Ustrzyki Dolne (gmina)
49°26′N 22°36′E/49,433333 22,600000| gmina miejsko-wiejska | |||||||
.jpg) Ustrzyki Dolne, Rynek | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
1801083 | ||||||
| Burmistrz | |||||||
| Powierzchnia |
477,7 km² | ||||||
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
36,6 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
13 | ||||||
| Kod pocztowy |
38-700,-711,-712 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
RBI | ||||||
Adres urzędu: ul. Kopernika 138-700 Ustrzyki Dolne | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
| 49°26′N 22°36′E/49,433333 22,600000
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Ustrzyki Dolne – gmina miejsko-wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krośnieńskim. Siedziba gminy to Ustrzyki Dolne.
Według danych z 31 grudnia 2014[4] gminę zamieszkiwały 17 650 osoby.
Struktura powierzchni
[edytuj | edytuj kod]Według danych z roku 2002[5] gmina Ustrzyki Dolne ma obszar 477,7 km², w tym:
- użytki rolne: 31%
- użytki leśne: 62%
Gmina stanowi 41,97% powierzchni powiatu.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 31 grudnia 2014[4]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 17 650 | 100 | 8955 | 50,7 | 8695 | 49,3 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
36,9 | 18,7 | 18,2 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Ustrzyki Dolne w 2014 roku[1].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Głównymi zabytkami regionu są rozsiane po wielu wioskach drewniane cerkiewki głównie z XVIII – XIX wieku. Najładniejsze znajdują się w Równi, Czarnej, Smolniku, Hoszowie, Michniowcu. W Jasieniu znajduje się XVIII-wieczne sanktuarium maryjne wraz z obrazem Matki Boskiej Bieszczadzkiej.
Sołectwa
[edytuj | edytuj kod]- Bandrów Narodowy
- Brelików-Leszczowate
- Brzegi Dolne
- Dźwiniacz Dolny
- Hoszowczyk
- Hoszów
- Jałowe
- Jureczkowa
- Krościenko
- Liskowate
- Łobozew Dolny
- Łobozew Górny
- Łodyna
- Moczary
- Nowosielce Kozickie
- Ropienka
- Równia
- Serednica-Wola Romanowa
- Stańkowa
- Teleśnica Oszwarowa
- Trzcianiec
- Ustjanowa Dolna
- Ustjanowa Górna
- Wojtkowa
- Wojtkówka
- Zadwórze
- Zawadka[2]
- Pozostałe miejscowości podstawowe
Arłamów, Daszówka, Grąziowa, Jamna Dolna, Jamna Górna, Kwaszenina, Sokole, Teleśnica Sanna, Trójca, Wola Maćkowa.
Na terenie gminy, w odległości 7 km od Ustrzyk znajduje się przejście graniczne Krościenko – Smolnica pomiędzy Polską a Ukrainą.
Części miasta Ustrzyki Dolne
[edytuj | edytuj kod]Historia
[edytuj | edytuj kod]1934–1939
[edytuj | edytuj kod]Gminę zbiorową Ustrzyki Dolne utworzono 1 sierpnia 1934 roku w województwie lwowskim, w powiecie leskim, z dotychczasowych 12 jednostkowych gmin wiejskich: Bandrów Kolonia, Bandrów Narodowy, Berehy Dolne, Dźwiniacz Dolny, Hoszowczyk, Hoszów, Jałowe, Jasień, Łodyna, Moczary, Równia, Strwiążyk[6].
17 września gminę podzielono na 12 gromad (sołectw)[7]:
- Bandrów Kolonia – miejsc. Bandrów Kolonja;
- Bandrów Narodowy – miejsc. Bandrów Narodowy;
- Berehy Dolne – miejsc. Berehy Dolne;
- Dźwiniacz Dolny – miejsc. Dźwiniacz Dolny;
- Hoszowczyk – miejsc. Hoszowczyk;
- Hoszów – miejsc. Hoszów;
- Jałowe – miejsc. Jałowe i Zamłynie;
- Jasień – miejsc. Jasień ;
- Łodyna – miejsc. Łodyna;
- Moczary – miejsc. Moczary;
- Równia – miejsc. Równia;
- Strwiążyk – miejsc. Strwiążyk.
