Strefa Operacyjna Prealp
| strefa okupacyjna III Rzeszy | |||||
| 1943–1945 | |||||
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania |
10 września 1943 | ||||
| Data likwidacji |
1 maja 1945 | ||||
| Zarządzający | |||||
| Powierzchnia |
17 284,55 km² | ||||
Położenie na mapie
| |||||
.svg)
Strefa Operacyjna Prealp (niem. Operationszone Alpenvorland (OZAV); wł. Zona d'operazione delle Prealpi) - strefa okupacyjna III Rzeszy na terenie subalpejskim we Włoszech podczas II wojny światowej.[1]
Początki i geografia
[edytuj | edytuj kod]Strefa Operacyjna Prealp została utworzona 10 września 1943 r. przez okupujący niemiecki Wehrmacht, jako odpowiedź na zawieszenie broni aliantów z Włochami ogłoszone dwa dni wcześniej po inwazji aliantów na Włochy. Obejmowała prowincje Belluno, Bolzano i Trydent. Strefa Operacyjna Pobrzeża Adriatyckiego, obejmująca prowincje Udine, Görz, Triest, Pula, Rijeka, Kvarner i Lublana, została utworzona tego samego dnia. Obie strefy operacyjne były oddzielone od Włoskiej Republiki Socjalnej (RSI) z siedzibą w Salò nad jeziorem Garda, która rządziła pozostałą częścią Włoch, która nie została jeszcze zajęta przez aliantów.[2]
Administracja
[edytuj | edytuj kod]Strefa Operacyjna Prealp była administrowana przez Wysokiego Komisarza Franza Hofera. Strefa była administrowana jako część Reichsgau Tyrol-Vorarlberg.[3] Stolicą strefy było Bolzano. Hofer chciał połączyć strefę operacyjną ze swoim Reichsgau i w ten sposób doprowadzić do zjednoczenia Tyrolu i terytorialnego odrodzenia dawnej austriackiej korony Tyrolu.[4] Nie doszło do tego, ponieważ Hitler chciał okazać szacunek Mussoliniemu, chociaż rząd Salo miał prawie zerowy wpływ w regionie podczas rządów niemieckich.[5]
Wpływ włoski został odparty i zdemontowany przez Niemców, którzy zadekretowali przywrócenie granic prowincjonalnych z 1919 r. (plus dodanie Belluno) i wymusili rezygnację etnicznie włoskiej podesty w Tyrolu Południowym, którą zastąpili niemieckojęzyczni burmistrzowie rekrutowani z miejscowej ludności identyfikującej się z III Rzeszą.[6] We wrześniu 1943 r. język niemiecki uzyskał równy status z językiem włoskim.[6] Niemieckie i ladyńskie nazwy ulic i miejscowości wyświetlano obok nazw włoskich.[6] Faszystowskie i włoskojęzyczne gazety zostały zamknięte, a import gazet z RSI został zakazany.[6] Partia faszystowska została zdelegalizowana.[6] Wprowadzono prawa ograniczające imigrację Włochów uciekających przed służbą wojskową z RSI.[6] Jednak lira włoska pozostała prawnym środkiem płatniczym.[6]
Skutkiem tej polityki było szybkie i drakońskie odwrócenie rygorystycznej polityki italianizacji, która została narzucona regionowi przez włoski rząd od początku lat dwudziestych XX wieku.
Jednostki wojskowe w regionie podlegały Befehlshaber Operationszone Alpenvorland dowodzonej przez generała der Infanterie Joachima Witthöfta, byłego dowódcę dywizji w XXVII Korpusie Armii Niemieckiej.
