SS Athenia

SS Athenia

Statek w porcie w Montrealu (1933 r.)
Bandera	Wielka Brytania
Operator	Anchor-Donaldson Ltd.
Nadzorujące towarzystwo klasyf.	Donaldson Atlantic Line
Dane podstawowe
Typ	parowiec
Historia
Stocznia	Fairfield Shipbuilding and Engineering Company
Data wodowania	1923 w Govan, Szkocja
Data zatonięcia	3 września 1939
Dane techniczne
Liczebność załogi	804
Liczba pasażerów	400 miejsc kabinowych, 1000 miejsc klasy 2, a po przebudowie w roku 1927 - odpowiednio miejsc 310 i 928 (oraz 315 miejsc dla załogi)
Długość całkowita (L)	526,3 stopy angielskiej / 160,4 m
Szerokość (B)	66,4 stopy angielskiej / 20,24 m
Zanurzenie (D)	27,7 stopy angielskiej / 8,44 m
Pojemność	brutto 13 581, netto 8 118 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	6 turbin parowych z przekładniami Brown-Curtis
Liczba śrub napędowych	dwie
Prędkość maks.	15 do 15,5 węzła (28 km/h) w.

SS Athenia – brytyjski parowiec przeznaczony do ruchu pasażerskiego i przewożenia towarów handlowych.

Historia statku

Malowanie rufy

Parowiec „Athenia” zbudowano w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company w Govan w Szkocji, na zamówienie armatora Anchor-Donaldson Ltd. Ceremonie wodowania i nadania nazwy miały miejsce 28 stycznia 1923 roku. W pierwszy rejs statek wyruszył 19 kwietnia 1923 roku na trasie Glasgow–Liverpool–Quebec–Montreal. W roku 1935 stał się własnością Donaldson Atlantic Line. Pływał głównie na trasie Glasgow (bądź Liverpool) – Quebec (bądź Montreal). W sezonie zimowym zawijał do Halifaksu.

Zatopienie statku

3 września 1939 roku Wielka Brytania wypowiedziała wojnę III Rzeszy. Tego dnia „Athenia” płynęła z Wysp Brytyjskich w kierunku Kanady. Na statku obowiązywały podwyższone normy bezpieczeństwa związane z rozpoczętą wojną. Zgodnie z rozkazami jednostka zygzakowała, płynąc w zaciemnieniu. Na jego pokładzie znajdowało się 1417 osób (w tym 1102 pasażerów i 315 członków załogi). Wśród nich, oprócz Brytyjczyków i Irlandczyków, było 311 obywateli Stanów Zjednoczonych, 469 Kanady, 150 emigrantów ze wschodniej Europy oraz 34 Niemców.

W tym samym dniu niemiecki okręt podwodny U-30 pod dowództwem kapitana Fritza Juliusa Lempa patrolował najbardziej wysunięty na północ sektor położony na zachód od Irlandii. W czasie patrolu kapitan został powiadomiony o wypowiedzeniu wojny Niemcom przez Wielką Brytanię. Odebrał również poniższy rozkaz:

Nie czekajcie aż zostaniecie zaatakowani. Rozpoczynajcie działania przeciw nieprzyjacielskiej żegludze zgodnie z rozkazem operacyjnym.

Około godz. 16.30 czasu lokalnego w pobliżu skalistej wysepki Rockall wachta U-Boota zauważyła płynący od Wysp Brytyjskich samotny parowiec. Lemp, mimo śledzenia statku przez ponad 3 godziny, nie rozpoznał go jako statek pasażerski. Uznał, że ma przed sobą brytyjski krążownik pomocniczy i wydał rozkaz do ataku. O godz. 19.39 („Athenia” znajdowała się w miejscu o współrzędnych 56.44 N i 14.05 W) U-30 wystrzelił dwie torpedy, z których jedna trafiła, a druga okazała się wadliwa i okręt podwodny musiał manewrować by jej uniknąć. Trafienie nastąpiło w ładownię nr 5, przy grodzi wodoszczelnej maszynowni. Statek zaczął powoli tonąć (ostatecznie zatonął po 14,5 godziny). Lemp wystrzelił jeszcze jedną torpedę, by dobić statek, ale ona też zawiodła. Ostatecznie dowódca U-boota zidentyfikował ofiarę jako liniowiec pasażerski i zdecydował o odpłynięciu z miejsca ataku.

