Stanisław Cieślewski

Stanisław Cieślewski

Lipiec

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	21 czerwca 1907 Bronowo
Data i miejsce śmierci	27 sierpnia 1952 Grądy Małe
Przebieg służby
Lata służby	1939–1952
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	41 Suwalski Pułk Piechoty, 42 Pułk Piechoty, 77 Pułk Piechoty, 33 Pułku Piechoty AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, ZWZ-AK, operacja „Burza”, działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Stanisław Cieślewski ps. „Lipiec” (ur. 21 czerwca 1907 w Bronowie, zm. 27 sierpnia 1952 w Grądach Małych) – technik przemysłu leśnego. Porucznik rezerwy Wojska Polskiego, komendant Obwodu Łomżyńskiego ZWZ–AK, dowódca odtwarzanego w konspiracji 33 Pułku Piechoty AK w stopniu kapitana. Rozkazem z 15 sierpnia 1944 został mianowany do stopnia majora.

Życiorys

Stanisław Cieślewski był synem Antoniego i Elżbiety z domu Waniewskiej. Ukończył Szkołę Mierniczo-Leśną w Łomży, a następnie I kurs (1929/1930) Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie (kompania pionierów). Po kursie, w stopniu kaprala podchorążego rezerwy, został skierowany do macierzystej jednostki – 41 Suwalskiego pułku piechoty w Suwałkach. Po odbyciu ćwiczeń rezerwy, awansowany do stopnia podporucznika rezerwy ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i przydzielony do 42 pułku piechoty w Białymstoku.

Kampania wrześniowa

W czasie kampanii wrześniowej był oficerem 77 pułku piechoty z Lidy, wchodzącego w skład 19 Dywizji Piechoty Armii „Prusy”. Pułk brał udział w walkach w ramach grupy ppłk. dypl. Augusta Nowosielskiego w obronie linii Lubień – Łęczno w czasie bitwy piotrkowskiej. 19 dywizja dowodzona przez gen. bryg. Józefa Kwaciszewskiego została w czasie tej bitwy rozbita i w lasach koło Brudzewic udało się zebrać zaledwie trzy bataliony z niej pochodzące. Przemieszane resztki Północnego Zgrupowania Armii „Prusy” zostały ostatecznie rozbite 8 września w okolicach Odrzywołu. Stanisławowi Cieślewskiemu udało się uniknąć niewoli.

Działalność konspiracyjna

Wrócił do Bronowa i już w październiku 1939 organizował podziemie przeciwko okupantom sowieckim. Nawiązał kontakt z ZWZ i od połowy 1940 por. Cieślewski występował jako reprezentant tej organizacji na terenie łomżyńskiego, a od marca 1941 był komendantem Obwodu Łomża ZWZ. Używał wówczas pseudonimów „Wąsik”, następnie zaś „Czarny”, a w końcu „Lipiec”. W połowie 1942 pełnił już dwie funkcje: był komendantem Obwodu Łomżyńskiego ZWZ-AK i zastępcą Inspektora Obwodu III – Łomżyńskiego kpt. Jana Tabortowskiego „Bruzdy”.

22 listopada 1942 „Lipiec” został aresztowany wraz z inspektorem kpt. „Bruzdą” i por. Janem Sokołowskim „Majem” i osadzony w więzieniu w Łomży. Mimo iż Niemcy nie orientowali się kogo aresztowali, umieścili ich na liście osób do rozstrzelania. Dzięki akcji podziemia dowodzonej przez Czesława Lustycha „Profesora” i Zdzisława Wilhelmiego „Powoja” udało się doprowadzić do ich ucieczki w nocy z 12 na 13 stycznia 1943. Razem z nimi uciekło około 10 więźniów.

W czasie ucieczki „Lipiec” złamał nogę i przez okres dwóch miesięcy ukrywał się i leczył w Łomży, zaś kapitan „Bruzda” został skierowany na stanowisko Inspektora Inspektoratu IV – Suwalskiego. Jego miejsce zajął por. Hieronim Łagoda „Lak” – cichociemny zrzucony do kraju 1 września 1942.

Gestapo poszukiwało Stanisława Cieślewskiego, nie zdając sobie sprawy z jego funkcji w podziemiu ani jakim posługiwał się pseudonimem. Poszukiwano go jako „Czarnego Stasia”. „Lipiec” organizował pracę Obwodu, przygotowując jednocześnie akcję „Burza” pod dowództwem kapitana „Laka”. Kapitan „Lak” wpadł w ręce Gestapo w lutym 1944, a na jego miejsce ponownie skierowano kapitana „Bruzdę”

Operacja „Burza”

Stanisław Cieślewski, awansowany do stopnia kapitana, został wyznaczony na dowódcę odtwarzanego w podziemiu 33 Pułku Piechoty AK. Przygotowywał bazy mające być zapleczem dla przewidzianej mobilizacji. Pierwsza z nich powstała w Olszynie Pniewskiej na bagnach narwiańskich, druga na „Kościółku” w pobliżu wsi Grądy Woniecko, trzecia zaś na uroczysku „Kobielne” nad Biebrzą – miejscu wykorzystywanym przez podziemie od 1939.

