Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2022-06

2022-06-01

Deadpool – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2016 roku na podstawie serii komiksów o antybohaterze o tej samej nazwie wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał Tim Miller na podstawie scenariusza Rhetta Reese’a oraz Paula Wernicka. Tytułową rolę zagrał Ryan Reynolds, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Morena Baccarin, Ed Skrein oraz T.J. Miller. Główny bohater filmu, Wade Wilson, ściga człowieka, który aktywował w nim zdolność szybkiej regeneracji, ale przy okazji go również oszpecił, a później chciał zamordować. Światowa premiera Deadpoola odbyła się 21 stycznia 2016 roku na Tajwanie. Film zarobił ponad 780 milionów dolarów przy budżecie 58 milionów i otrzymał przeważnie pozytywne oceny od krytyków. Jest on ósmą produkcją wchodzącą w skład franczyzy uniwersum filmowego osadzonego w świecie X-Men oraz spin-offem filmu X-Men Geneza: Wolverine z 2009 roku. Ignoruje on jednak historię Wade’a Wilsona przedstawioną w tamtym filmie. Czytaj więcej…

2022-06-02

Rambler Six/V8 – samochód osobowy klasy średniej produkowany przez amerykański koncern American Motors w latach 1956–1960, noszący oznaczenie: Six lub V8 w zależności od silnika sześcio– lub ośmiocylindrowego, a w niektórych latach dodatkowo nazwę Rebel. W zależności od wersji wykończenia nosił nazwy: DeLuxe, Super oraz Custom, a odmiana kombi była nazwana Cross Country. Przez pierwsze dwa lata produkowany był pod marką Nash lub Hudson, a od 1958 roku pod własną marką Rambler, będącą zarazem nazwą modelu. W 1961 roku przemianowany na Rambler Classic. W momencie premiery, Rambler był najmniejszym samochodem osobowym produkcji amerykańskiej, lecz chociaż producent nadal przedstawiał go jako samochód kompaktowy, konkurował on bezpośrednio z tanimi modelami amerykańskiej klasy pełnowymiarowej i do takiej był zaliczany w literaturze. Dzięki nowoczesnej konstrukcji samonośnej, samochód miał od nich mniejsze wymiary zewnętrzne, ale był podobnie przestronny w środku, a przy tym był ekonomiczniejszy. Przez cztery lata, wyprodukowano 844 187 egzemplarzy samochodu. Czytaj więcej…

2022-06-03

Rosiczka – rodzaj roślin owadożernych z rodziny rosiczkowatych obejmujący ok. 250 gatunków. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, przy czym większość gatunków rośnie w Australii, liczne w Afryce oraz Ameryce Południowej, a stosunkowo nieliczne na półkuli północnej. W Europie występują tylko trzy gatunki – rosiczka okrągłolistna D. rotundifolia, długolistna D. anglica oraz pośrednia D. intermedia. Rosiczki zasiedlają rozmaite siedliska, zwykle ubogie i przynajmniej okresowo wilgotne. Gatunki europejskie są charakterystycznym elementem flory torfowisk. Rośliny te mają liście pokryte włoskami gruczołowymi, wydzielającymi lepką ciecz wabiącą i unieruchamiającą drobne zwierzęta, które następnie są trawione. Rośliny tego rodzaju są uprawiane jako ciekawostki botaniczne, wykorzystywane jako lecznicze, a niektóre australijskie gatunki mające spichrzowe organy podziemne spożywane przez aborygenów. Czytaj więcej…

2022-06-04

Lubie – jezioro w Polsce na Pojezierzu Łagowskim, położone w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, w gminie Lubrza. Drugie pod względem średniej głębokości jezioro Pojezierza Lubuskiego. Jezioro uformowało się w wyniku ostatniego zlodowacenia, posiada regularną linię brzegową. Powierzchnia zwierciadła wody według różnych źródeł wynosi od 28,4 ha do 32,5 ha. W zależności od sezonu poziom wód ulega wahaniom do około 0,8 m. Średnia głębokość jeziora wynosi 13 m, natomiast głębokość maksymalna 35 m. Jezioro ze względu na znaczną głębokość posiada słabo rozwiniętą strefę roślinności wodnej. Jezioro spełnia funkcje turystyczno-rekreacyjne oraz jest wykorzystywane do celów wędkarskich i rybackich. Ze względu na dużą przeźroczystość wód, jezioro Lubie jest wykorzystywane przez nurków do prowadzenia obozów szkoleniowych. Jezioro Lubie otoczone jest pieszo-rowerowym „Szlakiem Nenufarów”. Czytaj więcej…

