Ryszard Gryglewski

Ryszard Gryglewski
	; Fot. Lech Polcyn
Data i miejsce urodzenia	4 sierpnia 1932 ; Wilno
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 2023 ; Kraków
	Profesor nauk medycznych
	Specjalność: biochemia, farmakologia
Alma Mater	Akademia Medyczna w Krakowie
Doktorat	1958
Habilitacja	1964
Profesura	1971
	Polska Akademia Nauk
Status	członek rzeczywisty
	Doktor honoris causa; Śląska Akademia Medyczna – 5 października 1998; Akademia Medyczna w Gdańsku – 1999; Uniwersytet Lwowski – 2001
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Akademia Medyczna w Krakowie; Uniwersytet Jagielloński
	Rektor AM w Krakowie (1981-1984)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryszard Jerzy Gryglewski (ur. 4 sierpnia 1932 w Wilnie^[1], zm. 30 stycznia 2023 w Krakowie^[2]) – polski lekarz, specjalista w dziedzinie farmakologii, w latach 1965–2003 kierownik Katedry Farmakologii Akademii Medycznej w Krakowie, a następnie Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

W 1955 ukończył z wyróżnieniem Wydział Lekarski Akademii Medycznej w Krakowie. W 1958 obronił pracę doktorską dotyczącą pochodnych sulfonylomocznika^[1]. Już wtedy, niespełna rok po wprowadzeniu pierwszego leku z tej grupy do leczenia cukrzycy typu 2, zwrócił uwagę na ich pozatrzustkowe mechanizmy działania. W 1976 został profesorem zwyczajnym Wydziału Lekarskiego.

W 1976 zespół w składzie Salvador Moncada, Ryszard Gryglewski, Stuart Bunting i John Vane odkrył prostacyklinę^[3]. Pracę opublikowano na łamach czasopisma Nature^[4]. Ryszard Gryglewski wraz z zespołem lekarzy z Krakowa po raz pierwszy zastosował prostacyklinę w leczeniu niedokrwienia kończyn dolnych^[5]. Prowadził również badania nad zastosowaniem prostacykliny u pacjentów z niedokrwiennym udarem mózgu^[6]. W 1975 spostrzegł, iż glukokortykosteroidy hamują uwalnianie kwasu arachidonowego z błon fosfolipidów, dzięki czemu R. Flower mógł odkryć lipokortyny. W 1977 odkrył pierwszy selektywny inhibitor tromboksanów.

Na początku lat siedemdziesiątych opisał nieenzymatyczny mechanizm dla fibrynolitycznego działania niesterydowych leków przeciwzapalnych, wykazał rozszczepienie funkcji metabolicznych od inotropowych w sercu oraz udowodnił doświadczalnie, że "Rabbit Aorta Contracting Substance" jest metabolitem kwasu arachidonowego, co przyczyniło się do odkrycia przez Bengta Samuelssona tromboksanu A2.

Ogłosił i udowodnił hipotezę mówiącą, że częste napady astmy oskrzelowej spowodowane są zahamowaniem aktywności cyklooksygenazy przez aspirynę i inne niesterydowe leki przeciwzapalne.

W ostatnich latach odkrył, iż leki przeciwpłytkowe, m.in. klopidogrel, wywierają silne działanie fibrynolityczne w mechanizmie zależnym od śródbłonka tętnic^[7].

Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku był rektorem Akademii Medycznej w Krakowie^[8].

W 1990 kandydował na urząd prezydenta miasta Krakowa. Przed wyborami prezydenckimi w 2010 roku poparł kandydaturę Jarosława Kaczyńskiego, podpisując deklarację „Polska jest najważniejsza”^[9].

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 12 lipca 2002 "za wybitne zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej" odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[10]. 26 stycznia 2017 został przez prezydenta Andrzeja Dudę odznaczony Orderem Orła Białego^[11]^[12]^[13].

