Przejdź do zawartości

Pomoc:Jak unikać podejrzeń o NPA

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Wikipedia:Dzielenie)
Dla każdego

Tworząc lub poprawiając artykuły, musimy przestrzegać reguł prawa autorskiego. Poniższy tekst ma służyć pomocą w uniknięciu naruszania praw autorskich (NPA). Warto poświęcić kilka minut na zapoznanie się z nim, jeśli nie ma się pewności, czy dobrze zna się te reguły i umie się je stosować.

Zakres ochrony prawa autorskiego

[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim[1] ochroną prawa autorskiego objęte są wszelkie przejawy ludzkiej twórczości o charakterze indywidualnym. Pytanie podstawowe więc brzmi, czy to, z czego korzystamy, ma cechę twórczości – działalności kreacyjnej oraz cechę indywidualności – oryginalności. Jeśli ma, to podlega ochronie prawa autorskiego, jeśli nie ma, to ochronie nie podlega.

Nie są objęte ochroną prawa autorskiego: odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. W przypadku tekstów informacyjnych, w których opisane i zinterpretowane są określone fakty, ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; same informacje nie podlegają ochronie. Zatem za twórczą część tekstu można uznać użyte sformułowania służące do opisu i interpretacji przez autora danych, jak i ogólny układ tekstu, wyrażający się w doborze i kolejności podawanych faktów.

Korzystając z informacji zawartych w źródłach, często możemy mieć wątpliwości, na ile przejmujemy do naszego tekstu same informacje, a na ile ich konkretne sformułowanie. Można sobie zadać pytanie, czy piszemy „swoimi słowami”. Stosowane bywa też kryterium tzw. statystycznej jednorazowości. Jedno z pytań, które się stawia w celu zweryfikowania, czy mamy do czynienia z dziełem oryginalnym brzmi: czy korzystając z określonych informacji jest statystycznie prawdopodobne napisanie takiego samego zdania w przyszłości?. Jeśli stwierdzimy, że raczej nie, to powinniśmy uznać oryginalność tekstu i pamiętać o ochronie praw autorskich.

N Za takie skopiowanie elementów twórczych uznać zatem można:

  • napisanie artykułu lub jego obszernego fragmentu na podstawie jednego tylko źródła z odwzorowaniem układu źródłowego tekstu lub choćby kolejności podanych w tym źródle faktów;
  • identycznego ze źródłem zinterpretowania faktów bez wyraźnego przypisania, że interpretacja ta pochodzi z tego źródła;
  • skopiowanie fragmentu z tekstu źródłowego, bez wyraźnego wyróżnienia go jako cytatu;
  • skopiowanie fragmentu z tekstu źródłowego, a następnie jego drobne zmodyfikowanie (np. zamiana pojedynczych słów) niezmieniające jednak składni i sensu zdań źródłowych;
  • skopiowanie tabeli, wykresu, mapy itp. – nawet jeśli będą graficznie nieco inaczej przedstawiane, jednak podobieństwo obydwu jest nadal wyraźnie zauważalne.

T Nie jest natomiast naruszeniem praw autorskich do źródła:

  • podanie pojedynczych faktów;
  • podanie tego samego zbioru faktów, co w źródle, ale w zmienionym wyraźnie układzie i kolejności;
  • zestawienie faktów pochodzących z kilku źródeł;
  • opisanie faktów własnymi słowami, nawet jeśli sens opisu jest taki sam jak w źródle;
  • wykorzystanie danych podanych w źródłowej tabeli/wykresie/mapie do sporządzenia własnej, wyraźnie różnej od źródła tabeli/wykresu/mapy.

Definicje

[edytuj | edytuj kod]

Użyte w tym tekście definicje oznaczają:

  • cytat – podany dosłownie i wyraźnie wyróżniony z tekstu głównego fragment innego tekstu;
  • fakt – wydarzenie, które odbyło się (do którego doszło) w określonym miejscu i czasie;
  • przypis – wydzielony fragment tekstu, stanowiący uboczny nurt rozważań lub wskazanie dodatkowych informacji – np. informacji bibliograficznej o źródle cytatu lub faktu;
  • odnośnik, odsyłacz – umowny znak, informujący o istnieniu przypisu do danego fragmentu tekstu.