2022-06-05

Okręty pancerne typu Hydra – typ greckich okrętów pancernych, składający się z trzech jednostek: „Hydra”, „Spetsai” oraz „Psara”. Okręty zostały zamówione w 1885 roku we Francji w ramach szerszej reorganizacji i modernizacji greckich wojsk, które okazały się nieskuteczne w czasie powstania kreteńskiego w 1866 roku. Zwodowane w latach 1889-1890, były gotowe do służby do roku 1892. Ich uzbrojenie składało się z trzech dział kalibru 274 mm i pięciu dział kalibru 150 mm. Mogły osiągać prędkość 17 węzłów. Okręty często operowały razem w czasie swojej służby. Ich udział w wojnie grecko-tureckiej w 1897 roku był jednak znacznie ograniczony ze względu na interwencję mocarstw europejskich. W czasie modernizacji przeprowadzonych w ostatniej dekadzie XIX i pierwszej dekadzie XX wieku ulepszone zostało ich uzbrojenie, jednak w momencie wybuchu działań wojennych były zbyt wolne by móc nadążyć za nowszymi okrętami greckiej floty. Brały udział w bitwie koło przylądka Elli, ale w czasie bitwy koło Lemnos zostały z tyłu ze względu na swoją niską prędkość. Wyraźnie przestarzałe, po zakończeniu wojny okręty zostały przydzielone do drugorzędnych zadań i nie brały aktywnego udziału w I wojnie światowej. Okręty miały zostać sprzedane w 1919 roku, ale pozostały we flocie jako jednostki rezerwowe do 1929 roku. Czytaj więcej…

2022-06-06

Kodeks 0183 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu na pergaminie, paleograficznie datowany jest na VII wiek. Do czasów współczesnych zachowała się jedna karta kodeksu we fragmentarycznym stanie. Według rekonstrukcji karta kodeksu miała rozmiary 26 na 16 cm. Pergamin ma ciemną barwę, zachował się w tak słabej kondycji, że Karl Wessely nie był w stanie ustalić, która strona pergaminu stanowiła stronę wewnętrzną skóry zwierzęcia, a która zewnętrzną. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, w 28 linijkach w kolumnie. W jednej linijce mieści się 26–31 liter. Marginesy mają około 1 cm szerokości. Litery bardzo się różnią pod względem szerokości. Kodeks 0183 jest cytowany w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Rękopis jest przechowywany w Austriackiej Bibliotece Narodowej w Wiedniu. Czytaj więcej…

2022-06-07

Wodnik chathamski – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny chruścieli. Występował na wyspach Chatham, Pitt oraz Mangere Island. Znany z jednego okazu, pozyskanego w 1840 roku oraz szczątków subfosylnych. Po raz pierwszy gatunek opisał George Robert Gray w 1843 roku w Travels in New Zealand. Znane są tylko dwa opisy zwyczajów tych ptaków. Pierwszy, pochodzący z lat 30. XIX wieku, dotyczy ptaków z wyspy Pitt, być może właśnie wodników chathamskich. Miały zamieszkiwać skraje lasów i żerować na plaży, być nielotne i nie trudzić się ucieczką w razie sytuacji zagrożenia. Drugi opis zaś przytoczył Alexander Shand w 1894 roku na łamach Journal of the Polinesian Society. Tu wodniki chathamskie przedstawiono jako ptaki łagodne, na które polować wolno było tylko w określonych porach roku. Do wodników tych nie dało rady się zbliżyć bez naśladowania ich odgłosów, co jest nietypowe, jak na tak łagodne ptaki. Wodnik chathamski został wpisany na listę IUCN jako gatunek wymarły. Znany jest wyłącznie jeden okaz muzealny, a po jego pozyskaniu nie widziano już tych ptaków. Czytaj więcej…