1939–1941
[edytuj | edytuj kod]Po wybuchu II wojny światowej granica niemiecko-sowiecka przedzieliła gminę wzdłuż Sanu. Cała gminy Ustrzyki Dolne z miastem Ustrzyki Dolne przeszła pod okupację radziecką, gdzie została zniesiona 17 stycznia 1940 i włączona do nowo utworzonego tam rejonu ustrzyckiego w obwodzie drohobyckim[8].
1941–1944
[edytuj | edytuj kod]Rejon ustrzycki przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941 obszar dawnej gminy Ustrzyki Dolne wszedł w skład Generalnego Gubernatorstwa i utworzonego tam nowego dystryktu Galicja, gdzie odtworzono gminę Ustrzyki Dolne w jej oryginalnych granicach. 15 listopada 1941 miasto i gminę Ustrzyki Dolne włączono do powiatu sanockiego w dystrykcie krakowskim[9].
Podział gminy na gromady zachowano; zniesiono jedynie gromadę Bandrów Kolonia, włączając ją do gromady Bandrów Narodowy, a miasto Ustrzyki DOlne połączono z gminą wiejską, zachowując jednak status miasta. Liczba mieszkańców gminy w 1943 roku wynosiła 9998: 1032 w Bandrowie Narodowym, 1066 w Berehach Dolnych, 703 w Dźwiniaczu Dolnym, 683 w Hoszowczyku, 450 w Hoszowie, 443 w Jałowem, 650 w Jasieniu, 730 w Łodynie, 614 w Moczarach, 1100 w Równi, 408 w Strwiążyku i 2119 w Ustrzykach Dolnych[10].
1944–1951
[edytuj | edytuj kod]Latem 1944 przywrócono ponownie granicę na Sanie po zajęciu wschodnich terenów przez Armię Czerwoną, włączając ponownie prawie cały obszar gminy Ustrzyki Dolne do reaktywowanego 31 lipca 1944 rejonu ustrzyckiego w obwodzie drohobyckim w ZSRR[11][12]. Jedynie gromada Dźwiniacz Dolny powróciła do Polski i powiatu leskiego, gdzie została włączona do gminy Ropienka[13][14], wchodząc w skład utworzonego 18 sierpnia 1945 woj. rzeszowskiego[15].
W ZSRR dawny obszar gminy Ustrzyki Dolne podzielono na dziewięć rad wiejskich i jedną radę miejską[16]:
- rada wiejska Bandrów (Бандрівська сільська рада) – wieś Bandrów (Бандрів);
- rada wiejska Berehy Dolne (Долішньо-Берегівська сільська рада) – wieś Berehy Dolne (Долішні-Береги);
- rada wiejska Hoszowczyk (Гошівчицька сільська рада) – wieś Hoszowczyk (Гошівчик);
- rada wiejska Hoszów (Гошівська селищна рада) – wieś Hoszów (Гошів), chutor Zadwórze (Задвір'я);
- rada wiejska Jasień (Ясенська сільська рада) – wieś Jasień (Ясень), chutor Zamłynne (Замлиння), chutor Jałowe (Ялове);
- rada wiejska Łodyna (Лодинянська сільська рада) – wieś Łodyna (Лодина), chutor Wola (Воля);
- rada wiejska Moczary (Мочарівська сільська рада) – wieś Moczary (Мочари);
- rada wiejska Równia (Рівнянська сільська рада) – wieś Równia (Рівня);
- rada wiejska Strwiążyk (Стряжиківська сільська рада) – wieś Strwiążyk (Стряжики), chutor Ustrzyki (Устріки);
- rada miejska Ustrzyki Dolne (Нижньо-Устріцька міська рада) – miasto Ustrzyki Dolne (Нижние Устрики).