Współpraca
[edytuj | edytuj kod]Pierwotne egzekwowanie niemieckich przepisów było wykonywane przez Südtiroler Ordnungsdienst[7] (SOD, cywilna policja „Tyrolu Południowego”), która została zrekrutowana z UOTP (Arbeitsgemeinschaft der Optanten für Deutschland); w Prowincji Teydent jej odpowiednikiem było Corpo di Sicurezza Trentino (CST), a w prowincji Belluno Corpo di Sicurezza Bellunese (CSB), oba złożone z osób powołanych spośród wszystkich mieszkańców płci męskiej w wieku od osiemnastu do pięćdziesięciu lat. SOD był również aktywnie zaangażowany w ściganie Żydów i znanych „Dableiberów” (tych, którzy wybrali Włochy, gdy zostali zmuszeni do zadeklarowania swojej wierności), takich jak Josef Mayr-Nusser, Michael Gamper, Friedl Volgger, Rudolf Posch i Josef Ferrari. Wielu z rodu Dableiberów to byli lub obecni księża katolicki i byli prześladowani przez Niemców.
Deportacja Żydów z Prealp
[edytuj | edytuj kod]12 września 1943 r., niemal natychmiast po rozpoczęciu niemieckiej okupacji, dowódca SS i policji w Alpach Karl Brunner wydał rozkaz aresztowania wszystkich Żydów w regionie.[8] Wielu z nich ze społeczności żydowskich w regionie zostało deportowanych i zamordowanych w obozach zagłady.[9][10]
W regionie znajdował się również obóz przejściowy Bozen, który działał od lata 1944 r. do końca wojny i był wykorzystywany do tranzytu włoskich Żydów do Auschwitz i innych obozów.[11][12]
Okrucieństwa
[edytuj | edytuj kod]Region ten był miejscem ostatnich niemieckich okrucieństw podczas II wojny światowej. Pod koniec wojny w Tyrolu Południowym stacjonowało ponad 70 000 niemieckich żołnierzy i policjantów, gotowych do ewentualnej ostatniej obrony. Po kapitulacji Niemiec we Włoszech wybuchły uroczystości ludności włoskojęzycznej; 30 kwietnia zginęło 11 osób w Merano, a 3 maja 1945 r. w Bolzano zginęło 41 osób, gdy oddziały Wehrmachtu i SS strzelały do cywilów. To i trwające starcia między wojskami niemieckimi a włoskimi partyzantami zostały nazwane bitwą pod Bolzano (wł. Battaglia di Bolzano).[13] Winą za te zabójstwa obarcza się przywódcę SS i policji Karla Brunnera,[10] ale także chaotyczne okoliczności po stronie włoskiej i niemieckiej po kapitulacji.[13]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Po kapitulacji Niemiec Bolzano zostało objęte okupacją wojskową ONZ i zwrócone Włochom dopiero w 1947 r., gdy miasto stało się republiką.
- ↑ Gianmarco Bresadola (2004), The Legitimising Strategies of the Nazi Administration in Northern Italy: Propaganda in the Adriatisches Küstenland, t. 13 (4), Contemporary European History, 425–451., DOI: 10.1017/S0960777304001882, ISSN 0960-7773 ISSN 0960-7773, JSTOR: 20081231 JSTOR 20081231, S2CID 159821248 (ang.).
- ↑ Albert Speer (1995), Inside the Third Reich, London: Weidenfeld & Nicolson, s. 420, ISBN 978-1-84212-735-3 (ang.).
- ↑ Rolf Steininger (2003), South Tyrol: a minority conflict of the twentieth century, New Brunswick, N.J., U.S.A: Transaction Publishers, s. 68, ISBN 0-7658-0800-5 (ang.).
- ↑ Steininger 2003, s. 69 (niem.).
- ↑ a b c d e f g Steininger 2003, s. 71 (niem.).
- ↑ Steininger 2003, s. 70 (niem.).
- ↑ Sabine Mayr (2017), The Annihilation of the Jewish Community of Meran: A Land on the Threshold. South Tyrolean Transformations, 1915–2015, Georg Grote, Hannes Obermair, Oxford, Bern, New York: Peter Lang, s. 53–75, ISBN ISBN, ISBN 978-3-0343-2240-9 (ang.).