Wyłączenia ochrony

[edytuj | edytuj kod]

Brak elementu twórczego

[edytuj | edytuj kod]

Przedmiotem prawa autorskiego nie są elementy utworów pozbawione charakteru twórczego: proste definicje, których nie można sformułować w inny sposób (np. fakt „koń jest ssakiem nieparzystokopytnym” trudno jest ująć odmiennie), a także pozbawione oryginalnej koncepcji: zestawienia (alfabetyczne czy chronologiczne) oraz rysunki (np. schematy elektryczne prostych układów).

W praktyce w Wikipedii oznacza to, że można np. skopiować z innej strony internetowej spis filmów w reżyserii danego reżysera czy zestawienie parametrów danego urządzenia.

Nie znaczy to jednak, że można przekopiować definicyjne artykuły np. z innych encyklopedii, choćby były krótkie, trudno bowiem określić, na ile tekst wyjściowy jest działalnością twórczą o indywidualnym charakterze (bo taki charakter może mieć samo zestawienie kilku faktów)[2], a artykuły w Wikipedii muszą być wolne od jakichkolwiek podejrzeń o naruszenie praw autorskich. Jednocześnie niektóre sformułowania, o jednoznacznie definicyjnym charakterze, mogą być bardzo zbliżone do zamieszczonych w innych publikacjach.

Domena publiczna

[edytuj | edytuj kod]

Przez domenę publiczną rozumie się wszystko w stosunku do czego prawa autorskie majątkowe wygasły lub nie podlega to w ogóle tym prawom, na mocy wyjątków opisanych w odpowiednich ustawach. Z dzieł z domeny publicznej można dowolnie korzystać. Nie zmienia to faktu, iż ochronie podlegają prawa osobiste, a w szczególności autorskie, które trwają wiecznie. Przypisanie sobie autorstwa do fragmentu utworu, który znajduje się w domenie publicznej jest też plagiatem – naruszającym osobiste prawa autorskie pierwotnych twórców, w imieniu których mogą nadal działać ich spadkobiercy.

Aktualnie prawa autorskie majątkowe do utworów, które nie mają charakteru zbiorowego lub anonimowego wygasają w 70 lat licząc od końca roku, w którym zmarł ostatni z autorów. Oznacza to, że od 1 stycznia 2024 r. wygasły wszelkie prawa autorskie majątkowe do dzieł, których twórcy zmarli w 1953 r. lub dawniej. W przypadku dzieł zbiorowych (np. encyklopedii) oraz takich, których autorzy za życia przekazali prawa majątkowe, prawa autorskie wygasają w 70 lat od daty pierwszej jego publikacji, również licząc od końca roku, w którym doszło do tego wydania. Prawo osobiste twórcy jest nieograniczone w czasie, trwa także po jego śmierci – w szczególności ochrona prawa do autorstwa pozwala realizować zasadę non omnis moriar. Po śmierci twórcy o jego prawa dbają zarówno osoby bliskie, spadkobiercy, jak i organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Ponadto z działania prawa autorskiego wyłączone są w Polsce:

  • urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
  • akty normatywne (czyli ustawy, dekrety, rozporządzenia, uchwały) lub ich urzędowe projekty (uwaga: tzw. autorskie projekty aktów normatywnych, które nie uzyskały statusu urzędowego są objęte prawami autorskimi ich twórców)
  • opublikowane opisy patentowe lub ochronne.

Określenie „dokument urzędowy” nie jest niestety ściśle zdefiniowane i trwają na temat interpretacji tego pojęcia liczne spory prawników, które w wielu przypadkach kończą się w sądzie[3].