2022-06-08

Deadpool – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2016 roku na podstawie serii komiksów o antybohaterze o tej samej nazwie wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał Tim Miller na podstawie scenariusza Rhetta Reese’a oraz Paula Wernicka. Tytułową rolę zagrał Ryan Reynolds, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Morena Baccarin, Ed Skrein oraz T.J. Miller. Główny bohater filmu, Wade Wilson, ściga człowieka, który aktywował w nim zdolność szybkiej regeneracji, ale przy okazji go również oszpecił, a później chciał zamordować. Światowa premiera Deadpoola odbyła się 21 stycznia 2016 roku na Tajwanie. Film zarobił ponad 780 milionów dolarów przy budżecie 58 milionów i otrzymał przeważnie pozytywne oceny od krytyków. Jest on ósmą produkcją wchodzącą w skład franczyzy uniwersum filmowego osadzonego w świecie X-Men oraz spin-offem filmu X-Men Geneza: Wolverine z 2009 roku. Ignoruje on jednak historię Wade’a Wilsona przedstawioną w tamtym filmie. Czytaj więcej…

2022-06-09

Rambler Six/V8 – samochód osobowy klasy średniej produkowany przez amerykański koncern American Motors w latach 1956–1960, noszący oznaczenie: Six lub V8 w zależności od silnika sześcio– lub ośmiocylindrowego, a w niektórych latach dodatkowo nazwę Rebel. W zależności od wersji wykończenia nosił nazwy: DeLuxe, Super oraz Custom, a odmiana kombi była nazwana Cross Country. Przez pierwsze dwa lata produkowany był pod marką Nash lub Hudson, a od 1958 roku pod własną marką Rambler, będącą zarazem nazwą modelu. W 1961 roku przemianowany na Rambler Classic. W momencie premiery, Rambler był najmniejszym samochodem osobowym produkcji amerykańskiej, lecz chociaż producent nadal przedstawiał go jako samochód kompaktowy, konkurował on bezpośrednio z tanimi modelami amerykańskiej klasy pełnowymiarowej i do takiej był zaliczany w literaturze. Dzięki nowoczesnej konstrukcji samonośnej, samochód miał od nich mniejsze wymiary zewnętrzne, ale był podobnie przestronny w środku, a przy tym był ekonomiczniejszy. Przez cztery lata, wyprodukowano 844 187 egzemplarzy samochodu. Czytaj więcej…

2022-06-10

Rosiczka – rodzaj roślin owadożernych z rodziny rosiczkowatych obejmujący ok. 250 gatunków. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, przy czym większość gatunków rośnie w Australii, liczne w Afryce oraz Ameryce Południowej, a stosunkowo nieliczne na półkuli północnej. W Europie występują tylko trzy gatunki – rosiczka okrągłolistna D. rotundifolia, długolistna D. anglica oraz pośrednia D. intermedia. Rosiczki zasiedlają rozmaite siedliska, zwykle ubogie i przynajmniej okresowo wilgotne. Gatunki europejskie są charakterystycznym elementem flory torfowisk. Rośliny te mają liście pokryte włoskami gruczołowymi, wydzielającymi lepką ciecz wabiącą i unieruchamiającą drobne zwierzęta, które następnie są trawione. Rośliny tego rodzaju są uprawiane jako ciekawostki botaniczne, wykorzystywane jako lecznicze, a niektóre australijskie gatunki mające spichrzowe organy podziemne spożywane przez aborygenów. Czytaj więcej…

2022-06-11

Lubie – jezioro w Polsce na Pojezierzu Łagowskim, położone w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, w gminie Lubrza. Drugie pod względem średniej głębokości jezioro Pojezierza Lubuskiego. Jezioro uformowało się w wyniku ostatniego zlodowacenia, posiada regularną linię brzegową. Powierzchnia zwierciadła wody według różnych źródeł wynosi od 28,4 ha do 32,5 ha. W zależności od sezonu poziom wód ulega wahaniom do około 0,8 m. Średnia głębokość jeziora wynosi 13 m, natomiast głębokość maksymalna 35 m. Jezioro ze względu na znaczną głębokość posiada słabo rozwiniętą strefę roślinności wodnej. Jezioro spełnia funkcje turystyczno-rekreacyjne oraz jest wykorzystywane do celów wędkarskich i rybackich. Ze względu na dużą przeźroczystość wód, jezioro Lubie jest wykorzystywane przez nurków do prowadzenia obozów szkoleniowych. Jezioro Lubie otoczone jest pieszo-rowerowym „Szlakiem Nenufarów”. Czytaj więcej…