Zmarł 30 stycznia 2023 roku w Krakowie^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b Gryglewski Ryszard Jerzy, [w:] WładysławW. Tyrański WładysławW., Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 106, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-01] .
↑ ^a ^b Zmarł prof. Ryszard Gryglewski. mp.pl, 2023-02-01. [dostęp 2023-02-01].
↑ Nobel Lecture: Adventures and Excursions in Bioassay: The Stepping Stones to Prostacyclin. 1982. s. 158. [dostęp 2017-03-16]. (ang.).
↑ Moncada S, Gryglewski R, Bunting S, Vane JR. An enzyme isolated from arteries transforms prostaglandin endoperoxides to an unstable substance that inhibits platelet aggregation. „Nature”. 263(5579), s. 663-5, 1976. PMID: 802670.
↑ Nobel Lecture: Adventures and Excursions in Bioassay: The Stepping Stones to Prostacyclin. 1982. s. 164. [dostęp 2017-03-16]. (ang.).
↑ R J Gryglewski, S Nowak, E Kostka-Trabka, et. al.. Treatment of ischaemic stroke with prostacyclin. „Stroke”. 14, s. 197-202, 1983. PMID: 6340253.
↑ Gryglewski RJ, Dupin JP, Uracz W, Swiês J, Madej J, Hou G, Gravier D, Casadebaig F. Thrombolysis by thienopyridines and their congeners. „Journal of Physiology and Pharmacology”. 51, 4, s. 683-693, 2000. PMID: 11192941.
↑ Zmarł wybitny polski lekarz prof. Ryszard Gryglewski. "Autor przełomowych odkryć" [online], Fakt24.pl, 2 lutego 2023 [dostęp 2023-02-02] (pol.).
↑ Krakowski społeczny komitet poparcia Jarosława Kaczyńskiego. jaroslawkaczynski.info. [dostęp 2013-09-12]. (pol.).
↑ M.P. z 2002 r. nr 50, poz. 722 – pkt 1.
↑ M.P. z 2017 r. poz. 108
↑ Order Orła Białego dla prof. Ryszarda Jerzego Gryglewskiego. prezydent.pl, 2017-01-26. [dostęp 2017-01-26]. (pol.).
↑ Wystąpienie podczas uroczystości wręczenia Orderu Orła Białego prof. Ryszardowi Jerzemu Gryglewskiemu. prezydent.pl, 2017-01-26. [dostęp 2017-01-26]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Prof. zw. dr hab. cz Ryszard Jerzy Gryglewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-05-11] .
MagdalenaM. Bajer MagdalenaM., Gryglewscy. Szybki bieg [online], Forum Akademickie, grudzień 2008 .
KatarzynaK. Kachel KatarzynaK., Trzeba mieć w sobie drive. Tylko tak można przekraczać granice [online], Dziennik Polski, 10 lutego 2017 .

[:0-1] Gryglewski Ryszard Jerzy, [w:] WładysławW. Tyrański WładysławW., Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 106, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-01] .

[dzg-2] Zmarł prof. Ryszard Gryglewski. mp.pl, 2023-02-01. [dostęp 2023-02-01].

[3] Nobel Lecture: Adventures and Excursions in Bioassay: The Stepping Stones to Prostacyclin. 1982. s. 158. [dostęp 2017-03-16]. (ang.).

[4] Moncada S, Gryglewski R, Bunting S, Vane JR. An enzyme isolated from arteries transforms prostaglandin endoperoxides to an unstable substance that inhibits platelet aggregation. „Nature”. 263(5579), s. 663-5, 1976. PMID: 802670.

[5] Nobel Lecture: Adventures and Excursions in Bioassay: The Stepping Stones to Prostacyclin. 1982. s. 164. [dostęp 2017-03-16]. (ang.).

[6] R J Gryglewski, S Nowak, E Kostka-Trabka, et. al.. Treatment of ischaemic stroke with prostacyclin. „Stroke”. 14, s. 197-202, 1983. PMID: 6340253.

[Thrombolysis_by_thienopyridines_and_their_congeners-7] Gryglewski RJ, Dupin JP, Uracz W, Swiês J, Madej J, Hou G, Gravier D, Casadebaig F. Thrombolysis by thienopyridines and their congeners. „Journal of Physiology and Pharmacology”. 51, 4, s. 683-693, 2000. PMID: 11192941.

[8] Zmarł wybitny polski lekarz prof. Ryszard Gryglewski. "Autor przełomowych odkryć" [online], Fakt24.pl, 2 lutego 2023 [dostęp 2023-02-02] (pol.).

[9] Krakowski społeczny komitet poparcia Jarosława Kaczyńskiego. jaroslawkaczynski.info. [dostęp 2013-09-12]. (pol.).

[10] M.P. z 2002 r. nr 50, poz. 722 – pkt 1.

[11] M.P. z 2017 r. poz. 108

[12] Order Orła Białego dla prof. Ryszarda Jerzego Gryglewskiego. prezydent.pl, 2017-01-26. [dostęp 2017-01-26]. (pol.).

[13] Wystąpienie podczas uroczystości wręczenia Orderu Orła Białego prof. Ryszardowi Jerzemu Gryglewskiemu. prezydent.pl, 2017-01-26. [dostęp 2017-01-26]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]