W polskim prawie nie ma możliwości, aby autor mógł się zbyć wszystkich swoich praw autorskich, czyli w pełni przenieść swój utwór do domeny publicznej, nawet jeśli sam tego chce, osobiste prawa autorskie są bowiem niezbywalne. Autor może natomiast oświadczyć, że rezygnuje ze wszelkich roszczeń majątkowych z tytułu swoich praw autorskich. Trzeba jednak pamiętać, że z takiego oświadczenia może się on w każdej chwili wycofać, dlatego właśnie w ramach Wikipedii zachęca się autorów zdjęć i innych plików multimedialnych aby obejmowali je jedną z wolnych licencji, a nie przenosili ich do domeny publicznej.

W USA w domenie publicznej znajdują się automatycznie wszelkie utwory wykonane na płatne zlecenie lub w ramach obowiązków służbowych pracowników wszelkich jednostek rządu federalnego tego kraju, dzięki czemu teksty, zdjęcia i inne materiały dostępne na stronach tych instytucji można dowolnie wykorzystywać w Wikipedii (choć są od tego nieliczne wyjątki). Do federalnych instytucji zaliczają się wszystkie typy sił militarnych USA, służby specjalne, wszystkie agencje rządowe (m.in. NASA), a także muzea i instytuty naukowo-kulturalne, które są opłacane z budżetu federalnego. Wyjątek ten natomiast nie działa na prace finansowane ze środków władz (legislatur, urzędów gubernatorskich) poszczególnych stanów USA.

Uwaga
Wszelkie twórcze opracowania dzieł znajdujących się w domenie publicznej są objęte prawami autorskimi twórców tych opracowań. Dotyczy to tłumaczeń, opracowań redakcyjnych tekstów literackich tworzonych na podstawie rękopisów, zdjęć dzieł sztuki mających charakter twórczy itp. Natomiast proste, mechaniczne reprodukcje utworów w rodzaju fotokopii obrazów jako nie mające charakteru twórczego nie są same w sobie utworami.

Ograniczenia ochrony prawa autorskiego

[edytuj | edytuj kod]

Prawo cytatu

[edytuj | edytuj kod]

Wyjątkiem od zakazu kopiowania twórczości innych jest podawanie dosłownych cytatów, gdyż na to wyraźnie pozwala polskie prawo autorskie: Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości (art. 29, pkt 1). Cytat jednak musi być[4]:

  • dosłowny;
  • wyraźnie wyróżniony z tekstu;
  • możliwie jak najbardziej precyzyjnie uźródłowiony;
  • jego użycie musi być uzasadnione układem głównego tekstu, tj. ilustrować jego treść, a nie ją zastępować.

W praktyce w Wikipedii można przytoczyć dokładnie czyjąś wypowiedź, jeśli jest to uzasadnione np. koniecznością zachowania oryginalnej treści, czy krótki fragment utworu literackiego, mający zilustrować opis tego utworu. Cytat taki nie powinien być dłuższy niż 2–4 zdania. Cytat powinien być oznaczony kursywą albo cudzysłowem, bądź za pomocą szablonu {{cytat}}. W cytacie można opuścić fragment tekstu, oznaczając to przez [...] lub (...).

„Parafraza” i plagiat

[edytuj | edytuj kod]

Jeśli piszemy na podstawie jakiegoś źródła (a w przypadku Wikipedii, zgodnie z zasadą Weryfikowalności, zawsze powinniśmy pisać na podstawie źródeł), łatwo jest do tekstu artykułu, często bezwiednie, przenieść zdania czy sformułowania pochodzące ze źródła. W praktyce przy korzystaniu ze źródła, o ile nie przepisuje się z niego dosłownie, tworzy się zawsze nowy tekst, który jest od strony prawnej utworem inspirowanym lub zależnym – zależnie od stopnia podobieństwa obu utworów. Utwór pochodny może mieć postać streszczenia najważniejszych informacji lub rodzaju parafrazy, czyli napisania w zasadzie tego samego, ale innymi słowami.