2022-06-12

Powstanie iwienieckie – akcja bojowa przeprowadzona 19 czerwca 1943 roku przez Polski Oddział Partyzancki z Ośrodka AK Stołpce, zakończona zdobyciem miasteczka Iwieniec w powiecie wołożyńskim i rozbiciem tamtejszego garnizonu niemieckiego. Atak na Iwieniec przeprowadzono w celu uwolnienia aresztowanych członków miejscowej siatki konspiracyjnej oraz uprzedzenia analogicznej akcji sowieckiej. Za cenę niewielkich strat własnych polscy partyzanci na osiemnaście godzin wyzwolili miasteczko, uwolnili wszystkich więźniów oraz zlikwidowali od 40 do 150 Niemców i kolaborantów. Zdobyto także duże ilości broni, amunicji, żywności, sprzętu i innych towarów. Od 100 do 200 funkcjonariuszy białoruskiej policji pomocniczej dobrowolnie przyłączyło się do polskiego oddziału. Zdobycie Iwieńca było jednym z największych wystąpień zbrojnych w historii Armii Krajowej. W odwecie za poniesioną klęskę Niemcy zamordowali około 150 mieszkańców Iwieńca. Ponadto latem 1943 roku w Puszczy Nalibockiej przeprowadzono zakrojoną na szeroką skalę operację przeciwpartyzancką, znaną pod kryptonimem „Hermann”. Czytaj więcej…

2022-06-13

Leniwiec karłowaty – gatunek ssaka z rodziny leniwcowatych. Jest najmniejszym ze znanych gatunków leniwców i najpóźniej opisanym. Długość ciała 485–530 mm, długość ogona 45–60 mm, długość ucha 10 mm, długość tylnej stopy 94–110 mm; masa ciała 2,5–3,5 kg. Jest to znacznie mniej od leniwca pstrego. Masa ciała jest mniejsza o 40%, całkowita długość o 15%. Jego ciało pokrywa długie, szare futro, które swój zielonkawy odcień zawdzięcza porastającym je glonom. Długie włosy również na głowie, ale grzywa nie występuje. Twarz ubarwiona jest jaśniej, w barwie opalonej i brązowej, oczy zdobią dwie podłużne ciemniejsze pasy. Występuje w lasach mangrowych na pojedynczej niewielkiej wyspie u wybrzeży Panamy. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody wymienia leniwca karłowatego w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek krytycznie zagrożony. Ma to związek z niewielką powierzchnią terenu, na którym występuje, a głównym zagrożeniem jest utrata siedlisk. Czytaj więcej…

2022-06-14

KNM Gyller – norweski torpedowiec z okresu II wojny światowej, należący do typu Sleipner. Zdobyty podczas wojny, służył w marynarce niemieckiej pod nazwą „Löwe”. Po wojnie kontynuował służbę w marynarce norweskiej do 1959 roku, przeklasyfikowany na fregatę. Walczył z lotnictwem niemieckim podczas kampanii norweskiej. W służbie niemieckiej używany był głównie do celów eskortowych oraz pomocniczych na Bałtyku; odznaczył się w 1945 roku ratując rozbitków ze statku „MS Wilhelm Gustloff”. Wyporność standardowa okrętu wynosiła 597 długich ton, a główne uzbrojenie stanowiły początkowo trzy armaty kalibru 102 mm i cztery wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów. Czytaj więcej…

2022-06-15

Mascotte – polski dramat obyczajowy z 1930 roku w reżyserii Aleksandra Forda według scenariusza Leona Kniazołuckiego oraz Jerzego Dal-Atana. Film opowiada historię Feliksa Promieńskiego, któremu po otrzymaniu glinianej figurki, zaczyna dopisywać szczęście w hazardzie i miłości do Beaty. Utraciwszy amulet, popada w kłopoty. Ostatecznie bierze los w swoje ręce, odnosi zwycięstwo w wyścigu konnym i odzyskuje miłość Beaty. Recenzenci niepochlebnie odnieśli się do Mascotte. Krytykowano zły scenariusz, aktorstwo oraz reżyserię. W obronie filmu i Aleksandra Forda stanęła Maria Jehanne Wielopolska, która stwierdziła, że wszelkie filmy zagraniczne, nawet przeciętne, które podejmują nowatorskie próby formalne, są powszechnie wychwalane przez polskich sprawozdawców. Tymczasem identyczne próby nowatorstwa filmowego polskich twórców spotykają się z niesłuszną krytyką. Jej zdaniem Mascotte to pierwsza istotnie próba skierowania polskiej sztuki kinematograficznej na tory inwencji samodzielnej. Mascotte uznaje się za film zaginiony. Czytaj więcej…