Od czerwca 1944 „Lipiec” przebywał w bazie na „Kościółku”, a stan liczebny oddziału doszedł do około 200 żołnierzy. Prowadzane były akcje zaopatrzeniowe – w czasie jednej z nich plut. „Ryba” porwał landrata Millera. Dochodziło do starć z patrolami niemieckimi.

Niemcy postanowili zniszczyć zgrupowanie, „Lipiec” podjął więc decyzję o opuszczeniu bazy, co nastąpiło w pierwszej połowie sierpnia 1944. Opuszczając bazę, plut. „Ryba” zaatakował i zniszczył stojącą w okolicy Grądów Woniecko kolumnę samochodów ciężarowych. Oddział „zapadał” na kilka dni na bagnach w okolicy wsi Ożary Wielkie. Trudna sytuacja spowodowała decyzję o częściowym zwolnieniu żołnierzy do domów.

Doszło do kontaktu z wojskami sowieckimi. Kpt. „Lipiec” przybył na pertraktacje pod osłoną uzbrojonej grupy. Byli w niej między innymi „Szczedroń” Witold Lipiński i „Powój” Zdzisław Wilhelmi. Do pertraktacji nie doszło, ponieważ Sowieci żądali bezwarunkowego poddania się oddziału, próbowali też aresztować grupę przybyłą na rozmowy. „Lipiec” ze swoimi wycofał się pod osłoną odbezpieczonej broni. W tym samym czasie dostał wiadomość o rozbrojeniu i aresztowaniu zgrupowania kapitana „Bruzdy”. Zmienił miejsce postoju oddziału (uczynił to w porę, bo stare miejsce zostało ostrzelane przez artylerię sowiecką), a następnie rozwiązał oddział.

W czasie działalności konspiracyjnej został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Krzyżem Walecznych.

Działalność powojenna

W listopadzie 1944 Stanisław Cieślewski posługujący się fałszywym nazwiskiem został w aresztowany przez NKWD i wywieziony do Związku Radzieckiego, przebywał z obozach w Ostaszkowie i Riazaniu.

Wrócił do Polski pod koniec 1946, a w marcu 1947 ujawnił się w Łomży. Podjął pracę w Fabryce Sklejek w Piszu, ale po pobiciu w miejscu publicznym funkcjonariusza UB wyjechał z Pisza. Pod koniec 1948 Stanisław Cieślewski przyjechał do Warszawy, nawiązał kontakt z majorem Janem Tabortowskim „Bruzdą”, wkrótce jednak został zatrzymany przez UB i był przesłuchiwany kilka dni.

Zagrożeni aresztowaniem „Lipiec” i „Bruzda” zeszli ponownie do podziemia w kwietniu 1950. Ukrywali się u dawnych podkomendnych, a latem 1950 wybudowali obóz na bagnach biebrzańskich. Rozpoczęli gromadzenie przechowanej po ujawnieniu broni. Zaopatrzenie i informacje dostarczali im dawni żołnierze. Dołączali się do nich inni ukrywający się, jednak żaden z nich nie pozostał z nimi na stałe. W listopadzie 1950 dwaj funkcjonariusze UB dotarli do obozu „Bruzdy”, ale zostali zlikwidowani. Przez grupę przewinęli się: Tadeusz Wysocki ps. „Zegar”, Mieczysław Zalewski „Tarzan”, Józef Ramotowski „Rawicz”, Antoni Malinowski „Zając” i jego brat Kazimierz i Aleksander Sleszyński „Wicher”. Brak środków do życia spowodował konieczność przeprowadzenia akcji zaopatrzeniowych. Rekwirowano towary i pieniądze w sklepach i spółdzielniach regionu.

W sierpniu 1952 „Lipiec” i „Rawicz” ukrywali się w Przestrzelach u Stanisława Piotrowskiego, a następnie w Grądach Małych w gospodarstwach Jarosława Modzelewskiego i Bronisława Chojnowskiego. 27 sierpnia 1952 rano wieś została otoczona przez KBW. Po wykryciu kryjówki doszło do wymiany ognia. Kapitan „Lipiec” zginął, rozerwany własnym granatem, a „Rawicz” ranny w nogę został ujęty. Zwłoki kapitana Stanisława Cieślewskiego „Lipca” zostały zabrane przez UB i pochowane w nieznanym miejscu.

Bibliografia

Działalność Stanisława Cieślewskiego „Lipca” została opisana w następujących książkach:

• Tomasz Strzembosz, Antysowiecka partyzantka i konspiracja nad Biebrzą X 1939 – VI 1941;
• Sławomir Poleszak, Jeden z wyklętych major Jan Tabortowski „Bruzda”;
• Sławomir Poleszak, Podziemie antykomunistyczne w łomżyńskim i grajewskim 1944-1957;
• Czesław Brodzicki, Łomża i powiat łomżyński w latach drugiej wojny światowej i trudnych latach powojennych;
• pamiętnik Józefa Ramotowskiego „Rawicza” oraz materiały operacyjne UB zawarte w jego „teczce” przechowywanej w IPN.