Władimir Szatałow

Władimir Szatałow

Владимир Александрович Шаталов

Data i miejsce urodzenia	8 grudnia 1927 Pietropawłowsk, ZSRR
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 2021 Moskwa, Rosja
Narodowość	rosyjska
Stopień wojskowy	generał porucznik
Odznaczenia

Władimir Aleksandrowicz Szatałow (ros. Владимир Александрович Шаталов; ur. 8 grudnia 1927 w Pietropawłowsku, zm. 15 czerwca 2021 w Moskwie) – radziecki kosmonauta, Lotnik Kosmonauta ZSRR.

Życiorys

Urodził się w Pietropawłowsku, w ZSRR (obecnie Kazachstan).

Przed przyjęciem w 1963 roku do oddziału kosmonautów (grupa WWS 2) był pilotem w siłach powietrznych byłego ZSRR. W czasie kariery wojskowej pełnił różne funkcje począwszy od pilota-instruktora do zastępcy dowódcy pułku lotniczego. W 1956 roku ukończył Akademię Sił Powietrznych (później im. J. Gagarina).

Od 10 stycznia 1963 roku rozpoczął przygotowania do udziału w lotach kosmicznych na statkach typu Woschod i Sojuz.

W 1965 roku razem z Jurijem Artiuchinem wchodził w skład trzeciej załogi rezerwowej planowanego na listopad 1965 roku lotu statku Woschod 3. Lot wielokrotnie odkładano i ostatecznie nie doszedł do skutku z uwagi na decyzję o zakończeniu programu Woschod już po dwóch lotach.

W 1966 roku wspólnie z Gieorgijem Bieriegowojem był dublerem załogi podstawowej wyznaczonej do planowanego lotu Woschod 4. Misja miała mieć charakter wojskowy, a planowany czas pobytu kosmonautów na orbicie miał wynieść co najmniej 16 dni. Lot został jednak ostatecznie odwołany w momencie zakończenia programu Woschod.

Po zakończeniu wspomnianego programu Szatałow zaczął przygotowania do lotów na statkach kosmicznych typu Sojuz.

26 października 1968 r. został dublerem G. Bieriegowoja, który udał się w kosmos na statku kosmicznym Sojuz 3.

Pierwszy lot kosmiczny odbył w 1969 roku. 14 stycznia wyruszył w kosmos jako dowódca Sojuza 4. Dzień później na orbicie znalazł się drugi radziecki statek kosmiczny Sojuz 5 z trzyosobową załogą – Borys Wołynow, Aleksiej Jelisiejew i Jewgienij Chrunow. 16 stycznia doszło do połączenia obu statków i dwaj kosmonauci Jelisiejew i Chrunow poprzez otwarty kosmos przeszli na pokład Sojuza 4. Był to manewr wykonany po raz pierwszy w historii załogowych lotów kosmicznych. Wraz ze swoimi kolegami Szatałow wylądował na Ziemi 17 stycznia 1969 roku. Przebywał w kosmosie przez 2 dni 23 godziny 20 minut i 47 sekund. Jego koledzy z załogi o dobę krócej.

Jeszcze w tym samym roku poleciał w kosmos po raz drugi. 11 października był razem z A. Jelisiejewem dublerem załogi Sojuza 6. 12 października również z A. Jelisiejewem oraz P. Kołodinem był dublerem załogi Sojuza 7. W kosmos wystartował 13 października na pokładzie Sojuza 8, razem z A. Jelisiejewem. Oficjalnie został wyznaczony dowódcą grupy radzieckich statków kosmicznych, które wtedy znalazły się w kosmosie. Plan lotu przewidywał połączenie się na orbicie statków Sojuz 7 i Sojuz 8. Z powodu awarii systemów pokładowych jednego ze statków manewru tego nie udało się zrealizować. Szatałow powrócił na Ziemię 18 października po 4 dniach 22 godzinach 50 minutach i 49 sekundach.

Kolejnym etapem kariery kosmonauty były przygotowania do lotów na statkach typu Sojuz i stacji kosmicznej Salut. Swój trzeci lot odbył w 1971 roku. 23 kwietnia wystartował w kosmos na pokładzie Sojuza 10. Był dowódcą misji. Razem z nim poleciał A. Jelisiejew oraz N. Rukawisznikow. Załoga miała połączyć się ze znajdującą się na orbicie pierwszą stacją kosmiczną Salut 1, przejść na jej pokład i prowadzić na niej eksperymenty podczas długotrwałego lotu kosmicznego. 24 kwietnia oba obiekty połączyły się w kosmosie. Niestety na skutek awarii kosmonauci nie znaleźli się na pokładzie Saluta i musieli awaryjnie odłączyć się od stacji i niezwłocznie wracać na Ziemię.

Lądowanie miało miejsce 25 kwietnia 1971 roku po 1 dniu 23 godzinach 45 minutach i 54 sekundach pobytu w kosmosie. W sumie Władimir Szatałow spędził w kosmosie podczas swoich trzech lotów 9 dni 21 godzin 57 minut i 30 sekund.

Po zakończeniu swojej ostatniej misji W. Szatałow opuścił oddział kosmonautów i przeszedł do pracy do Centrum Wyszkolenia Kosmonautów im. J. Gagarina. W latach 1971–1987 pełnił ważną funkcję kierownika przygotowań kosmonautów. Od 1987 roku przez 4 lata (do 1991) roku był Naczelnikiem Centrum Wyszkolenia Kosmonautów im. J. Gagarina. W 1992 roku w randze generała został przeniesiony do rezerwy.

Dwukrotnie otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego (22 stycznia 1969 i 22 października 1969), trzykrotnie order Lenina (22 stycznia 1969, 30 kwietnia 1971 i 15 stycznia 1976), order Rewolucji Październikowej (27 grudnia 1982), Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III klasy (22 lutego 1989), Order „Za zasługi dla Ojczyzny” IV klasy (2 marca 2000), Order Przyjaźni (12 kwietnia 2011), Medal „Za rozwój dziewiczych ziem” (1969) i Medal „Za zasługi bojowe” (30 grudnia 1957). Uhonorowany przez Akademię Nauk ZSRR złotym medalem im. K. Ciołkowskiego. FAI (Międzynarodowa Federacja Lotnicza) przyznała mu dyplom im. W. Komarowa i złoty medal im. J. Gagarina. Wiele medali i odznaczeń otrzymał również w innych krajach, m.in. wietnamski Order Hồ Chí Minha (1980), Gwiazdę Bohatera Socjalistycznej Republiki Wietnamu (1980), mongolski Order Gwiazdy Polarnej (1983), wschodnioniemiecki Order Karla Marksa (1977) oraz odznaczenia bułgarskie i kubańskie. Jego imieniem został nazwany krater na Księżycu.

Wykaz lotów

Loty i starty kosmiczne, w których uczestniczył Władimir A. Szatałow
L.p.	Data startu	Statek kosmiczny	Data lądowania	Funkcja	Czas trwania
1	14 stycznia 1969	Sojuz 4	17 stycznia 1969	Dowódca	2 dni 23 godziny 20 minut i 47 sekund
2	13 października 1969	Sojuz 8	18 października 1969	Dowódca	4 dni 22 godziny 50 minut i 49 sekund
3	22 kwietnia 1971	Sojuz 10	24 kwietnia 1971	Dowódca	1 dzień 23 godziny 45 minut i 54 sekundy
Łączny czas spędzony w kosmosie — 9 dni 21 godzin 57 minut i 30 sekund.

Zobacz też

• alfabetyczna lista kosmonautów
• grupy i oddziały kosmonautów

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie Spacefacts (ang.)