2022-06-16

Alaskacephale – rodzaj wymarłego dinozaura, marginocefala z rodziny pachycefalozaurów. Zwierzę zamieszkiwało północne stoki Alaski. Jako lokalizację typową wskazano North Slope Borrough. Żyło w kredzie późnej, w późnym kampanie. Jego skamieniałości (holotyp obejmuje niekompletną lewą kość łuskową) znaleziono w skałach formacji Prince Creek należącej do grupy Colville. Znalezisko opisał w 2005 roku Roland Gangloff. Z opisu wynikało, że zwierzę posiada cechy niespotykane u dotychczas znanych nauce pachycefalozaurów. Biorąc pod uwagę ubóstwo holotypu, cechy diagnostyczne rodzaju i gatunku z konieczności muszą dotyczyć kości łuskowej. Nosiła ona dwa rzędy guzków kostnych, zbiegające się ku płaszczyźnie pośrodkowej i rozbiegające się w przeciwnym kierunku. Podstawy rzeczonych guzków były wyraźnie wielokątne, miały też one wydatne wierzchołki. Czytaj więcej…

2022-06-17

Drzewa w Księdze Mormona – opis wystąpień drzew w teologii ruchu świętych w dniach ostatnich, powiązanych bezpośrednio z Księgą Mormona. Drzewa, osiągające znaczne rozmiary rośliny o zdrewniałym pniu, są wielokrotnie wspominane na kartach Księgi Mormona, jednego z pism świętych ruchu świętych w dniach ostatnich. Często wykorzystywane w metaforach czy przypowieściach, bezpośrednio wspominane są znacznie rzadziej. Znalazły odzwierciedlenie w kulturze świętych w dniach ostatnich, dotyczące drzew fragmenty wykorzystywane są też przez krytyków mormonizmu. Kosmiczne drzewo, centrum świata, jest rozpowszechnionym motywem w mitach i tradycji ustnej rozmaitych ludów. . Wyróżnia się zasadniczo dwie jego formy, które, używając terminologii biblijnej, można określić jako drzewo życia oraz drzewo poznania złego i dobrego. Drzewo życia jest bogatym w znaczenia symbolem, który odnaleźć można w sztuce religijnej, architekturze oraz literaturze pochodzącej z różnych okresów historii. Zwrócono uwagę na obecność drzew w kilku wizjach czy też snach, których doznawali Joseph Smith starszy oraz Lucy Mack Smith. Czytaj więcej…

2022-06-18

ORP Groźny – polski ścigacz okrętów podwodnych z okresu zimnej wojny, a wcześniej radziecki BO-347 oraz MPK-347, jeden z ośmiu pozyskanych przez Polskę okrętów projektu 122bis. Okręt został zwodowany w maju 1951 roku w stoczni numer 340 w Zielonodolsku. Załoga okrętu składała się z 54–55 oficerów, podoficerów i marynarzy. Do służby w Marynarce Wojennej ZSRR przyjęto go we wrześniu tego roku. W 1957 roku jednostka została wydzierżawiona przez Polskę i 15 grudnia tego roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Okręt, oznaczony podczas służby znakami burtowymi DS-48 oraz 368, został skreślony z listy floty w lipcu 1970 roku. Wrak został zatopiony w pobliżu portu w Jastarni w celach szkoleniowych dla płetwonurków wojskowych. Czytaj więcej…