Kiedy streszczasz lub parafrazujesz źródło, aby uniknąć posądzenia o plagiat, powinieneś:

  • podać dokładnie przypis do źródła, z którego korzystasz; np. w przypadku książki nie wystarczy podać jej tytułu i autora – trzeba podać dokładnie numer strony i wydanie, z którego się czerpało;
  • pisać rzeczywiście własnymi słowami.

Przez „własne słowa” należy rozumieć jednoczesne użycie innych sformułowań i wyraźnie innej składni oraz kolejności zdań; nie jest parafrazą lub streszczeniem dosłowne przepisanie, a następnie mechaniczne zamienienie w tekście niektórych słów na synonimy; zachowuje się bowiem przy tym oryginalną składnię i układ zdań; parafrazą lub streszczeniem nie jest również użycie dokładnie tych samych fraz (fragmentów zdań) poprzez zestawienie ich w innej kolejności; tego typu „parafrazowanie” może być słusznie uznane za plagiat. To rozgraniczenie jest bardzo ważne, gdyż w ew. sporze z autorem źródłowego tekstu, artykuł z Wikipedii może być uznany za „dzieło zależne”, którego rozpowszechnianie wymaga zgody autora dzieła pierwotnego, natomiast jeśli różnica między źródłem i artykułem w Wikipedii będzie na tyle wyraźna, aby można było uznać, że mamy do czynienia z tekstem oryginalnym, będzie to tylko „dzieło inspirowane”[5].

Pamiętać jednak należy, że niekiedy układ jest narzucony ogólnie przyjętą konwencją, np. rys historyczny czy biograficzny musi być chronologiczny. W takich przypadkach szczególnie należy zadbać o brak podobieństwa stylistycznego.

Nie istnieją niestety ścisłe i powszechnie przyjęte normy, określające, od jakiego stopnia podobieństwa tekstów zaczyna się plagiat. W serwisie plagiat.pl normą, od której uznaje się tekst za plagiat, jest przepisanie, czy też „pseudosparafrazowanie” jednym ciągiem tekstu ze źródła o długości ponad połowy strony maszynopisu, jeśli automatyczne porównanie obu fragmentów wykazuje tzw. ogólny współczynnik podobieństwa (czyli użycie identycznych słów) przekraczający 50%. Przy krótkich tekstach lub gdy w tekście nie ma długich, ciągłych fragmentów pochodzących z jednego źródła, za potencjalny plagiat uznaje się sytuację, kiedy test wykazuje, że w tekście występuje więcej niż 5% identycznych fraz, liczących więcej niż 25 słów. Są to jednak tylko wartości sugerowane i ostateczna ocena, czy ma się do czynienia z plagiatem, wymaga oceny przez człowieka[6]. W internecie dostępnych jest wiele programów, pluginów do edytorów tekstów i serwisów on-line umożliwiających obliczenie stopnia podobieństwa tekstów[7]. W warunkach Wikipedii, gdy pojawia się dyskusja, czy dany artykuł lub jego fragment jest nazbyt podobny do źródła, warto o zdanie zapytać kilku przypadkowych czytelników/wikipedystów – jeśli większość z nich uzna, że podobieństwo jest wyraźne, można zasadnie uznać, że jest to potencjalne naruszenie praw autorskich.

Porady praktyczne

[edytuj | edytuj kod]
 Osobna strona: Pomoc:Porady prawne.

Treści dostępne na wolnych licencjach

[edytuj | edytuj kod]

Dzieła dostępne na wolnych licencjach generalnie wolno kopiować i modyfikować niezależnie od tego, gdzie i przez kogo zostały one opublikowane. Licencje te mają jednak swoje niuanse, które nieraz mocno komplikują życie. Dla osób, które chcą kopiować treści z Wikipedii na zewnątrz, są one opisane w Pomoc:Kopiowanie z Wikipedii. Wiele tych niuansów działa też w drugą stronę – czyli przy przenoszeniu materiałów do Wikipedii, a także przy łączeniu, dzieleniu i przenoszeniu treści w ramach samej Wikipedii.

