Przejdź do zawartości

Władysław Jarema

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Jarema
Data i miejsce urodzenia

24 grudnia 1896
Lwów

Data i miejsce śmierci

28 marca 1976
Kraków

Zawód

aktor, reżyser, dyrektor teatru

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Odznaka Nagrody Państwowej

Władysław Jarema (ur. 24 grudnia 1896 we Lwowie zm. 28 marca 1976 w Krakowie) – polski aktor, reżyser teatru lalek.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Józefa, adwokata, i Stefanii ze Śmigielskich. Pochodził z artystycznej rodziny: matka ukończyła konserwatorium i uczyła gry na pianinie, siostra Maria została awangardową rzeźbiarką i malarką, a brat Józef po studiach malarskich w Krakowie założył eksperymentalny teatr Cricot[1]. Ukończył VII Gimnazjum Filologiczne we Lwowie, podjął studia architektoniczne, których nie ukończył. W latach 1914–1917 walczył w Legionach, brał udział w obronie Lwowa oraz w wojnie z bolszewikami. W 1918 ukończył Szkołę Dramatyczną przy Konserwatorium Muzycznym we Lwowie[2]. W latach 1920–1922 występował w Teatrze Miejskim w Łodzi, w latach 1922–1924 w zespole Henryka Czarneckiego w Sosnowcu, w sezonie 1924/25 na scenach teatrów w Sosnowcu i Katowicach; także reżyserował, a pod koniec sezonu kierował wspólnie z Kazimierzem Opalińskim zrzeszeniem aktorskim w Sosnowcu. W kwietniu i czerwcu 1924 występował gościnnie w Wilnie. W sezonie 1925/26 należał do zespołu Teatru Miejskiego w Płocku. W lecie 1927 brał udział w występach objazdowych, m.in. w Płocku i Kaliszu.W latach 1928–1932 przebywał w Paryżu, gdzie pracował jako robotnik w zakładach samochodowych Citroën i Renault i równocześnie uczył się aktorstwa w teatrze Vieux Colombier. W październiku 1932 powrócił do Warszawy. Ze względu na chorobę serca wycofał się z pracy artystycznej. Od grudnia 1935 pracował jako urzędnik w Wydziale Propagandy Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego. W 1937 podjął współpracę z krakowskim teatrem Cricot, w którym był aktorem i reżyserem oraz konferansjerem w „cricotowej” Warszawskiej Szopce Politycznej[1].

Od grudnia 1939 do sierpnia 1941 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Państwowego Polskiego Teatru Lalek Białorusi Zachodniej w Grodnie, który założył wraz z żoną Zofią[3]. W 1941 powrócił wraz z żoną do Warszawy, po powstaniu warszawskim został osadzony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie, następnie w obozie pracy Alt Vorwerk k. Grudziądza, skąd uciekł w październiku 1944.

W 1945 zamieszkał w Krakowie, gdzie wraz z żoną założył Teatr Lalki, Maski i Aktora Groteska. W latach 1950–1951 był kierownikiem artystycznym Teatru Lalka. W latach 1954–1964 był profesorem i dziekanem Wydziału Lalkarskiego krakowskiej PWST. W Teatrze Telewizji wyreżyserował Igraszki z diabłem (1966). Już jako emeryt pojawił się kilkakrotnie w filmie w rolach epizodycznych.

„Był pionierem nowoczesnego teatru lalek w Polsce, traktowanego jako pełnoprawny dział sztuki teatralnej, o dużych ambicjach artystycznych, przeznaczony nie tylko dla widowni dziecięcej. W prowadzonym przez niego teatrze aktor (występujący w masce) był partnerem lalki. Teatr maski nazwał Jarema nową, współczesną, niewiele mającą wspólnego z maską w znaczeniu antyku czy okresów późniejszych, naszą, wyłącznie polską formą teatru maski[4].

Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera XX-17-28)[5].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1971 – Bicie serca (tv) jako starzec
  • 1970 – Romantyczni jako lokaj Napoleon
  • 1970 – Wielkanoc (etiuda)
  • 1969 – Struktura kryształu jako dziadek
  • 1965 – Śmierć prowincjała (etiuda)

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1954)[8]
  • Nagroda Państwowa II stopnia za działalność inscenizatorsko-reżyserską w teatrze lalek w minionym 10-leciu (1955)[9]
  • nagroda i srebrny medal na II Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek w Bukareszcie za opracowanie sztuk K.I. Gałczyńskiego Gdyby Adam był Polakiem, intermedium z Nocy Cudów i Orfeusza w piekle oraz Cyrku Tarabumba Miklaszewskiego i Jaremy (1958)[8]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Karolina Czerska, Władysław Jarema [online] [dostęp 2024-07-08] (pol.).
  2. Władysław Jarema | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2024-07-08] (pol.).
  3. Władysław Jarema [online], World Encyclopedia of Puppetry Arts, 9 maja 2016 [dostęp 2024-07-08] (fr.).
  4. Słownik biograficzny teatru polskiego T. II 1900–1980. Warszawa: PWN, 1973, s. 905.
  5. Jarema Władysław - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], ww.zck-krakow.pl [dostęp 2024-07-08].
  6. M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  7. M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28 lutego 1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  8. a b Władysław Jarema, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-07-08].
  9. Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-05-29].