2022-06-19

Powstanie iwienieckie – akcja bojowa przeprowadzona 19 czerwca 1943 roku przez Polski Oddział Partyzancki z Ośrodka AK Stołpce, zakończona zdobyciem miasteczka Iwieniec w powiecie wołożyńskim i rozbiciem tamtejszego garnizonu niemieckiego. Atak na Iwieniec przeprowadzono w celu uwolnienia aresztowanych członków miejscowej siatki konspiracyjnej oraz uprzedzenia analogicznej akcji sowieckiej. Za cenę niewielkich strat własnych polscy partyzanci na osiemnaście godzin wyzwolili miasteczko, uwolnili wszystkich więźniów oraz zlikwidowali od 40 do 150 Niemców i kolaborantów. Zdobyto także duże ilości broni, amunicji, żywności, sprzętu i innych towarów. Od 100 do 200 funkcjonariuszy białoruskiej policji pomocniczej dobrowolnie przyłączyło się do polskiego oddziału. Zdobycie Iwieńca było jednym z największych wystąpień zbrojnych w historii Armii Krajowej. W odwecie za poniesioną klęskę Niemcy zamordowali około 150 mieszkańców Iwieńca. Ponadto latem 1943 roku w Puszczy Nalibockiej przeprowadzono zakrojoną na szeroką skalę operację przeciwpartyzancką, znaną pod kryptonimem „Hermann”. Czytaj więcej…

2022-06-20

Leniwiec karłowaty – gatunek ssaka z rodziny leniwcowatych. Jest najmniejszym ze znanych gatunków leniwców i najpóźniej opisanym. Długość ciała 485–530 mm, długość ogona 45–60 mm, długość ucha 10 mm, długość tylnej stopy 94–110 mm; masa ciała 2,5–3,5 kg. Jest to znacznie mniej od leniwca pstrego. Masa ciała jest mniejsza o 40%, całkowita długość o 15%. Jego ciało pokrywa długie, szare futro, które swój zielonkawy odcień zawdzięcza porastającym je glonom. Długie włosy również na głowie, ale grzywa nie występuje. Twarz ubarwiona jest jaśniej, w barwie opalonej i brązowej, oczy zdobią dwie podłużne ciemniejsze pasy. Występuje w lasach mangrowych na pojedynczej niewielkiej wyspie u wybrzeży Panamy. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody wymienia leniwca karłowatego w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek krytycznie zagrożony. Ma to związek z niewielką powierzchnią terenu, na którym występuje, a głównym zagrożeniem jest utrata siedlisk. Czytaj więcej…

2022-06-21

KNM Gyller – norweski torpedowiec z okresu II wojny światowej, należący do typu Sleipner. Zdobyty podczas wojny, służył w marynarce niemieckiej pod nazwą „Löwe”. Po wojnie kontynuował służbę w marynarce norweskiej do 1959 roku, przeklasyfikowany na fregatę. Walczył z lotnictwem niemieckim podczas kampanii norweskiej. W służbie niemieckiej używany był głównie do celów eskortowych oraz pomocniczych na Bałtyku; odznaczył się w 1945 roku ratując rozbitków ze statku „MS Wilhelm Gustloff”. Wyporność standardowa okrętu wynosiła 597 długich ton, a główne uzbrojenie stanowiły początkowo trzy armaty kalibru 102 mm i cztery wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów. Czytaj więcej…

2022-06-22

Mascotte – polski dramat obyczajowy z 1930 roku w reżyserii Aleksandra Forda według scenariusza Leona Kniazołuckiego oraz Jerzego Dal-Atana. Film opowiada historię Feliksa Promieńskiego, któremu po otrzymaniu glinianej figurki, zaczyna dopisywać szczęście w hazardzie i miłości do Beaty. Utraciwszy amulet, popada w kłopoty. Ostatecznie bierze los w swoje ręce, odnosi zwycięstwo w wyścigu konnym i odzyskuje miłość Beaty. Recenzenci niepochlebnie odnieśli się do Mascotte. Krytykowano zły scenariusz, aktorstwo oraz reżyserię. W obronie filmu i Aleksandra Forda stanęła Maria Jehanne Wielopolska, która stwierdziła, że wszelkie filmy zagraniczne, nawet przeciętne, które podejmują nowatorskie próby formalne, są powszechnie wychwalane przez polskich sprawozdawców. Tymczasem identyczne próby nowatorstwa filmowego polskich twórców spotykają się z niesłuszną krytyką. Jej zdaniem Mascotte to pierwsza istotnie próba skierowania polskiej sztuki kinematograficznej na tory inwencji samodzielnej. Mascotte uznaje się za film zaginiony. Czytaj więcej…