Przenoszenie tekstów

[edytuj | edytuj kod]
 Osobna strona: Pomoc:Zmiana nazwy strony.

W ramach Wikipedii przenoszenia stron pod inną nazwę należy dokonać, korzystając z przycisku „przenieś” (zachowywana jest wówczas cała historia edycji). Jeśli jest to niemożliwe, należy zwrócić się do administratora o skasowanie artykułu o nazwie, pod którą chcemy przenieść stronę. W przypadku, gdy obie strony wymagają zachowania historii edycji, administrator powinien dokonać połączenia historii stron.

Uwaga: nie ma potrzeby łączenia historii stron, gdy w całej historii usuwanej strony jest jedynie ujednoznacznienie (jest to jedynie proste zestawienie, nie mające znamion twórczości o indywidualnym charakterze).

Od maja 2009 Wikipedia działa w oparciu o licencję CC BY-SA 3.0 i jednocześnie również na GNU FDL 1.3. Obie licencje są ze sobą kompatybilne. Jeśli przenosimy teksty dostępne na licencji CC BY-SA 3.0 spoza Wikipedii, musimy zachować wszystkie warunki tej licencji, czyli podać źródło i autorów, najlepiej używając mechanizmu przypisów lub podając te dane w sekcji „źródło”.

Nieco trudniejsze, choć możliwe jest kopiowanie ze źródeł na licencji GNU FDL. Warunkiem jest, że źródło nie zawiera warunku zachowania „sekcji niezmiennych” – np. niektóre podręczniki do wolnego oprogramowania wymagają dołączenia do każdej kopii fragmentu ich tekstu okładki i strony tytułowej, co jest w warunkach Wikipedii niewykonalne. W takich przypadkach lepiej jest skorzystać z prawa cytatu[8].

W przypadku korzystania z tekstu na innych licencjach musimy sprawdzić, czy dana licencja nie jest sprzeczna z warunkami CC BY-SA 3.0. Z popularnie stosowanych licencji niesprzeczne z tymi warunkami są wszystkie CC-BY, wszystkie starsze wersje CC BY-SA oraz FAL. Nie są natomiast zgodne licencje CC typu NC (zabraniają korzystania komercyjnego) i CC typu ND (zakazują modyfikowania). Przenosząc tekst dostępny na innej, zgodnej z CC BY-SA licencją, musimy zachować jej warunki – zwykle wymaga to podania w przypisie autorów i źródła.

Łączenie tekstów

[edytuj | edytuj kod]

W przypadku konieczności połączenia dwóch artykułów (np. traktujących o tym samym, lecz inaczej nazwanych) należy, po integracji tekstów do artykułu o właściwej nazwie, zwrócić się do administratora, aby dokonał połączenia historii stron.

Gdy łączymy tekst dostępny na niesprzecznej z CC BY-SA 3.0 wolnej licencji, musimy go odpowiednio opisać przy pomocy mechanizmu przypisów, aby zadośćuczynić warunkom podania autora i źródła tych fragmentów tekstu, które połączyliśmy z artykułem w Wikipedii.

Wydzielanie części tekstu do oddzielnej strony

[edytuj | edytuj kod]

Ponieważ nie ma technicznej możliwości rozdzielenia czy powielenia historii edycji, w razie konieczności wydzielenia części tekstu jednej strony w Wikipedii do nowej, oddzielnej strony, należy w opisie pierwszej edycji określić ją jako „wydzielenie ze strony tu link wewnętrzny (najlepiej taki, który zawiera także nr wersji strony)”, ew. podając dodatkowo głównego autora/autorów. Dla wygodnego i ustandaryzowanego podania tej informacji służy szablon {{wydzielony}}, przeznaczony do umieszczenia na stronie dyskusji.

Jeśli nie chcesz samodzielnie dzielić danej strony, możesz tylko zasugerować jej podzielenie, korzystając z jednego z trzech szablonów: {{podziel}}, {{wydziel}} lub {{przenieś sekcję}}.

Tłumaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Licencja CC BY-SA 3.0 wymaga zachowania informacji o źródle i autorach także przy tłumaczeniu artykułów z innych Wikipedii. Konieczne jest zatem przynajmniej podanie w opisie zmian „tłumaczenie z (tu nazwa języka) Wikipedii”, ew. z dodaniem nazwy artykułu, jeśli nie jest dostępny wprost przez interwiki. Dokładniejsze dane można podać w dyskusji artykułu. Dla wygodnego i ustandaryzowanego podania tej informacji służy szablon {{przetłumaczony}}, przeznaczony do umieszczenia na stronie dyskusji odpowiedniej strony.

To samo odnosi się do tłumaczeń tekstów spoza Wikipedii, które objęte są niesprzecznymi z CC BY-SA licencjami. Warto pamiętać, że tłumaczenie tekstu objętego licencją CC BY-SA jest automatycznie objęte również tą licencją, nawet jeśli tłumacz jest tego nieświadomy. To samo odnosi się do licencji GNU FDL i FAL.

Pozyskiwanie zgód

[edytuj | edytuj kod]

Jeśli chcemy wykorzystać tekst, który nie jest objęty licencją niesprzeczną z CC BY-SA 3.0 lub chcemy wykorzystać zdjęcie, które nie zostało udostępnione na akceptowalnej, wolnej licencji, jedynym sposobem legalnego zrobienia tego jest zwrócenie się do właściciela majątkowych praw autorskich do tego dzieła na zgodę na objęcie go odpowiednią, akceptowalną licencją.

Zgodnie z polskim prawem autorskim tego rodzaju zgoda musi przyjąć formę pisemną pod rygorem nieważności. Musimy też mieć pewność, że zgoda została wydana przez faktycznego dysponenta tych praw, co często wymaga przeprowadzenia małego dochodzenia i zadania sondujących pytań wydającemu zgodę. Często bowiem wydający zgodę nie zna prawa i mylnie sądzi, że ma prawa do dzieła, do którego tych praw nie ma.

Stosowana w ramach Wikipedii procedura pozyskiwania zgód jest opisana stronie Wikipedia:Strony podejrzane o naruszenie praw autorskich.

Kto ma majątkowe prawa autorskie?

[edytuj | edytuj kod]

Podstawową sprawą przy pozyskiwaniu zgody jest ustalenie, kto może legalnie taką zgodę wydać. W odniesieniu do materiałów, które już wcześniej zostały gdzieś opublikowane potrzebna jest nam tylko zgoda właściciela majątkowych praw autorskich. Jeśli dzieło nie zostało jeszcze opublikowane potrzebna jest też zgoda autora na jego pierwszą publikację.

Majątkowe prawa autorskie ma pierwotnie sam autor i nikt poza nim. Mogło się jednak zdarzyć, że:

  • zbył on te prawa na kogoś innego w formie pisemnej – ma to często miejsce w wydawnictwach i agencjach artystycznych, które rutynowo podpisują z autorami umowy na zbycie się tych praw w zamian za określoną sumę lub procent od sprzedaży ich twórczości
  • wykonał on dzieło w ramach tzw. stosunku pracy – czyli albo w ramach swoich obowiązków etatowych albo w ramach umowy zlecenia – wówczas majątkowe prawa autorskie automatycznie przechodzą na pracodawcę
  • zmarł – wówczas majątkowe i osobiste prawa autorskie przechodzą na jego spadkobierców, zgodnie z prawem spadkowym, lub jeśli ich nie ma na skarb państwa lub od 2003 r. na skarb gminy, w której ostatnio przed śmiercią był zameldowany
  • twórca jest nieletni lub został pozbawiony zdolności cywilnoprawnych prawomocnym wyrokiem (np. zachorował na chorobę Alzheimera) – wówczas dysponentem jego praw autorskich jest jego opiekun prawny.