15 maja 1948 od rady wiejskiej Łodyna odłączono chutor Wola (Maćkowa)[17], przekazując ją Polsce w ramach korekty granic z ZSRR[16]. Chutor Wola Maćkowa zintegrowano z gromadą Leszczowate w gminie Ropienka w tymże powiecie i województwie[18].
1951–1954
[edytuj | edytuj kod]W wyniku włączenia do Polski z ZSRR w grudniu 1951 prawie całego rejonu ustrzyckiego w ramach umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, obszar ten przekształcono w nowy powiat ustrzycki z siedzibą w Ustrzykach Dolnych[19].
Zasadniczy podział na przedwojenne gminy przywrócono, jednak nie odtworzono gminy Ustrzyki Dolne, lecz w jej miejsce powstała gmina Jasień oraz reaktywowano odrębną gminę miejską Ustrzyki Dolne[20][21]. Gromady Dźwiniacz Dolny i chutora Wola Maćkowa nie włączono do nowej gminy Jasień, lecz pozostały one w gminie Ropienka[22]
Jedynym obszarem przedwojennej gminy Ustrzyki Dolne który nie wszedł w 1951 roku w skład Polski był wschodni skrawek gromady Bandrów Narodowy, który zintegrowano z radą wiejską Gałówka w ZSRR.
1954–1972
[edytuj | edytuj kod]Gminę Jasień zniesiono 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[23], a jej obszar wszedł w skład nowych gromad Brzegi Dolne, Jasień i Ustianowa[24].
1 listopada 1972, w związku ze zniesieniem powiatu ustrzyckiego, obszar dawnej gminy Ustrzyki Dolne wszedł w skład nowo utworzonego powiatu bieszczadzkiego w województwie rzeszowskim[25]
Od 1973
[edytuj | edytuj kod]Gminę wiejską Ustrzyki Dolne reaktywowano 1 stycznia 1973 w powiecie bieszczadzkim w woj. rzeszowskim w związku z kolejną reformą administracyjną[26]. Gmina objęła[27]:
- 22 sołectwa: Bandrów Narodowy, Brzegi Dolne, Dźwiniacz Dolny, Hoszowczyk, Hoszów, Jałowe, Jasień, Krościenko, Liskowate, Łobozew Dolny, Łobozew Górny, Łodyna, Moczary, Równia, Strwiążek, Teleśnica Oszwarowa, Ustjanowa Dolna, Ustjanowa Górna i Zadwórze;
- 3 obręby geodezyjne: Daszówka, Sokole i Teleśnica Sanna.
Tego samego dnia (1 stycznia 1973) Strwiążek i część Ustjanowej Górnej o łącznej powierzchni 280 ha włączono do Ustrzyk Dolnych[28].
Nowa gmina Ustrzyki Dolne objęła obszar zupełnie inny niż w jej pierwotnej odsłonie, a w jej skład weszły miejscowości należące przed wojną do:
- gminy Czarna w powiecie leskim – Zadwórze;
- gminy Łobozew w powiecie leskim – Daszówka, Łobozew Dolny, Łobozew Górny, Sokole, Teleśnica Oszwarowa, Teleśnica Sanna, Ustjanowa Dolna i Ustjanowa Górna (miejscowość Sokole należała w latach 1952–1954 do gminy Polana).;
- gminy Ustrzyki Dolne w powiecie leskim – Bandrów Narodowy, Brzegi Dolne, Hoszowczyk, Hoszów, Jałowe, Jasień, Łodyna, Moczary, Równia, Strwiążek (miejscowości te należały w latach 1952–1954 do gminy Jasień);
- gminy Krościenko w powiecie dobromilskim – Krościenko (z Wyżnem, Stebnikiem i Głazami) i Liskowate (z Wolicą) z fragmentami Smolnicy, Rudawki i Nanowej;
- gminy Starzawa w powiecie dobtomilskim – skrawki Łopuszanki;
- gminy Ławrów w powiecie turczańskim – zachodnie stoki Mszańca między Bandrowem Narodowym a Bystrem.