2022-06-23

Alaskacephale – rodzaj wymarłego dinozaura, marginocefala z rodziny pachycefalozaurów. Zwierzę zamieszkiwało północne stoki Alaski. Jako lokalizację typową wskazano North Slope Borrough. Żyło w kredzie późnej, w późnym kampanie. Jego skamieniałości (holotyp obejmuje niekompletną lewą kość łuskową) znaleziono w skałach formacji Prince Creek należącej do grupy Colville. Znalezisko opisał w 2005 roku Roland Gangloff. Z opisu wynikało, że zwierzę posiada cechy niespotykane u dotychczas znanych nauce pachycefalozaurów. Biorąc pod uwagę ubóstwo holotypu, cechy diagnostyczne rodzaju i gatunku z konieczności muszą dotyczyć kości łuskowej. Nosiła ona dwa rzędy guzków kostnych, zbiegające się ku płaszczyźnie pośrodkowej i rozbiegające się w przeciwnym kierunku. Podstawy rzeczonych guzków były wyraźnie wielokątne, miały też one wydatne wierzchołki. Czytaj więcej…

2022-06-24

Drzewa w Księdze Mormona – opis wystąpień drzew w teologii ruchu świętych w dniach ostatnich, powiązanych bezpośrednio z Księgą Mormona. Drzewa, osiągające znaczne rozmiary rośliny o zdrewniałym pniu, są wielokrotnie wspominane na kartach Księgi Mormona, jednego z pism świętych ruchu świętych w dniach ostatnich. Często wykorzystywane w metaforach czy przypowieściach, bezpośrednio wspominane są znacznie rzadziej. Znalazły odzwierciedlenie w kulturze świętych w dniach ostatnich, dotyczące drzew fragmenty wykorzystywane są też przez krytyków mormonizmu. Kosmiczne drzewo, centrum świata, jest rozpowszechnionym motywem w mitach i tradycji ustnej rozmaitych ludów. . Wyróżnia się zasadniczo dwie jego formy, które, używając terminologii biblijnej, można określić jako drzewo życia oraz drzewo poznania złego i dobrego. Drzewo życia jest bogatym w znaczenia symbolem, który odnaleźć można w sztuce religijnej, architekturze oraz literaturze pochodzącej z różnych okresów historii. Zwrócono uwagę na obecność drzew w kilku wizjach czy też snach, których doznawali Joseph Smith starszy oraz Lucy Mack Smith. Czytaj więcej…

2022-06-25

ORP Groźny – polski ścigacz okrętów podwodnych z okresu zimnej wojny, a wcześniej radziecki BO-347 oraz MPK-347, jeden z ośmiu pozyskanych przez Polskę okrętów projektu 122bis. Okręt został zwodowany w maju 1951 roku w stoczni numer 340 w Zielonodolsku. Załoga okrętu składała się z 54–55 oficerów, podoficerów i marynarzy. Do służby w Marynarce Wojennej ZSRR przyjęto go we wrześniu tego roku. W 1957 roku jednostka została wydzierżawiona przez Polskę i 15 grudnia tego roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Okręt, oznaczony podczas służby znakami burtowymi DS-48 oraz 368, został skreślony z listy floty w lipcu 1970 roku. Wrak został zatopiony w pobliżu portu w Jastarni w celach szkoleniowych dla płetwonurków wojskowych. Czytaj więcej…

2022-06-26

Powstanie iwienieckie – akcja bojowa przeprowadzona 19 czerwca 1943 roku przez Polski Oddział Partyzancki z Ośrodka AK Stołpce, zakończona zdobyciem miasteczka Iwieniec w powiecie wołożyńskim i rozbiciem tamtejszego garnizonu niemieckiego. Atak na Iwieniec przeprowadzono w celu uwolnienia aresztowanych członków miejscowej siatki konspiracyjnej oraz uprzedzenia analogicznej akcji sowieckiej. Za cenę niewielkich strat własnych polscy partyzanci na osiemnaście godzin wyzwolili miasteczko, uwolnili wszystkich więźniów oraz zlikwidowali od 40 do 150 Niemców i kolaborantów. Zdobyto także duże ilości broni, amunicji, żywności, sprzętu i innych towarów. Od 100 do 200 funkcjonariuszy białoruskiej policji pomocniczej dobrowolnie przyłączyło się do polskiego oddziału. Zdobycie Iwieńca było jednym z największych wystąpień zbrojnych w historii Armii Krajowej. W odwecie za poniesioną klęskę Niemcy zamordowali około 150 mieszkańców Iwieńca. Ponadto latem 1943 roku w Puszczy Nalibockiej przeprowadzono zakrojoną na szeroką skalę operację przeciwpartyzancką, znaną pod kryptonimem „Hermann”. Czytaj więcej…

