicznej, zaradności i wytrwałości, a przede wszystkim umiejętności bronienia swej placówki przed nieuzasadnionymi i tendencyjnymi atakami ze strony władz.

W polskim ruchu ludowym dzieło i postać Ignacego Solarza, są z pewnością świadectwem i przykładem żarliwego zaangażowania ideowego i dojrzałości w rozumieniu i rozwiązywaniu problemów społecznych i oświatowych. Dzięki istnieniu Uniwersytetów Ludowych w Polsce w jakimś stopniu kształtowała się świadomość ideowo-moralna młodzieży chłopskiej, która była przygotowywana do roli współgospodarzy w przyszłej Polsce. Solarz stworzył placówkę, która stała się żywym świadectwem, że postęp społeczny zaczyna się najpierw w ludzkich marzeniach, wyobrażeniach i pojęciach, a swój realny wyraz znajduje w ich zaangażowaniu, w walce o sprawiedliwość, równość i wolność. Jest więc wynikiem skutecznego wychowania ideowego i moralnego.

U podstaw koncepcji Uniwersytetu Ludowego Solarza, leżała zatem idea odrodzenia ludu po9lskiego przez wychowanie i oświatę, jego wydźwignięcie z bierności i inercji moralnej, obudzenie w nim wiary we własne siły i możliwości rozwojowe, uczynienie zeń pełnowartościowego współtwórcy historii narodowej i społecznej. Idea twórczej roli mas w dziejach stanowi zatem ideologiczną przesłankę, na której buduje Solarz swój projekt placówki oświatowej na wsi.

Uniwersytety Ludowe miału służyć takiemu wychowaniu młodzieży wiejskiej, aby była ona zdolna współrządzić swoją zbiorowością i współodpowiadać za wyniki tego rządzenia, wyzwalać cenne inicjatywy w społeczności wiejskiej. Solarz chciał uwolnić młodzież od kompleksów niższości, od przekonania, że jest skazana na swój biedniacki los. U podstaw jego koncepcji uniwersytetu ludowego leżała zatem idea dezalienacji człowieka, wyzwolenia go z tych ograniczeń i uwarunkowań, które hamują możliwości jego rozwoju, twórczego działania i aktywności społecznej. Uniwersytet ludowy według koncepcji Solarza, miał stać się instytucją oświatową i wychowawczą przygotowującą młodzież do wejścia do kultury narodowej w charakterze czynnika ożywiającego jej rozwój. Solarz chętnie i często odwoływał się do "honornej ambicji twórczej" chłopa, do jego głębokiego pragnienia wejścia do kultury narodowej i ogólnoludzkiej w charakterze pełnowartościowego partnera, do jego umiłowania prawdy, dobra i piękna. Był głęboko przeświadczony, że czasy w których żył, wzmagały w ludziach chęci otworzenia nowych, lepszych warunków życia, odrzucenia przestarzałych struktur i ideę wyzwolenia się z okowów konserwatywnych wyobrażeń i doświadczeń. W związku z tym głosił potrzebę wprowadzenia młodzieży wiejskiej w świat kultury, postępu i rozwoju życia społecznego.

Życie prywatne

Do współpracy z Solarzem przyjechała do Szyc Zofia Michałowska, późniejsza jego małżonka. Oboje doskonale uzupełniali się w pracy wychowawczej i dydaktycznej z młodzieżą. W lutym 1925 odbył się ślub Ignacego Solarza z Zofią Michałowską. Z tego małżeństwa urodziła sie córka Jagusia. W gronie nauczycieli uniwersytetów ludowych Ignacy Solarz był postacią centralną. Jego żona Zofia zaszczepiała wychowankom zamiłowanie do sztuki, prowadząc zespół teatralny, co dawało możliwość wpływania na ich postawę i działalność w środowisku po opuszczeniu placówki. W 1928 W tym roku urodził się syn Andrzej. W 1934 przyszedł na świat drugi syn Solarzów, Wojciech

Patron szkół

Gać Smolnica

http://www.smolnica.pl/ignacys.htm

Kategoria:Politycy Stronnictwa Ludowego Kategoria:Urodzeni w 1891 Kategoria:Zmarli w 1940