1 czerwca 1975 roku gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. krośnieńskim[29].
2 lutego 1976 z gminy Ustrzyki Dolne wyłączono obszar geodezyjny góry Jawor, włączając do gminy Olszanica[30]. Po przyłączeniu Jawora do gminy Olszanica (do sołctwa Bóbrka), granica gmin nie biegła już w tym miejscu na Sanie, natomiast w gminie Olszanica znalazło się w całości Jezioro Solińskie.
1 lutego 1977 z gminy Ustrzyki Dolne wyłączono sołectwa Łobozew Dolny, Sokole i Teleśnica Sanna, włączając je do nowo utworzonej gminy Solina. Równocześnie do gminy Ustrzyki Dolne włączono sołectwa Wola Maćkowa i Wola Romanowa ze zniesionej gminy Ropienka[31].
1 kwietnia 1977, dwa miesiące później, zmieniono zdanie odnośnie sołectw Wola Maćkowa i Wola Romanowa, wyłączając je z gminy Ustrzyki Dolne i włączając do gminy Olszanica. Z gminy Ustrzyki Dolne wyłączono także sołectwa Daszówka, Łobozew Górny i Teleśnica Oszwarowa, włączając je do gminy Solina. Utratę terenów zrekompensowano przez przyłączenie do gminy Ustrzyki Dolne jedenastu sołectw: Arłamów, Grąziowa, Jamna Dolna, Jamna Górna, Jureczkowa, Kwaszenina, Nowosielce Kozickie, Trójca, Trzcianiec, Wojtkowa i Wojtkówka z gminy Olszanica (a do 31 stycznia 1977 należące do gminy Ropienka[31])[32]. Tym samym do gminy Ustrzyki Dolne włączono duży obszar Pogórza Przemyskiego, należący przed wojną do powiatu dobromilskiego (gminy Wojtkowa, Rybotycze i Dobromil), a po wojnie do powiatu przemyskiego.
1 lipca 1981 do gminy Ustrzyki Dolne z gminy Solina przyłączono z powrotem sześć wsi na wschodnim brzegu Sanu, włączonych do gminy Solina w 1977 roku: Daszówka, Łobozew Dolny, Łobozew Górny, Sokole, Teleśnica Oszwarowa i Teleśnica Sanna[33].
1 stycznia 1992 połączono gminę Ustrzyki Dolne z miastem Ustrzyki Dolne[34].
27 czerwca 1994 z gminy Ustrzyki Dolne wyłączono wieś Jasień, włączając ją do miasta Ustrzyki Dolne[35].
Od 1999 w powiecie bieszczadzkim w nowym województwie podkarpackim.
1 stycznia 2002 do gminy Ustrzyki Dolne z gminy Olszanica przyłączono kolejne osiem miejscowości Pogórza Przemyskiego o totalnej powierzchni 7345,32 ha: Brelików (754,42 ha), Leszczowate (1379,57 ha), Ropienka (1336,92 ha), Serednica (966,58 ha), Stańkowa (971,47 ha) i Zawadka (1262,94 ha) oraz Wola Maćkowa (283,20 ha) i Wola Romanowa (390,22 ha), które już wcześniej należały do gminy Ustrzyki Dolne przez dwa miesiące w 1977 roku. Tym samym w granicach gminy Ustrzyki Dolne znalazł się prawie cały obszar przedwojennej gminy Ropienka (oprócz Paszowej i Wańkowej), poszerzając jednocześnie wąski przegub gminy koło Jureczkowej, łączący Ustrzyki Dolne z sołectwami Pogórza Przemyskiego na północy[36].