2022-06-27

Phyllopetalia – rodzaj ważek z infrarzędu różnoskrzydłych i rodziny Austropetaliidae. Obejmuje sześć opisanych gatunków. Są to ważki rozmiarów średnich do dużych, osiągające od 57 do 78 mm długości ciała. Ubarwienie mają brązowe do czarniawobrązowego ze znakami barwy żółtej lub żółtawozielonej. Głowę zaopatrzoną mają w duże oczy złożone z większymi fasetkami po stronie grzbietowej i mniejszymi po stronie brzusznej oraz trzy przyoczka. Występują w południowej części Ameryki Południowej, w tym wszystkie w Chile, a dwa także w południowo-zachodniej części Argentyny. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN umieszczono wszystkie gatunki z tego rodzaju. Zagraża im utrata siedlisk larw wskutek prac hydrotechnicznych, fragmentacji strumieni i źródeł oraz pozyskiwania z nich wody, górnictwa, gospodarki leśnej i wylesiania, wypasu zwierząt domowych, użytkowania rekreacyjnego, zanieczyszczenia wód oraz wprowadzania obcych gatunków ryb. Czytaj więcej…

2022-06-28

Alma – imię męskie występujące w wyznaniach należących do ruchu świętych w dniach ostatnich. Pochodzi z Księgi Mormona, w której nosiły je dwie kluczowe postacie. Pojawiło się w źródłach już w początkach mormonizmu. Popularne w zdominowanym przez świętych w dniach ostatnich stanie Utah, choć szczyt jego popularności tamże przypadł na 1913 rok. Występuje wśród wyznających mormonizm Maorysów, jak również w odwołujących się do mormonizmu grupach praktykujących małżeństwa pluralistyczne. Znalazło odzwierciedlenie w szerszej mormońskiej kulturze. Jako imię wywiedzione z pism świętych uznawane jest za powód do dumy. Ma także wywierać pozytywny wpływ na życie duchowe noszącego je człowieka. Czytaj więcej…

2022-06-29

SM UC-56 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany w sierpniu 1916 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w grudniu 1916 roku. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej oraz Flotylli Flandria okręt odbył sześć misji bojowych, podczas jednej z nich zatopił okręt szpitalny HMHS „Glenart Castle” o pojemności 6824 BRT. SM UC-56 został internowany 24 maja 1918 roku u wybrzeży Hiszpanii, a po podpisaniu rozejmu w Compiègne trafił do Francji. Okręt został złomowany w 1923 roku. Czytaj więcej…

2022-06-30

Gryphoceratops – wymarły rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego, ceratopsa z rodziny leptoceratopsów. Skamieniałości dinozaura nieznanego wcześniej nauce znaleziono w kanadyjskiej Albercie. Znaleziona została pojedyncza prawa kość zębowa, zęby nie zachowały się. Jej znany fragment liczy sobie 70 mm, ale całkowity wymiar miałby o 2 cm więcej. Jej analiza pozwoliła badaczom na zaliczenie do rodziny leptoceratopsów, dinozaurów rogatych bardziej pierwotnych od Ceratopsidae. Zwierzę, które ją pozostawiło, musiało być niewielkim przedstawicielem Leptoceratopsidae. Obecność predentary flange łączy je z leptoceratopsem, prenoceratopsem czy Unescoceratops, opisanym w tej samej pracy zespołu Michaela J. Ryana. Z tym ostatnim rodzajem, jak również z Cerasinops, łączy je również leżący wyrostek dziobiasty. Natomiast kształt brzusznego brzegu omawianej kości łączy je tylko z Unescoceratops. Kość zębowa odróżniała się od homologów u innych rodzajów swą głębokością w stosunku do długości rzędu zębów oraz sigmoidalnie zakrzywionym tylnym przebiegiem połączenia kości przedzębowej. Czytaj więcej…