„Athenia” natychmiast nadała sygnał SOS. Przechwyciły go trzy statki: „Knute Nelson” (pod norweską banderą), szwedzki jacht „Southern Cross” oraz amerykański frachtowiec „City of Flint”. Gdy tylko powyższe statki nadeszły z pomocą, zaczęto podnosić rozbitków z łodzi ratunkowych. Jedna z łodzi (oznaczona numerem 5A) wpadła pod śruby norweskiego zbiornikowca. Zginęło około 40 osób spośród 90, które znajdowały się na szalupie. Akcja ratunkowa trwała całą noc. O godz. 6.00 następnego dnia na miejsce tragedii dopłynęły niszczyciele: HMS „Electra” i HMS „Escort”, a nieco później HMS „Fame”. Około godz. 11.00 „Athenia” ostatecznie spoczęła na dnie oceanu. Dzięki sprawnej akcji ratunkowej i sprzyjającym warunkom pogodowym zginęło tylko 118 osób.

Następstwa

Działania Berlina

Sprawa była na tyle poważna, że zainteresował się nią sam Adolf Hitler. Obawiano się, że incydent spowoduje wciągnięcie Stanów Zjednoczonych do wojny. Uruchomiono machinę propagandową mającą oczyścić Niemcy z zarzutów zatopienia cywilnego statku i złamania traktatu londyńskiego z 1930 roku.

• 4 IX – Erich Raeder oświadczył, iż „Athenia” nie mogła paść ofiarą U-Boota, jako że w promieniu 130 km od miejsca zdarzenia nie znajdował się żaden z okrętów podwodnych Kriegsmarine.
• 5 IX – niemieckie media poinformowały, że zatopienie „Athenii” było brytyjską prowokacją, która miała na celu wciągnięcie Stanów Zjednoczonych do wojny.
• 7 IX – Kriegsmarine wydała oficjalny komunikat:

1. (...)
2. W obszarze, w którym zatonął parowiec Athenia, nie było niemieckich sił morskich.
3. Dlatego przypisywanie niemieckim siłom morskim jakiegokolwiek związku z zatonięciem Athenii jest zupełnie bezpodstawne.
4. Próba dalszego obciążania niemieckiej floty odpowiedzialnością za zatopienie Athenii mimo urzędowego niemieckiego zaprzeczenia, przedstawia sobą tym samym typowy produkt obrzydliwego szczucia.

• organ prasowy narodowych socjalistów „Völkischer Beobachter” opublikował artykuł zatytułowany: „Churchill zatopił Athenię”.

Prawda o zdarzeniu

Dopiero podczas procesów norymberskich brytyjscy prokuratorzy wykazali, że sprawcą zatopienia „Athenii” był kapitan Julius Lemp, oraz że Niemcy od początku wiedzieli o jego winie i rozmyślnie oskarżali Churchilla, aby uniknąć odpowiedzialności związanej z zatopieniem liniowca.

Karl Dönitz tak wspominał zatopienie SS „Athenia”:

3.9.1939 U-30 zatopił brytyjski statek pasażerski Athenia. Zaciemniony statek płynął bardzo osobliwym kursem, zygzakując. Dowódca uznał go więc za krążownik pomocniczy i zatopił. Mimo usprawiedliwienia, że działał w dobrej wierze, został on przeze mnie ukarany, ponieważ działając z większą starannością mógł rozpoznać, że nie był to krążownik pomocniczy. Ze względu na to zajście jeszcze wieczorem 4.9.1939 r. rozkazano U-Bootom: Zarządzeniem Führera nie podejmować na razie żadnych wrogich działań wobec statków pasażerskich nawet wtedy, gdy idą one w konwoju.

Wrak

6 paź­dzier­nika 2017 roku rząd Irlandii poin­for­mo­wał, że bada­cze pod kierunkiem arche­olo­ga pod­wod­nego Davida Mearnsa odna­leźli wrak statku.

Zobacz też

• RMS Lusitania