Przejdź do zawartości

Rewolucja kwietniowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rewolucja kwietniowa
zimna wojna
Ilustracja
Pałac prezydencki w Kabulu dzień po zdobyciu przez rewolucjonistów
Czas

27–28 kwietnia 1978

Miejsce

Kabul

Terytorium

I Republika Afganistanu

Wynik

zwycięstwo komunistów,
obalenie i zabójstwo Mohammada Dauda Chana i jego rodziny,
czystki i zabójstwa zwolenników Dauda Chana,
upadek I Republiki Afganistanu,
powstanie Demokratycznej Republiki Afganistanu

Strony konfliktu
 Afganistan 20px Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu
Wsparcie:
 ZSRR
Dowódcy
Mohammad Daud Chan
Abdul Kadir Nuristani
Ghulam Hajdar Rasuli
Mohammad Aslam Watanjar
Abdul Kadir
Nur Mohammad Taraki
Hafizullah Amin
Babrak Karmal
Położenie na mapie Afganistanu
Mapa konturowa Afganistanu, w centrum znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
34°31′31″N 69°10′42″E/34,525278 69,178333
Ulice Kabulu dzień po bratobójczych walkach

Rewolucja kwietniowa (inaczej Rewolucja Saurska, Rewolucja Sauryjska) – przewrót wojskowy dokonany przez radykalnych oficerów w afgańskiej stolicy (Kabul) 27 kwietnia 1978 roku.

Rewolucja Kwietniowa zwana jest również Rewolucją Saurską lub Rewolucją Sauryjską (właściwe nazwy własne tego wydarzenia) od miesiąca w którym wybuchła (Saur).

Geneza

[edytuj | edytuj kod]

W 1973 roku doszło do udanego zamachu stanu przeprowadzonego przez byłego premiera Mohammada Daud Chana, Ludowo-Demokratyczną Partię Afganistanu (a konkretnie jej umiarkowanej frakcji „Parczam”) i grupę radykalnych oficerów armii. Daud Chan po przewrocie ogłosił koniec istnienia skompromitowanej monarchii i proklamował Republikę Afganistanu. Daud Chan utworzył rząd koalicyjny z przedstawicielami „Parczam”, którzy otrzymali 7 stanowisk ministerialnych w republikańskim rządzie[1]. W początkowym okresie rządów Daud Chan prowadził politykę współpracy z ZSRR, co nie spodobało się Stanom Zjednoczonym, które oskarżyły go o chęć wprowadzenia w kraju rządu według wzorca radzieckiego[2]. Do 1975 roku umocnił swoją władzę na tyle, że mógł odstąpić od tej polityki i przejść na stronę zachodnią. Jednocześnie doprowadził do coraz większej autokracji. W 1977 roku zatwierdził nową konstytucję, wprowadzającą prezydencką formę rządów i system jednopartyjny, z Partią Rewolucji Narodowej (założoną w 1974 roku) jako jedyną legalną partią. Jednocześnie zdelegalizowano wszystkie partie polityczne oraz wykluczono z rządu przedstawicieli „Parczamu”[1]. Do więzień masowo trafiali również byli sojusznicy Dauda z LDPA, w tym Hafizullah Amin, Babrak Karmal i Nur Mohammad Taraki[3]. Doszło też do zabójstw politycznych, a ofiarą jednego z nich był Mir Akbar Chajbar, którego śmierć była bezpośrednią przyczyną obalenia Dauda[4].

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Główną rolę w puczu odegrały wojska pancerne i lotnictwo atakujące pałac prezydencki w centrum miasta (Arg). Bilans ofiar tego zdarzenia szacowany jest nieoficjalnie na około 1000 osób, chociaż oficjalne źródła mówią jedynie o 72 ofiarach śmiertelnych. W wyniku rewolucji kwietniowej obalono dotychczasowego prezydenta oraz uwolniono aresztowanych wcześniej przywódców Ludowo-Demokratycznej Partii Afganistanu (LDPA). Pucz zyskał poparcie szeregu wojskowych, w tym ministra obrony Ghulama Hajdara Rasulego i dowódcy wojsk lądowych, Aslama Watanjara oraz szefa sztabu Sił Powietrznych Afganistanu Abdula Kadira Dagarwala[5].

Skutkiem Rewolucji kwietniowej było przejęcie władzy w Afganistanie przez LDPA i proklamowanie 30 kwietnia 1978 Demokratycznej Republiki Afganistanu.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Tomsen 2011, s. 107.
  2. Tomsen 2011, s. 105.
  3. Jakub Tyszkiewicz, Edward Czapiewski Historia powszechna. Wiek XX, wyd. 2010 r., s. 722-724
  4. Gladstone, Cary (2001). Afghanistan Revisited. Nova Publishers. s. 116. ISBN 978-1590334218.
  5. Male 1982, s. 63.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Beverley Male (1982). Revolutionary Afghanistan: A Reappraisal. Taylor & Francis. ISBN 978-0-7099-1716-8.
  • Peter Tomsen, The Wars of Afghanistan: Messianic Terrorism, Tribal Conflicts, and the Failures of Great Powers, wyd. 1st ed, New York: PublicAffairs, 2011, ISBN 978-1-58648-763-8, OCLC 663445525.
  • Bożena Bankowicz, Marek Bankowicz, Antoni Dudek, Leksykon historii XX wieku, Wydawnictwo GEO, Kraków 1996. ISBN 83-86124-16-4