W przypadku przejścia majątkowych praw autorskich z autora na kogoś innego – sam autor nie może już wydać zgody na udostępnienie swojego dzieła na wolnej licencji – konieczna jest zgoda aktualnego dysponenta tych praw.

Typowymi błędami przy wydawaniu zgód są:

  • mam prawa autorskie, bo to dzieło mojego pociotka (trzeba udowodnić, że się jest spadkobiercą pociotka, samo pokrewieństwo nie zawsze wystarcza)
  • mam ustną zgodę kolegi/członka rodziny (ustne zgody nie są wiążące prawnie)
  • pracuję w firmie i dostałem polecenie służbowe umieszczenia tego tekstu w Wikipedii (potrzebna jest zgoda właściciela firmy lub osoby wpisanej do KRS jako prawnego reprezentanta spółki/instytucji)
  • jestem właścicielem jedynej zachowanej kopii dzieła (fakt posiadania dzieła w archiwum nie daje do niego żadnych praw autorskich).
  • mam prawa autorskie, bo widnieję na zdjęciu/dzieło opisuje moje życie (fakt bycia głównym bohaterem dzieła nie daje żadnych praw autorskich do niego, chyba że jest to autobiografia czy autoportret).

Dzieła osierocone i należące (teoretycznie) do państwa

[edytuj | edytuj kod]

Poważny problem stanowią tzw. dzieła osierocone. Dzieła osierocone, to takie, których znana lub prawdopodobna data powstania nie daje gwarancji, że prawa autorskie już wygasły i jednocześnie jest spełniony jeden lub więcej następujących warunków:

  • autor jest nieznany lub zaginął o nim wszelki słuch
  • autor jest znany, ale zmarł i nic nie wiadomo o jego spadkobiercach
  • wiadomo, że autor przekazał majątkowe prawa autorskie jakiejś firmie/instytucji, ale ta firma/instytucja już nie istnieje i nie można dojść do tego, kto i jak przejął aktywa tej firmy/instytucji po jej rozwiązaniu/bankructwie.

Ponadto spory problem stanowią też dzieła, które formalnie nie są osierocone, ale, do których prawa na mocy prawa spadkowego lub innych przepisów stały się formalnie własnością państwa. Do takiego przejścia praw na państwo może dojść gdy:

  • data śmierci autora jest znana i wiadomo, że nie ma on żyjących spadkobierców
  • autor przekazał za życia majątkowe prawa autorskie na firmę/instytucję państwową, która już obecnie nie istnieje.

Ze względu na to, że w Polsce nikt nie prowadzi rejestru dzieł, do których prawa autorskie przeszły na Skarb Państwa, nie ma do kogo się zwrócić z prośbą u zezwolenie na publikację tego rodzaju dzieł.

W przypadku materiałów osieroconych i większości dzieł, do których przeszły prawa autorskie na Skarb Państwa – nie ma żadnej możliwości uzyskania zgody na objęcie tych dzieł jedną z wolnych licencji i nie można też mieć pewności, że przeszły one już do domeny publicznej, nie można zatem ich legalnie nigdzie opublikować.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Oficjalny tekst obecnie obowiązującej ustawy o prawie autorskim (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062).
  2. Piotr Waglowski, Prawo w sieci, s. 124–125, ISBN 83-7361-854-6.
  3. Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole w orzecznictwie sądów administracyjnych, vagla.pl.
  4. Agnieszka Wachowska, Prawo cytatu w Internecie.
  5. Agnieszka Wachowska: Cytat, inspiracja, dzieło zależne – co jest czym w Internecie.
  6. Instrukcja interpretacji wyników działania programu „Plagiat”, stosowanego do sprawdzania prac magisterskich na uczelniach.
  7. Plagiarism Tools. shambles.net.
  8. Problem sekcji niezmiennych rozwiązuje częściowo najnowsza wersja licencji GNU FDL, czyli 1.3, i ma on być definitywnie rozwiązany w wersji 2.0 tej licencji.

Przydatne zasoby

[edytuj | edytuj kod]