Ponadto, 1 stycznia 2002 z miasta Ustrzyki Dolne wyłączono obszar 3,16 ha (części obrębów ewidencyjnych Jasień i Ustrzyki Dolne), włączając go do gminy Ustrzyki Dolne, natomiast do miasta Ustrzyki Dolne (do obrębu ewidencyjnego Strwiążyk) włączono obszar o powierzchni 2,17 ha z gminy Ustrzyki Dolne (1,19 ha z Równi, 0,94 ha z Jałowego i 0,04 z Ustianowej Górnej)[37].
W 2022 roku władze gminy Ustrzyki Dolne chciały przyłączyć należący do gminy Bircza teren lotniska i heliportu Arłamów (340 ha) do gminy Ustrzyki Dolne, jako że jest wykorzystywane głównie w celach turystycznych przez znajdujący się na terenie gminy Ustrzyki Dolne Hotel Arłamów. Ponadto władze ustrzyckiej gminy chciałyby lądowisko przekształcić w lotnisko, wykorzystywane w większym stopniu niż to się dzieje obecnie. W związku z tym w gminie Bircza przeprowadzono konsultacje społeczne. Na uprawnione do głosowania 5252 osoby, udział w konsultacjach wzięło 3026 osób, czyli 57,62% mieszkańców. Przeciw proponowanej zmianie granic głosowało 99,41%[38].
Przynależność administracyjna miejscowości gminy Ustrzyki Dolne w różnych latach
[edytuj | edytuj kod]Sąsiednie gminy
[edytuj | edytuj kod]Bircza, Czarna, Fredropol, Olszanica, Solina
Władze gminy
[edytuj | edytuj kod]- Komisarz - pełniący funkcję burmistrza: Paweł Germański[39]
- Zastępca burmistrza: Michał Wnuk
- Przewodniczący Rady Miejskiej: Arkadiusz Lupa
- Sekretarz: Janina Sokołowska
- Skarbnik: Ewa Kaczmaryk-Elmerych
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Gmina Ustrzyki Dolne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b BIP gminy, sołectwa.
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Rzeszowie.
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 87).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 595
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101
- ↑ Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн
- ↑ Dekret o zmianie granic Starostw Powiatowych i Związków Gmin w Okręgu Krakau, z dnia 3 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, str. 659)
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ 1944 рік в історії (history.org.ua)
- ↑ History 1944
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.
- ↑ Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 9, poz. 111
- ↑ Dz.U. 1945 nr 27 poz. 168
- ↑ a b NBUV
- ↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР (15 травня 1948 р.) ПРО ЗМІНИ В АДМІНІСТРАТИВНО-ТЕРИТОРІАЛЬНОМУ ПОДІЛІ МЕДИКІВСЬКОГО, ДОБРОМИЛЬСЬКОГО, НИЖАНКОВИЦЬКОГО І МОСТИСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ.
- ↑ Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 9 (2 listopada 1948) = nr 28
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 446
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. 1952, nr 12, poz. 55
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 446
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 35/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu ustrzyckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 273
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327.
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 19
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143.
- ↑ a b Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11.
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 8, poz. 32.
- ↑ Dz.U. z 1981 r. nr 15, poz. 71.
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
- ↑ Uchwała Nr XVI/116/92 Rady Miejskiej w Ustrzykach Dolnych z dnia 30 marca 1992 (Dziennik Urzędowy Województwa Krośnieńskiego. 1994, nr 12, poz. 99). Uchwała weszła w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia (20 czerwca 1994), czyli 27 czerwca 1994.
- ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241.
- ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241.
- ↑ Mieszkańcy Birczy zdecydowanie przeciw odłączeniu części terenu i włączeniu go do gminy Ustrzyki Dolne
- ↑ Paweł Germański wyznaczony na stanowisko burmistrza Ustrzyk Dolnych. gospodarkapodkarpacka.pl, 8 listopada 2023. [dostęp 2023-12-20].
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie |
|
| Części wsi |
|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Nieistniejące wsie i ich części |
