Szafirek miękkolistny

Szafirek miękkolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Leopoldia
Gatunek	szafirek miękkolistny
	Nazwa systematyczna
	Leopoldia comosa (L.) Parl.; Giorn. Bot. Ital. 2(2): 160 1847
Synonimy
	Muscari comosum (L.) Mill.;
	Muscari comosum (L.) Mill.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szafirek miękkolistny^[4] (Leopoldia comosa (L.) Parl.) – gatunek byliny z rodziny szparagowatych^[3]. W wykazie flory Polski wymieniony pod nazwą Muscari comosum (L.) Mill.^[4]

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek pochodzi z basenu Morza Śródziemnego, występuje w południowej Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Zasięg obejmuje także obszary wokół Morza Czarnego. Roślina przed wiekami została sprowadzona do Europy Środkowej i tu spotykana jest jako archeofit. Przez Niemcy i Polskę biegnie północna granica zasięgu^[5]. Notowany był na Śląsku i Wyżynie Małopolskiej oraz na Roztoczu^[6].

Morfologia

Łodyga: Obły, dość gruby głąbik, wysokości od 30 do 60 cm^[7]
Liście: Równowąskie, karbowane, o szorstkich brzegach i szerokości 0,5–1,5 centymetrów, długości 30–50 cm^[7].
Kwiaty: Zebrane w cylindryczne grono. Górne liliowe kwiaty są płonne, wyrastają na szypułkach 4-6 razy dłuższych od kwiatów płodnych i są gęsto skupione. Dolne kwiaty są płodne, w środku głąbika lekko przewisające, brudnopurpurowe, dolne poziomo odstające, zielonkawe^[7].
Owoce: Torebki, pękające nie wzdłuż przegród, a pomiędzy szwami.
Organ podziemny: Cebula o średnicy do 4 cm^[6].

Kwiatostan
Odmiana 'Plumosum'

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w murawach, na suchych i ubogich winnicach. Liczba chromosomów 2n = 18^[6].

Zastosowanie

Roślina uprawna: uprawiany jako roślina ozdobna. Wśród uprawianych odmian jest 'Plumosum' (też jako 'Monstrosum'), u której wszystkie kwiaty są płone, o kolorze jasnolila, a głąbik osiąga ok. 20 cm wysokości.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta jest w Polsce ochroną ścisłą.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: V (narażony na wyginięcie); 2016: EN (zagrożony)^[9].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): CR (krytycznie zagrożony); 2014: EN (zagrożony)^[10].

W Polsce podano około 150 stanowisk tego gatunku, na większości z nich obecnie już nie występuje. W 2008 r. istniało już tylko kilkanaście stanowisk, m.in. na Dolnym Śląsku, w okolicach Wrocławia i Tomaszowa Lubelskiego^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Genus: Muscari comosum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-14]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-13] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-01].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Genus: Muscari comosum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-14]. (ang.).

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]