- ↑ Im Güterwagon nach Auschwitz (W wagonie towarowym do Auschwitz) [online], Portal informacyjny Salto (Tyrol Południowy), 27 stycznia 2018 [dostęp 2024-10-15] (niem.).
- ↑ a b Dennis Whitehead (25 sierpnia 2016), In the Shadow of Sunrise: The Secret Surrender of Italy [online], warfarehistorynetwork.com [dostęp 2024-10-15] (ang.).
- ↑ BOLZANO [online], ANED – National Association of Italian political deportees from Nazi concentration camps, 10 września 2018 [dostęp 2024-10-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-10] (ang.).
- ↑ Bozen-Gries [online], Gedenkorte Europa 1939–1945 [dostęp 2024-10-15] (niem.).
- ↑ a b Bolzano, 3.05.1945, Atlante dei massacri nazisti e fascisti in Italia [dostęp 2024-10-15] (wł.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrea Di Michele, Rodolfo Taiani (wydawca): Die Operationszone Alpenvorland im Zweiten Weltkrieg. Athesia: Bozen, 2009. ISBN 978-88-8266-573-9.
- Margareth Lun: NS-Herrschaft in Südtirol. Die Operationszone Alpenvorland 1943–1945 (Innsbrucker Forschungen zur Zeitgeschichte; Bd. 22). Studienverlag: Wien-Innsbruck-München-Bozen, 2004.
- Margareth Lun: Südtirol unter NS-Herrschaft. In: Südtirol in Wort und Bild. Studienverlag: Wien-Innsbruck-München-Bozen, 3. kwartał 2005/49. Kategoria: Dla młodzieży, s. 26–32.
- Sabine Mayr: The Annihilation of the Jewish Community of Meran. A Land on the Threshold. South Tyrolean Transformations, 1915–2015. In: Georg Grote, Hannes Obermair (wydawca). Peter Lang: Oxford u. a., 2017, s. 53–75. ISBN 978-3-0343-2240-9.
- Gerald Steinacher: Südtirol und die Geheimdienste 1943–1945. Studienverlag: Innsbruck-Wien, 2000.
- Gerald Steinacher (wydawca): Südtirol im Dritten Reich: NS-Herrschaft im Norden Italiens (1943–1945) / L’Alto Adige nel Terzo Reich: l’occupazione nazista nell’Italia settentrionale (1943–1945). Studienverlag: Innsbruck-Wien-München-Bozen, 2003.
- Martha Verdorfer: Vertrauter Faschismus in der Operationszone Alpenvorland. Das 20. Jahrhundert in Südtirol. Totaler Krieg und schwerer Neubeginn. In: Gottfried Solderer (wydawca). Band 3 (1940–1959), Edition Raetia: Bozen, 2001, s. 48–60. ISBN 88-7283-152-0.
- Michael Wedekind: Nationalsozialistische Besatzungs- und Annexionspolitik in Norditalien 1943 bis 1945. Die Operationszonen „Alpenvorland“ und „Adriatisches Küstenland“ (Militärgeschichtliche Studien 38), wydawca z Biura Badań Historii Wojskowości. R. Oldenbourg Verlag: München, 2003. ISBN 3-486-56650-4.
- Rolf Wörsdorfer: Deutsche Blicke auf den Adriaraum. Vom Bau der Südbahn bis zum Ende des Zweiten Weltkriegs (1857–1945). Regionale Zivilgesellschaft in Bewegung – Cittadini innanzi tutto. Festschrift für Hans Heiss. In: Hannes Obermair et al. (wydawca). Folio Verlag: Wien-Bozen, 2012, s. 94–116. ISBN 978-3-85256-618-4.
| Prowincje (Gaue) |
|
|---|---|
| Okręgi Rzeszy (Reichsgaue) | |
| „Prowincje zagraniczne” (Auslandsgaue) | |
| Protektoraty i państwa-wasale | |
| Komisariaty Rzeszy (Reichskommissariate) | |
| Strefy operacyjne | |
| Inne jednostki administracyjne o przeróżnym ustroju politycznym |
.svg){kind=small}